Điểm chuẩn đại học chạm trần: Tín hiệu phân hóa hay bất cập hệ thống?

Kỳ tuyển sinh đại học, cao đẳng năm 2025 chứng kiến mức điểm chuẩn cao chưa từng có. Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định đây là kết quả của phân hóa tự nhiên, nhưng cũng thừa nhận còn một số vấn đề cần tiếp tục điều chỉnh.

Thí sinh đạt 29,5 điểm vẫn có thể “trượt”

Kết thúc đợt tuyển sinh đợt 1, nhiều thí sinh và phụ huynh không khỏi bất ngờ khi nhiều ngành học có điểm chuẩn chạm mốc 30/30 - mức điểm tuyệt đối. Điều này đi ngược với dự báo của nhiều chuyên gia trước đó, phản ánh một mùa tuyển sinh biến động, khó đoán định.

Năm nay có 6 ngành tại 4 trường đại học đạt mức điểm chuẩn tuyệt đối 30 điểm, gồm: Y khoa (Học viện Quân y), quan hệ quốc tế (Học viện Khoa học quân sự), sư phạm tiếng Anh và tiếng Trung (Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội), cùng hai ngành tại Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế. Đây đều là những ngành có chỉ tiêu tuyển sinh thấp nhưng lượng hồ sơ đăng ký lớn, kèm theo cơ chế tính điểm quy đổi và cộng điểm ưu tiên khiến điểm chuẩn bị đẩy lên mức tối đa.

Nhiều ngành học khác cũng ghi nhận mức điểm cao vượt ngưỡng 29 điểm. Đơn cử như ngành lịch sử - địa lý của Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) có điểm chuẩn 29,84, tương đương với mức điểm trung bình gần 9,95 điểm/môn. Ngành sư phạm lịch sử của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cũng yêu cầu tới 29,06 điểm, tương đương trung bình 9,5 điểm/môn.

Khối ngành công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo tiếp tục khẳng định sức hút mạnh mẽ. Tại Trường Đại học Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh), ngành trí tuệ nhân tạo xét tuyển thẳng đạt điểm chuẩn 29,91. Các ngành như khoa học dữ liệu (29,14), khoa học máy tính (28,9), thiết kế vi mạch (28,8) cũng đều nằm trong nhóm có điểm trúng tuyển rất cao.

Xếp sau hai nhóm ngành nói trên là các ngành thuộc lĩnh vực kinh tế. Trường Đại học Ngoại thương có nhiều ngành lấy điểm chuẩn trên 27 như kinh tế đối ngoại, logistics và thương mại điện tử.

Sự phân hóa rõ rệt về mức điểm chuẩn, theo các chuyên gia, là kết quả của nhiều yếu tố. Năm nay, phổ điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông ở ba môn chính có xu hướng giảm, dẫn tới mặt bằng điểm chung thấp hơn. Cụ thể, điểm trung bình quy đổi về thang 30 chỉ là 19,11, giảm gần 3 điểm so với năm 2024 (22,05).

Tuy nhiên, số lượng điểm 10 lại tăng mạnh: Hơn 15.000 điểm 10 toàn quốc, trong đó tổ hợp A00 chiếm hơn 5.000, riêng môn toán có trên 500 điểm 10, trong khi năm trước không có.

Chính sự phân hóa này khiến mức điểm trúng tuyển tăng vọt ở các ngành có sức hút lớn. Năm 2025, có tới 11 ngành có điểm chuẩn từ 29 trở lên, cao hơn hẳn so với con số 8 ngành của năm trước.

Lý giải về hiện tượng này, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn khẳng định, điểm chuẩn thể hiện mức độ cạnh tranh và phân hóa mạnh giữa các thí sinh. Tuy vậy, ông cũng thừa nhận, một số cơ sở đào tạo áp dụng chính sách cộng điểm thưởng, quy đổi chứng chỉ ngoại ngữ chưa thực sự hợp lý, khiến tổng điểm bị đẩy lên mức tiệm cận tuyệt đối.

Mặc dù Bộ đã có quy định giới hạn điểm ưu tiên không vượt quá 10% tổng điểm và không vượt quá ngưỡng tối đa, nhưng việc xuất hiện nhiều mức 30/30 ở cả trường quân đội lẫn dân sự cho thấy cần có đánh giá lại cách thức quy đổi, cộng điểm và mức độ ảnh hưởng của các phương thức xét tuyển.

Từng bước giảm bất công bằng trong tuyển sinh

Giữa những tranh cãi về điểm chuẩn cao, “điểm ảo” và nguy cơ thí sinh giỏi vẫn trượt đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng những thay đổi trong kỳ tuyển sinh năm 2025 là bước đi tất yếu để hướng tới sự công bằng thực chất hơn cho mọi thí sinh.

Một trong những thay đổi lớn nhất là việc quy định quy đổi điểm trúng tuyển giữa các phương thức xét tuyển nhằm bảo đảm bảo rằng dù thí sinh dùng điểm thi tốt nghiệp, học bạ hay điểm thi đánh giá năng lực thì đều có chuẩn đầu vào tương đương.

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho biết, những năm trước từng xảy ra tình trạng điểm chuẩn lệch nhau giữa các phương thức - cùng một ngành, nhưng xét học bạ thì thấp hơn xét điểm thi rất nhiều, thậm chí ngược lại. Năm nay, tình trạng đó không còn diễn ra phổ biến.

Tuy nhiên, việc quy đổi vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều. Không có công thức nào hoàn hảo, bởi điểm học bạ và điểm thi có bản chất khác nhau, cũng như kỳ thi đánh giá năng lực không thể quy đổi tuyệt đối với thi trung học phổ thông. Dù vậy, các trường bắt buộc phải công bố nguyên tắc rõ ràng và chịu trách nhiệm với cách làm của mình. "Quyền tự chủ không thể tách rời với trách nhiệm giải trình", Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh.

Trước lo ngại điểm chuẩn cao khiến nhiều thí sinh mất cơ hội, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho rằng điều này không hoàn toàn chính xác. “Một ngành có 100 chỉ tiêu, nếu có 200 em đạt điểm cao, thì 100 em cao nhất sẽ trúng tuyển. Các em còn lại vẫn có nhiều nguyện vọng khác, ngành khác, trường khác. Không ai bị bỏ lại phía sau nếu đăng ký nguyện vọng hợp lý”.

Một vấn đề khác được dư luận quan tâm là quy trình lọc ảo năm nay tăng lên tới 10 vòng, nhiều hơn năm trước 4 lần. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, đây là công cụ giúp mỗi thí sinh được xét trúng tuyển vào nguyện vọng cao nhất có thể. Việc chạy nhiều vòng là cần thiết trong bối cảnh số lượng nguyện vọng tăng mạnh và không còn hình thức xét tuyển sớm.

Trong một hệ thống hàng trăm trường đại học, chỉ một thay đổi nhỏ từ một trường cũng có thể ảnh hưởng đến hàng loạt trường khác. Do đó, quy trình nhiều vòng giúp hệ thống đạt được điểm cân bằng, tránh tình trạng một thí sinh “chiếm chỗ” ở nhiều nơi cùng lúc.

Nhìn nhận tổng thể, những đổi mới như giới hạn điểm ưu tiên, quy đổi giữa các phương thức xét tuyển, hay lọc ảo nhiều vòng đều nhằm mục tiêu chung: Giảm bất công bằng, tăng minh bạch và bảo đảm công bằng theo năng lực thực chất của thí sinh.

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn, điều quan trọng là từng bước, toàn ngành đang tiến gần hơn tới một hệ thống tuyển sinh công bằng. Thí sinh có năng lực thực sự, nỗ lực học tập thì đều có cơ hội. Đó mới là bản chất của cạnh tranh công bằng.