Diễn biến khó lường gây sức ép lạm phát

Mức tăng này cao nhưng không đột ngột vì đó là “quán tính” của diễn biến giá cả thị trường vào thời điểm Tết Nguyên đán, rồi sau đó sẽ dần ổn định. Tuy vậy, vẫn còn một số diễn biến, yếu tố khó lường có thể gây sức ép, đẩy lạm phát tăng.

Giá thịt lợn cao làm tăng CPI

Riêng trong tháng 2-2025, CPI đã tăng 0,34% so với tháng 1, dưới ảnh hưởng chủ yếu của việc giá thịt lợn tăng do thiếu hụt nguồn cung, giá ăn uống ngoài gia đình, giá nhà ở thuê và giá dịch vụ giao thông tăng theo nhu cầu tiêu dùng xã hội. Lương thực, thực phẩm là nhóm hàng chiếm quyền số lớn trong rổ hàng hóa tính lạm phát, trong đó đáng kể là thịt lợn. Riêng giá thịt lợn tăng 10% đã làm tăng chỉ số giá tiêu dùng 0,34 điểm phần trăm nhưng thời gian qua có thời điểm giá thịt lợn tăng trên 10% do thiếu hụt nguồn cung, trong khi nhu cầu tiêu dùng tăng cao trong các dịp lễ, Tết.

Từ thực tế trên, các chuyên gia cho rằng cần đánh giá, nhận diện các yếu tố khiến lạm phát tăng để tìm cách ứng phó kịp thời, nhằm ổn định CPI, giữ vững an sinh xã hội. Trước hết, giá điện, giá gas, vật liệu xây dựng phổ biến như cát, đất đắp, xi măng, thép… tăng do nhu cầu liên tục và rất lớn để đáp ứng tiến độ các công trình, dự án hạ tầng đang triển khai. Hơn nữa, dịp cuối năm 2024, giá dịch vụ y tế được điều chỉnh đã tác động rõ hơn trong thời điểm đầu năm 2025.

Bên cạnh đó, tình hình thị trường thế giới đang bất ổn, diễn biến phức tạp, rất khó đoán định, nhất là xét trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị, xung đột ở một số địa bàn quan trọng, có vai trò lớn trong sản xuất - xuất khẩu nhiên liệu. Nói cách khác, tình hình cung và giá bán xăng, dầu trên thế giới luôn là ẩn số, có thể gây ra tình thế bị động cho nhiều quốc gia nhập khẩu mặt hàng tối quan trọng này, trong đó có Việt Nam.

Đồng thời, việc chủ trương thúc đẩy tốc độ tăng trưởng kinh tế với mức khá cao, từ 8% trở lên cũng được giới chuyên gia nhận định, sẽ tác động mạnh tới việc kiểm soát lạm phát, bởi lượng vốn được bơm ra thị trường tăng mạnh. Theo các chuyên gia, việc đẩy mạnh tín dụng (khoảng 2,5 triệu tỷ đồng) để thúc đẩy tăng trưởng cũng sẽ tác động lên mặt bằng giá và là tác nhân đẩy lạm phát gia tăng.

Những yếu tố thuận lợi và giải pháp

Thực tế cho thấy, hiện sức mua trên thị trường còn khá ảm đạm khi thu nhập của đa số hộ gia đình chưa có sự cải thiện, dẫn đến tâm lý thắt chặt chi tiêu. Những ngày gần đây, lợn tái đàn bắt đầu đến kỳ xuất bán, kéo giá thịt lợn một số nơi giảm dần. Đó là dấu hiệu khá tích cực nhưng cũng cần theo dõi và nỗ lực nhiều hơn trong việc ổn định nguồn cung, tạo sự bền vững hơn cho quan hệ cung - cầu mặt hàng này.

Về việc điều hành giá năm 2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc - Trưởng ban Chỉ đạo điều hành giá yêu cầu kiểm soát tốt lạm phát trong điều kiện các nguồn lực được thúc đẩy mạnh mẽ để đạt tăng trưởng kinh tế ở mức cao nhất; tiếp tục hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh và đời sống của người dân, tiếp tục thực hiện lộ trình giá thị trường các dịch vụ công và hàng hóa do Nhà nước quản lý với mức độ và liều lượng phù hợp theo diễn biến cụ thể.

Với tinh thần đó, các bộ, ngành đều phải chủ động tính toán, sớm chuẩn bị các phương án giá, lộ trình điều chỉnh giá các mặt hàng để tránh bị động trong phối hợp chính sách; chủ động đánh giá tác động đến CPI. Bên cạnh đó, các kịch bản điều hành giá được xây dựng, cập nhật theo từng quý, cho từng mặt hàng thuộc thẩm quyền quản lý. Sau đó, các kịch bản này được gửi Bộ Tài chính để tổng hợp, xây dựng và cập nhật kịch bản lạm phát chung, từ đó đưa ra giải pháp kiểm soát CPI.

Tuy nhiên, bên cạnh kịch bản trong nước, các chuyên gia cho rằng phải chủ động theo dõi sát diễn biến giá hàng hóa chiến lược trên thị trường thế giới và mức độ tác động đến Việt Nam để có giải pháp ứng phó phù hợp, kịp thời, hạn chế nguy cơ tác động đến mặt bằng giá trong nước. Ở đây, năng lực đánh giá, tham vấn của cơ quan chức năng đối với diễn biến giá những mặt hàng chiến lược, như xăng, dầu có vai trò rất quan trọng khi nước ta chưa thể tự túc hoàn toàn và biến động của mặt hàng này tác động sâu rộng đến đầu vào của nhiều ngành, lĩnh vực khác.

Giải pháp được các chuyên gia khuyến nghị là tăng cường nhập khẩu xăng, dầu, tranh thủ giao dịch, ký kết hợp đồng nhập khẩu ở thời điểm giá thấp nhằm chủ động cả về nguồn cung cũng như tiết kiệm chi phí, đồng thời có phương án dự trữ nhiên liệu kết hợp chủ động vận hành các dây chuyền lọc dầu trong nước để bảo đảm công suất tối đa...

Đối với các dự án đầu tư, các địa phương phải chủ động xác định mỏ đất, đá có khả năng cung cấp để ổn định cung - cầu vật liệu, tránh tình trạng tích trữ, tạo sốt ảo rồi tăng giá. Theo nhận định của một số định chế tài chính cũng như chuyên gia, Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên đòi hỏi phải gia tăng vốn đầu tư, kể cả đầu tư công và đầu tư tư nhân.

Vì vậy, vấn đề đặt ra là cần quan tâm đến chất lượng sử dụng vốn, bảo đảm hiệu quả đầu tư để hướng đến sự hài hòa giữa tăng trưởng và kiểm soát lạm phát bởi thực tế, không phải lúc nào tăng trưởng cao cũng song hành với lạm phát cao.