Giá trị của sự thân thiện với môi trường

Năm nay, Giải thưởng Kiến trúc quốc gia được chia thành 16 hạng mục, hạn chế được tình trạng "cạnh tranh không cân sức" - điều dễ thấy khi các công trình có đặc trưng thể loại khác nhau phải "thi đấu chung sân". Cụ thể, nhà ở đơn lập, nhà ở tổ hợp có giải riêng; công trình dịch vụ, khách sạn, khu nghỉ dưỡng không bị chấm chung với công trình trường học, bệnh viện hay công trình thương mại, trụ sở. Cũng như vậy, các KTS nước ngoài có công trình tại Việt Nam cũng được chọn riêng cho một "sân"... Điều này thể hiện mong muốn của BTC giải thưởng là bám sát thực tế chuyển động của kiến trúc, kịp thời tôn vinh, ghi nhận những công trình nhỏ nhưng nhiều sáng tạo, thiết thực với đời sống.

Năm nay, KTS tài năng Võ Trọng Nghĩa, người theo đuổi kiến trúc xanh và mang tre Việt vào kiến trúc đương đại tiếp tục giành được nhiều giải thưởng, trong đó có hai giải Vàng dành cho công trình nhà ở đơn lập "Nhà Bình Thạnh" (TP Hồ Chí Minh) và công trình dịch vụ "Sơn La Restaurant". Đặc biệt, một gương mặt trẻ ấn tượng của giới kiến trúc là KTS Nguyễn Hòa Hiệp đã cùng cộng sự giành được 3 giải thưởng. Đó là những công trình thể hiện nét đặc biệt ngay từ tên gọi, như "Tổ chim" (nhà ở đơn lập), "Chiếc lều" và "Hồi sinh" (công trình dịch vụ, khách sạn, nghỉ dưỡng). Nguyễn Hòa Hiệp hiện chưa phải là hội viên Hội KTS Việt Nam, nhưng dấu ấn công trình kiến trúc của Nguyễn Hòa Hiệp khiến các thành viên Hội đồng Giải thưởng phải chú ý. KTS Nguyễn Tấn Vạn, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam cho rằng Nguyễn Hòa Hiệp là KTS mang nhiều hoài bão, một trong 10 gương mặt KTS tiêu biểu được Hội KTS Việt Nam tôn vinh dịp này. Công trình "Hồi sinh" của anh sử dụng gỗ thừa nhưng đã tạo thành một tác phẩm nghệ thuật ấn tượng; giản dị mà vẫn có chiều sâu, rất gần gũi với thiên nhiên.

Năm nay có sự xuất hiện của nhiều công trình nhà ở tổ hợp hợp xu thế kiến trúc "xanh", thân thiện với con người. Trong đó, bên cạnh giải thưởng dành cho chung cư, cụm chung cư thương mại như "Mulberry Lane" hay "Rừng Cọ Ecopark" thì còn có giải thưởng dành cho các khu nhà ở chi phí thấp như "Khu nhà ở công nhân Khu công nghiệp Nhơn Trạch", "Khu nhà ở xã hội NO1, NO2 Đặng Xá II".

Đáng chú ý, công trình Nhà Quốc hội của các KTS nước ngoài đã giành Giải thưởng Lớn. Có nhiều ý kiến chất vấn về việc giải thưởng này, một lần nữa cho thấy thế áp đảo của các công trình lớn. Và, qua đó, có thể đặt lại câu hỏi rằng, liệu có phải khả năng và cơ hội "vươn tới đỉnh cao" của các công trình tầm vóc khiêm tốn của KTS trong nước vẫn còn xa?

Lý giải về điều này, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam - KTS Nguyễn Tấn Vạn khẳng định: Nhà Quốc hội là công trình lớn nhưng tạo được sự hài hòa trong không gian Quảng trường Ba Đình (một khu vực không dễ xây dựng), không cạnh tranh, xung đột hay can thiệp, làm biến dạng các công trình, môi trường cảnh quan xung quanh. Công trình này thể hiện nỗ lực giải bài toán công nghệ chặt chẽ, hợp lý như xử lý ánh sáng, tầm nhìn, sử dụng năng lượng tự nhiên (pin mặt trời)...

Thiếu những quy hoạch "có tầm" dành cho nông thôn

Có thể nói, sự xuất hiện của những công trình nhỏ, hoặc công trình chi phí thấp nhưng dồi dào năng lực sáng tạo, tôn trọng, thân thiện với thiên nhiên, con người đã nổi lên như một xu thế đáng mừng của kiến trúc trong nước. Đặc biệt, mùa giải năm nay còn ghi nhận sự vào cuộc và vai trò của nhà đầu tư khi đứng cùng KTS bảo vệ những ý tưởng kiến trúc vì con người, bớt đi những rườm rà, phức tạp... Đã có 3 chủ đầu tư được nhận danh hiệu "Nhà đầu tư thông minh".

Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu đáng mừng nói trên, thách thức to lớn với các KTS hôm nay vẫn là làm gì để tạo một môi trường sống tốt nhất cho khu vực nông thôn Việt Nam. Làn sóng đô thị hóa tràn vào các vùng nông thôn, xóa đi những ưu điểm của lối kiến trúc hài hòa với không gian xung quanh mà cha ông từng đúc rút. Những ngôi nhà kiên cố nhưng thiếu vắng ánh sáng, lai tạp Đông - Tây mọc lên khắp nơi, tạo nên bộ mặt nông thôn loang lổ và mất dần bản sắc. Trước đây, Hội KTS Việt Nam đã từng tổ chức thành công một triển lãm đồ án kiến trúc cho vùng nông thôn Bắc bộ. Các KTS đã rất bất ngờ khi nhận được phản hồi tích cực từ người dân, trong đó nhiều người bày tỏ giá biết trước thì sẽ chọn lựa xây nhà theo những bản thiết kế hợp lý này... Tuy vậy, mùa giải năm nay của Hội KTS Việt Nam thiếu vắng những đồ án quy hoạch nông thôn có ấn tượng. Nói như người làm nghề thì các đồ án quy hoạch dự thi mới dừng ở mức hoàn thành nhiệm vụ chứ chưa tạo được động lực, định hướng cho cơ cấu kiến trúc nông thôn hiện nay. Đó là điều đáng tiếc.

Có thể nói, cùng với sự biến đổi to lớn về môi trường, kiến trúc ngày càng đóng vai trò không nhỏ trong việc kiến tạo một không gian sống tích cực cho con người. Không phải sự phức tạp mà chính là sự giản dị thân thiện và thái độ tôn trọng thiên nhiên sẽ là yếu tố làm nên giá trị kiến trúc, giá trị sống đương đại.