Đề xuất cấm thỏa thuận mua bán người từ khi là bào thai

Đáp ứng yêu cầu thực tiễn về phòng, chống mua bán người

Trước khi thảo luận, các đại biểu đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày cáo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi).

Theo Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, khái niệm mua bán người trong dự thảo Luật cơ bản đã bảo đảm tính thống nhất, tính đồng bộ của hệ thống pháp luật, phúc đáp yêu cầu thực tiễn trong đấu tranh phòng, chống mua bán người và bảo đảm tiệm cận với các điều ước quốc tế. Theo đó, khái niệm mua bán người đã kết hợp đủ 3 yếu tố (hành vi, mục đích, thủ đoạn).

Khái niệm mua bán người tại dự thảo luật được quy định rộng hơn so với quy định của Bộ luật Hình sự, sẽ làm cơ sở để hoàn thiện pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự, nhằm xử lý hiệu quả hơn loại tội phạm này và nâng cao hơn nữa nhận thức của người dân về phòng, chống mua bán người.

Cùng với việc mở rộng khái niệm mua bán người thì các biện pháp xử lý khác cũng sẽ được xem xét áp dụng, bên cạnh xử lý hình sự. Đồng thời, để bảo đảm tính nghiêm minh và tăng cường công tác phòng ngừa, khái niệm mua bán người trong dự thảo Luật còn có nội dung rộng hơn quy định của một số điều ước quốc tế, như bổ sung mục đích vô nhân đạo khác, thủ đoạn khác.

Tuy nhiên, qua rà soát, vẫn còn nội dung chưa thực sự thống nhất với một số quy định hiện hành. Do đó, để bảo đảm thống nhất với quy định của các luật liên quan và bảo đảm phù hợp với thực tế, dự thảo luật đã được chỉnh lý cho chặt chẽ hơn.

Bên cạnh đó, cũng còn một số ý kiến đề nghị bổ sung hành vi “thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai” vào khái niệm mua bán người tại khoản 1 Điều 2, làm cơ sở đấu tranh phòng, chống hiệu quả thực trạng thỏa thuận mua bán người khi còn đang là bào thai. Có ý kiến băn khoăn, thực tiễn hiện nay đã xảy ra tình trạng thỏa thuận mua bán bào thai trong bụng mẹ nhưng để nhằm nuôi dưỡng đứa trẻ sau khi sinh thì trường hợp này có phải là mua bán người hay không?

Ngoài ra, Ủy ban Tư pháp cũng giải trình một số vấn đề về khái niệm nạn nhân; chính sách của Nhà nước về phòng, chống mua bán người; về trợ giúp pháp lý, hỗ trợ pháp luật; về quản lý nhà nước… Đồng thời, Ủy ban Tư pháp đã báo cáo cụ thể về việc tiếp thu, chỉnh lý nhiều nội dung của dự thảo Luật.

Dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp này gồm: 8 chương và 65 điều (giảm 1 điều so với dự thảo Luật trình Quốc hội, trong đó, bỏ các điều 34, 56, 58, 59; bổ sung các điều 21, 40 và 64; sửa đổi 63 điều, giữ nguyên 2 điều).

Nghiêm cấm thỏa thuận mua bán từ khi đang là bào thai

Theo bà Lê Thị Nga, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, qua rà soát quy định của pháp luật liên quan, trong một số trường hợp, quyền dân sự chỉ có thể được xác lập sau khi một người được sinh ra và còn sống. Theo quy định của Bộ luật Hình sự, việc phạm tội đối với phụ nữ mang thai chỉ bị coi là tình tiết tăng nặng, mà không bị coi là phạm tội đối với nhiều người. Như vậy, về mặt pháp lý, bào thai chỉ được coi là người khi được sinh ra và còn sống. Theo y học thì bào thai cũng chưa được xác định là con người. Do đó, Ủy ban Tư pháp cho rằng, việc quy định mua bán bào thai trong khái niệm mua bán người của dự thảo luật là chưa phù hợp.

Tuy nhiên, những năm qua, tình trạng mua bán bào thai nhằm mục đích mua bán đứa trẻ sau khi được sinh ra đang là thực tế đáng lo ngại. Việc thỏa thuận mua bán này thực chất là tiền đề của hành vi mua bán người (mua bán người từ giai đoạn còn đang là bào thai), nhưng việc xử lý hành vi này lại chưa được pháp luật điều chỉnh.

Trước yêu cầu nâng cao hiệu quả các biện pháp phòng, chống mua bán người từ sớm, từ xa, đồng thời, tạo cơ sở pháp lý để tiếp tục hoàn thiện pháp luật về xử lý hành vi xâm phạm liên quan đến phụ nữ, trẻ em, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, khoản 2 Điều 3 dự thảo Luật đã quy định hành vi nghiêm cấm “thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai”.

Nội dung này cũng được nhiều ý kiến thảo luận tại hội trường chiều 22-10 tán đồng. Các đại biểu Quốc hội đề nghị rà soát khái niệm mua bán người trong dự án Luật để luật hóa đầy đủ hơn các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đồng thời, khái niệm cần phù hợp với quy định của Bộ luật Hình sự và Luật Trẻ em. Cùng với đó, nhiều đại biểu đề nghị bổ sung hành vi “thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai” vào khái niệm mua bán người tại khoản 1 Điều 2 làm cơ sở đấu tranh phòng, chống hiệu quả thực trạng thỏa thuận mua bán người khi còn đang là bào thai.

Các đại biểu Thái Thị An Chung, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An, Dương Khắc Mai, Đoàn Đắk Nông đề xuất nghiêm cấm hành vi mua bán bào thai.

“Việc bổ sung quy định tại khoản 2 Điều 3 nghiêm cấm hành vi thỏa thuận mua bán người từ khi còn là bào thai trong dự thảo luật là hết sức cần thiết và đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn. Quy định này sẽ góp phần trong việc đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán trẻ em từ khi còn là bào thai trong bụng mẹ và phù hợp với các quy định của Công ước quốc tế về quyền trẻ em, đó là bảo vệ trẻ em ngay từ khi còn trong bụng mẹ”, đại biểu Chung nhấn mạnh.

Góp ý về khái niệm, các hành vi và mục đích mua bán người, đại biểu Nguyễn Hữu Chính, Đoàn thành phố Hà Nội cho rằng, quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 3 của dự thảo luật chưa bao hàm hết các hành vi trên thực tế. Trong thực tiễn, có nhiều hành vi mua bán người khác, như dụ dỗ, lôi kéo, hành vi mua bán trẻ sơ sinh, hành vi môi giới, lợi dụng nhận con nuôi, tuyển mộ lính đánh thuê, chuyển giao khoa học, tiếp nhận người để ép buộc làm vợ, ép buộc sinh con trái ý muốn… Do đó, cần tiếp tục rà soát khái niệm này cho đầy đủ và thống nhất, đồng bộ với Bộ luật Hình sự năm 2015 và Nghị quyết 02 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao năm 2019, phù hợp với Điều 150 về mua bán người và Điều 151 về mua bán người dưới 16 tuổi của Bộ luật Hình sự.

Các đại biểu Lê Xuân Thân, Đoàn Khánh Hòa; Trịnh Thị Tú Anh, Đoàn Lâm Đồng, đề nghị làm rõ, bổ sung quy định mua bán người; đại biểu Lê Thị Thanh Lam, Đoàn Hậu Giang, đề xuất về các quy định tại Điều 7 về thông tin, tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống mua bán người; đại biểu Nguyễn Đại Thắng, Đoàn Hưng Yên, kiến nghị, bổ sung quy định về trách nhiệm cá nhân liên quan đến công tác phòng, chống mua bán người…

Cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Công an phát biểu tiếp thu các ý kiến góp ý và cho biết, cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng của Quốc hội nghiêm túc nghiên cứu, triệt để tiếp thu các ý kiến của các đại biểu Quốc hội nhằm tiếp tục chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo luật bảo đảm tính khoa học, chặt chẽ và khả thi.