Đổi mới mạnh mẽ để xuất bản trở thành ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa dự và phát biểu chỉ đạo hội nghị.

Vấn nạn sách giả, sách lậu vẫn là một mối lo

Sau 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TƯ, chất lượng nội dung xuất bản phẩm được nâng lên, phong phú, hấp dẫn, đa dạng, phục vụ kịp thời các nhiệm vụ chính trị, đáp ứng nhu cầu của bạn đọc. Lĩnh vực in đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhất là về hiệu quả sản xuất, chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh.

Hoạt động phát hành phát triển mạnh mẽ cả về số lượng cơ sở phát hành và khả năng tiếp cập công chúng. Nhiệm vụ phát triển văn hóa đọc được quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện, bước đầu hình thành thói quen đọc sách, nhu cầu đọc sách trong một bộ phận người dân. Công tác đào tạo, bồi dưỡng và phát triển lực lượng, đội ngũ của ngành Xuất bản không ngừng đổi mới, đáp ứng cơ bản yêu cầu và nhiệm vụ hoạt động xuất bản. Các hoạt động hợp tác quốc tế về xuất bản được triển khai mạnh mẽ, bắt đầu tạo được vị thế, uy tín của ngành Xuất bản Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.

Tại hội nghị, các đại biểu cũng thẳng thắn nhìn nhận một số vấn đề còn hạn chế, đó là tình trạng chất lượng sách chưa đồng đều ở các lĩnh vực, số lượng sách tăng nhưng chất lượng còn hạn chế, chưa thực sự có nhiều bộ sách có giá trị xứng tầm với sự phát triển của đất nước. Tình trạng sách giả, sách in lậu chưa được khắc phục, thậm chí có thời điểm còn trầm trọng hơn. Cơ chế thu hút nguồn nhân lực tham gia hoạt động xuất bản còn bất cập dẫn đến thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao...

Bên cạnh đó, một số cơ quan chủ quản chưa quan tâm đầu tư hỗ trợ cơ chế, chính sách, nguồn lực cần thiết để hỗ trợ các nhà xuất bản phát triển. Một số nhà xuất bản chưa chủ động nghiên cứu, nắm bắt nhu cầu, thị hiếu thị trường xuất bản, bị động, lúng túng, trông chờ vào sự hỗ trợ của cơ quan chủ quản dẫn đến sản phẩm cung ứng ra thị trường thiếu đổi mới, sáng tạo, lạc hậu, không phù hợp với nhu cầu của người dân. Mô hình tổ chức của các nhà xuất bản còn nhiều bất cập.

Tạo dựng hệ thống tri thức quốc gia trên nền tảng số

Phát biểu tại hội nghị, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh, việc tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TƯ là hoạt động có ý nghĩa chính trị, tư tưởng to lớn, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với lĩnh vực xuất bản.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh, trong suốt tiến trình đổi mới, hoạt động xuất bản luôn được đặt trong mạch nguồn của công tác tư tưởng. Tổng Bí thư Tô Lâm từng nhiều lần khẳng định vai trò quan trọng của báo chí, xuất bản, đồng thời nêu gương bằng việc xuất bản những tác phẩm, bài viết sâu sắc, giàu giá trị lý luận và thực tiễn. Hệ thống xuất bản của nước ta, từ sau Cách mạng Tháng Tám đến nay đã tạo nên một kho tàng đồ sộ, góp phần hình thành hệ thống lý luận và tri thức vững chắc phục vụ sự nghiệp cách mạng.

20 năm qua, Chỉ thị số 42-CT/TƯ đã được quán triệt nghiêm túc từ Trung ương đến địa phương, tạo nên những chuyển biến toàn diện. Nhiều nhà xuất bản đã khẳng định thương hiệu, tạo chỗ đứng trong lòng bạn đọc, đồng thời góp phần nâng cao vị thế quốc tế của xuất bản Việt Nam. Nhiều bộ sách quan trọng của Việt Nam, như: Các tác phẩm về tư tưởng Hồ Chí Minh, văn hóa - con người Việt Nam, Đại tướng Võ Nguyên Giáp… được dịch ra hàng chục thứ tiếng. Đây chính là hình thức quảng bá đối ngoại hiệu quả nhằm nâng cao uy tín đất nước.

Bên cạnh những thành tựu, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa cũng thẳng thắn chỉ rõ những khó khăn, thách thức còn hiện hữu. Đó là việc lĩnh vực xuất bản phải đối diện với cơ chế thị trường đầy cạnh tranh, sự bùng nổ của internet và mạng xã hội. Tình trạng sách giả, sách lậu vẫn tồn tại, trong khi năng lực đổi mới của một số nhà xuất bản còn hạn chế. Trong khi đó, nhiều cơ chế, chính sách trong lĩnh vực này lại ban hành chưa kịp thời, mô hình tổ chức của các nhà xuất bản cũng chưa thật sự phù hợp với yêu cầu phát triển…, đòi hỏi các cơ quan quản lý, các nhà xuất bản phải đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, nâng cao tính chủ động và sáng tạo để ngành Xuất bản thực sự thích ứng với tình hình mới.

Theo đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, mục tiêu cao nhất của xuất bản chính là phục vụ nhân dân, bồi dưỡng phẩm chất, trí tuệ và khát vọng phát triển của con người Việt Nam. Do đó, sản phẩm xuất bản không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn phải trở thành trung tâm cung cấp tri thức khoa học cho nhiều lĩnh vực.

Đặc biệt, trong kỷ nguyên chuyển đổi số, cần đẩy mạnh phát triển sách điện tử, thư viện số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo; hiện đại hóa công tác phát hành nhằm tạo dựng hệ thống tri thức quốc gia trên nền tảng số. Cùng với đó, cần phát triển tủ sách, thư viện tại cơ sở, hình thành thiết chế văn hóa gần gũi với nhân dân.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định, dù trong bất cứ hoàn cảnh khó khăn nào, hoạt động xuất bản vẫn phải giữ vững bản chất nhân văn, tính định hướng chính trị, tư tưởng, đồng thời không ngừng sáng tạo, hiện đại hóa để trở thành ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn. Các cơ quan quản lý cần tiếp thu đầy đủ ý kiến tại hội nghị để tham mưu cho Ban Bí thư ban hành những quyết sách mới, đưa đất nước chuyển mình mạnh mẽ trong giai đoạn phát triển mới.

Đề xuất 6 giải pháp phát triển ngành Xuất bản

Tham luận tại hội nghị, các đại biểu đã đề xuất nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng toàn diện hoạt động của xuất bản trong kỷ nguyên mới, bảo đảm mục tiêu phục vụ hiệu quả nhiệm vụ chính trị, tư tưởng; đồng thời thực hiện tốt nhiệm vụ kinh tế, xây dựng ngành Xuất bản thành một ngành kinh tế công nghiệp văn hóa mũi nhọn của đất nước.

Cùng với việc tiếp tục quán triệt sâu sắc các quan điểm của Đảng về vai trò của xuất bản trong kỷ nguyên mới, công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý trong lĩnh vực xuất bản phải góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành; kiên quyết loại bỏ cách làm “không quản được thì cấm”; thúc đẩy tư duy Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, hỗ trợ cho hoạt động xuất bản, Nhà nước xây dựng khuôn khổ thể chế, tạo hành lang pháp lý, không làm hộ, làm thay…

6 giải pháp được các cơ quan, đơn vị đề xuất để phát triển ngành là: Xây dựng chiến lược phát triển ngành Xuất bản Việt Nam, trong đó, xác định việc tháo gỡ điểm nghẽn cơ chế, chính sách là rất quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động xuất bản, đồng thời tăng cường sự kiểm soát, xử lý nghiêm các vi phạm.

Cùng với đó là nghiên cứu triển khai các mô hình tập đoàn xuất bản, truyền thông để phù hợp với tình hình mới, phát huy năng lực, tiềm lực của hoạt động xuất bản đúng với vai trò, vị trí của xuất bản; đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện và ứng dụng công nghệ hiện đại đối với hoạt động xuất bản, xác định chuyển đổi số là động lực quan trọng để xuất bản phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh truyền thông số.

Các đại biểu cũng đề xuất tăng cường xây dựng và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, chú trọng việc kết hợp chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và các chủ thể khác trong hoạt động xuất bản; lấy việc đáp ứng yêu cầu thực tiễn làm thước đo đánh giá chất lượng đào tạo. Đặc biệt là triển khai các chính sách thu hút, đãi ngộ nhân tài, chú trọng đào tạo đội ngũ chuyên gia về công nghệ và quản trị; tiếp tục thúc đẩy phát triển văn hóa đọc quốc gia thông qua việc ban hành chủ trương chính sách mới và đẩy mạnh hợp tác quốc tế trên lĩnh vực trao đổi bản quyền để đưa sách, văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Tại hội nghị, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đã trao Bằng khen cho 17 tập thể có thành tích xuất sắc trong công tác tham mưu, tổ chức thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TƯ (2004-2024).