Đổi mới tư duy, cách thức quản lý trong lĩnh vực khoa học công nghệ

lĩnh vực khoa học, công nghệ.

Có địa phương không bố trí vốn cho khoa học, công nghệ

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết, lĩnh vực khoa học, công nghệ là lĩnh vực khá thuận lợi, có hành lang pháp lý và các văn bản quy phạm pháp luật khá đầy đủ. Thời gian qua, lĩnh vực này đã có những đóng góp cụ thể cho sự phát triển đất nước, tốc độ đổi mới trong lĩnh vực này đạt mục tiêu đề ra. Nước ta cũng là nước đứng thứ 5 trên thế giới làm chủ được công nghệ 5G.

Tuy nhiên, theo Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, ngân sách đầu tư cho nghiên cứu của lĩnh vực khoa học, công nghệ chưa hiệu quả, nếu so với thế giới, có thể chúng ta đang ở mức thấp nhất. Do vậy, chúng ta cần gia tăng áp lực đổi mới cho các doanh nghiệp trong thời gian tới theo hướng chuyển từ kinh tế dựa vào tài nguyên sang kinh tế dựa vào tri thức.

Liên quan đến vấn đề quản lý các quỹ thuộc lĩnh vực này, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho rằng, cần đổi mới cách thức quản lý tài chính, tạo ra sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, đáp ứng cân bằng giữa cung và cầu, đảm bảo tính ổn định, bền vững của quỹ… Đồng thời, hoàn thiện các quy định và có chính sách đặc thù bảo vệ quyền sở hữu, quyền tác giả khi chuyển giao sản phẩm khoa học, công nghệ…

Giải trình về chi cho đầu tư khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, từ năm 2017 đến năm 2023, tỷ lệ chi giảm dần, chỉ đạt 1,1-1,18%, riêng năm 2023 là 0,83%, trong khi đó, Nghị quyết của Trung ương và Bộ Chính trị quy định đảm bảo từ 2% trở lên trong tổng chi ngân sách và tăng dần theo các năm. Điều này cho thấy, các bộ, ngành địa phương chưa thực sự quan tâm, chưa có đề án đảm bảo đúng nguyên tắc, tiêu chí bố trí vốn, có địa phương không bố trí vốn hoặc bố trí tỷ lệ rất thấp cho hoạt động này.

Về Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, Đại hội Đảng lần thứ XIII đã xác định 3 đột phá chiến lược gồm: Thể chế, hạ tầng, nguồn nhân lực và được lồng ghép thêm hai vấn đề cốt lõi là khoa học, công nghệ mới, sáng tạo và phát huy giá trị văn hóa và con người Việt Nam. Xuất phát từ quan điểm này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã báo cáo Thủ tướng và quyết định thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia đặt tại Hòa Lạc (Hà Nội). Đây là đơn vị sự nghiệp tự chủ hoàn toàn về cả chi thường xuyên và chi đầu tư. Bộ cũng xây dựng Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp Việt Nam, hiện có khoảng 5.000 doanh nghiệp được tiếp cận chương trình này.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng cho biết, chúng ta đã xây dựng được mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam, theo đó, đã hình thành được 8 văn phòng ở các nước phát triển, quy tụ gần 2.000 chuyên gia, nhà khoa học người Việt trên khắp thế giới. Đây là một nguồn lực vô giá để kết nối với lực lượng nghiên cứu trong nước, hỗ trợ, bổ trợ cho trong nước, tranh thủ nguồn lực này phát triển đất nước.

Tỷ lệ cho các nhiệm vụ khoa học công nghệ chiếm 89%

Trả lời chất vấn đại biểu cuối phiên làm việc buổi sáng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết, hiện không xác định được con số chính xác về chi đầu tư phát triển cho khoa học, công nghệ tại các địa phương. Vì vậy, cần thiết sửa đổi các quy định hiện hành để có cơ sở hoạch định chính sách phát triển trong lĩnh vực này.

Đối với chất vấn của đại biểu về việc dành kinh phí cho các nhiệm vụ khoa học, công nghệ, Bộ trưởng lấy ví dụ, năm 2023, tổng chi thường xuyên cho khoa học và công nghệ là 12.000 tỷ đồng, trong đó, ngân sách Trung ương là 8.800 tỷ đồng, địa phương là khoảng 3.200 tỷ đồng. Trong 8.800 tỷ đồng ngân sách trung ương, chi hỗ trợ cho lương và hoạt động bộ máy khoảng 900 tỷ đồng, như vậy, tỷ lệ cho các nhiệm vụ khoa học, công nghệ chiếm 89%.

Về phát triển thị trường khoa học, công nghệ, Bộ trưởng cho biết, hiện vẫn thiếu các tổ chức trung gian để kết nối bên cung và bên cầu về công nghệ. Bên cạnh đó, những khó khăn trong thực hiện cơ chế, chính sách cũng chưa khuyến khích việc chuyển giao khoa học, công nghệ vào cuộc sống. Bộ Khoa học và Công nghệ đang triển khai các chương trình khoa học công nghệ quốc gia để nâng cao năng lực nghiên cứu của các viện, các trường, năng lực hấp thụ công nghệ của các doanh nghiệp; tăng cường năng lực các sàn giao dịch công nghệ quốc gia theo chiều sâu. Đồng thời, mạnh dạn trao quyền sở hữu, quyền sử dụng kết quả nghiên cứu cho viện, trường, tổ chức nghiên cứu để khuyến khích các nhà khoa học, tổ chức nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn.

Về chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài trong lĩnh vực công nghệ, Bộ trưởng khẳng định, điểm cốt lõi là cần lựa chọn và sử dụng nhân sự theo trình độ chuyên môn, không bị ràng buộc bởi các quy định, điều kiện, tiêu chuẩn mang tính chất hành chính. Đồng thời, giao quyền chủ động cho người làm công tác nghiên cứu.

Phát biểu kết thúc nhóm vấn đề thứ ba về lĩnh vực khoa học và công nghệ, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, trong phiên chất vấn, đã có số lượng kỷ lục đại biểu đăng ký chất vấn: 32 đại biểu tham gia chất vấn với 20 đại biểu tham gia đặt câu hỏi và 12 đại biểu tranh luận. Chủ tịch Quốc hội ghi nhận phiên chất vấn diễn ra sôi nổi với tinh thần xây dựng, trách nhiệm. Các đại biểu Quốc hội đặt câu hỏi cụ thể, ngắn gọn, trọng tâm; một số đại biểu tích cực tranh luận, làm rõ hơn vấn đề chất vấn.