Để Hà Nội luôn xanh

Làm sao để Hà Nội, vốn là đô thị của cây xanh, mặt nước, thành phố của sông hồ... được xanh thắm mãi? Phóng viên Báo Hànộimới đã có cuộc trò chuyện với Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Lê Thanh Nam về nội dung này.

Lá phổi xanh, thành phố xanh

- Vào thời điểm giao mùa đông sang xuân, chất lượng không khí (AQI) ở Hà Nội không tốt cho sức khỏe. Ở những khu vực ra vào nội đô, khu vực hay ùn tắc giao thông... chỉ số chất lượng không khí có ngày ghi nhận ô nhiễm ở mức rất xấu. Ông lý giải sao về vấn đề này?

- Hà Nội thu hút nhiều lao động đến sinh sống và làm việc, với tổng số dân gần 9 triệu người, mật độ dân số gấp 8,2 lần so với cả nước. Trung bình mỗi ngày Hà Nội có khoảng 7.800 tấn rác thải sinh hoạt, đa phần đã được thu gom, xử lý... nhưng vẫn còn một phần tồn đọng gây ô nhiễm môi trường.

Nguồn phát thải bụi chính của Thủ đô đến từ các phương tiện giao thông đường bộ, tiếp đến là nguồn công nghiệp và nguồn đốt rơm rạ... Trong đó, nguồn gây ô nhiễm không khí do bụi đường và phương tiện giao thông đường bộ, chiếm khoảng 58 - 74%, tùy từng thời điểm.

Ngoài ra, thời tiết cũng là một trong những nguyên nhân tác động lớn đến chất lượng không khí của Hà Nội. Hiện Hà Nội đang là mùa đông với thời tiết hanh khô vào ban ngày, đêm và sáng sớm trời lạnh, khiến chất lượng không khí không được cải thiện.

- Trải qua bao biến đổi, đặc biệt là quá trình đô thị hóa nhanh chóng, Hà Nội vẫn là đô thị của cây xanh, mặt nước. Đây là lợi thế rất lớn của Hà Nội cần phải phát huy?

- Luật Thủ đô sửa đổi đã đề cập đến yếu tố tự nhiên, đa dạng sinh học của Hà Nội. Cụ thể, Điều 28 chỉ rõ: Quản lý và bảo vệ môi trường Thủ đô được thực hiện theo nguyên tắc phát triển bền vững, phát triển kinh tế tuần hoàn và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu gắn với việc duy trì các yếu tố tự nhiên, đa dạng sinh học, văn hóa, lịch sử của Thủ đô; bảo đảm tỉ lệ không gian xanh theo quy hoạch.

Hà Nội được hình thành từ châu thổ sông Hồng, đặc trưng địa lý có hệ thống sông ngòi, hồ đầm lớn nhỏ, dày đặc, nên gọi là “thành phố sông hồ”. Hệ thống sông hồ trong nội đô Hà Nội không chỉ là dòng chảy của tự nhiên, mà còn là dòng chảy của văn hóa, lịch sử trên mảnh đất kinh kỳ. Những dòng sông chứa trong đó cả chiều sâu lịch sử và bề dày của văn hiến Thăng Long.

Chính với đặc thù “thành phố sông hồ”, trong Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Đồ án điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065; Luật Thủ đô sửa đổi... đã thể hiện rõ những lợi thế vốn có từ địa lý, văn hóa... tạo lá phổi xanh, không gian xanh, bảo đảm cho cuộc sống xanh cho Hà Nội.

Cho một Hà Nội xanh

- Hệ lụy của quá trình đô thị hóa nhanh là không cần bàn cãi. Theo ông, cần làm gì để giảm tác động tiêu cực của quá trình này?

- Có thể khẳng định, thời gian qua, Hà Nội đã nỗ lực triển khai các biện pháp giảm ô nhiễm không khí, như: Triển khai xe buýt dùng khí nén CNG, xe buýt điện, vượt mục tiêu trồng 1 triệu cây xanh đến năm 2020 và tiếp tục trồng 500.000 cây xanh giai đoạn 2021 - 2025; lắp đặt thêm các trạm quan trắc không khí... Đây là những giải pháp rốt ráo của Hà Nội để giảm tác động tiêu cực của ô nhiễm môi trường.

UBND thành phố Hà Nội đã chỉ đạo quyết liệt, triển khai nhiều giải pháp, như loại bỏ hơn 99% bếp than tổ ong, giảm 80% đốt rơm rạ ở ngoại thành, loại bỏ hàng trăm lò gạch thủ công... Thành phố cũng đã triển khai thí điểm đo kiểm tra khí thải xe máy cũ, tăng cường kiểm tra các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm, giám sát các công trình xây dựng và thực hiện vệ sinh đường phố thường xuyên, nhằm giảm ô nhiễm không khí. Hà Nội cũng đã ban hành nhiều chương trình phát triển theo hướng kinh tế xanh, đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải cacbon và nâng cao chất lượng sống, góp phần vào mục tiêu quốc gia về phát thải bằng “0” vào năm 2050...

Đặc biệt, thành phố đã phát động phong trào thi đua “Sáng - xanh - sạch - đẹp”, với mục tiêu mỗi công dân là một phần của sự thay đổi, cùng chung tay giữ gìn và phát huy vẻ đẹp của Hà Nội hôm nay và mai sau. Thành phố kêu gọi mỗi gia đình, khu dân cư cần chủ động thu gom, phân loại và giảm rác thải; sử dụng tiết kiệm nước, giảm phát thải khí độc hại và tích cực bảo vệ không gian xanh...

- Luật Thủ đô sửa đổi đã tạo cơ chế mở để Hà Nội phát triển bền vững, nhất là phát triển xanh, thân thiện với môi trường. Ông có thể chia sẻ về những giải pháp dài hơi của Hà Nội?

- Vấn đề môi trường Hà Nội đã được nhấn mạnh trong Nghị quyết số 15-NQ/TƯ ngày 5-5-2022 của Bộ Chính trị về "Phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045". Nghị quyết số 15-NQ/TƯ nêu rõ: “Thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp, nhằm cải thiện chất lượng không khí; xử lý cơ bản ô nhiễm môi trường nước các hệ thống sông hồ; hoàn thành cải tạo môi trường sông Nhuệ, sông Đáy, sông Tô Lịch; các chương trình chống úng, ngập; hạ tầng xử lý rác thải, nước thải, cây xanh đô thị... theo quy hoạch”. Trong Luật Thủ đô sửa đổi (có hiệu lực từ ngày 1-1-2025) có những cơ chế đột phá, vượt trội để bảo vệ môi trường. Trong đó, điểm nổi bật của Luật là đề ra giải pháp hỗ trợ tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện giao thông từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch; đầu tư phát triển hạ tầng giao thông sử dụng năng lượng sạch; có các điều khoản hạn chế sử dụng phương tiện giao thông phát thải gây ô nhiễm môi trường.

Tại Kỳ họp thứ 20 (tháng 12-2024), HĐND thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định thực hiện vùng phát thải thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội (thực hiện Điểm a, Khoản 2, Điều 28, Luật Thủ đô). Theo đó, từ năm 2025, Hà Nội sẽ thực hiện thí điểm Đề án giảm thiểu phát thải giao thông tại quận Hoàn Kiếm và quận Ba Đình. Đặc biệt, vấn đề này cũng được Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài nhấn mạnh tại Hội nghị lần thứ 20, Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố Hà Nội khóa XVII: Một trong những nội dung quan trọng của thành phố thời gian tới là khắc phục triệt để, có hiệu quả, tạo sự chuyển biến tích cực trong bảo đảm môi trường nước thải, rác, không khí. Kiên quyết xử lý tận gốc nguồn gây ra ô nhiễm, hồi sinh các dòng sông, nhất là sông Tô Lịch phải xử lý sớm, đồng bộ và có hiệu quả, bảo đảm các dòng sông trong nội đô sạch. Bí thư Thành ủy Hà Nội cũng chỉ đạo, thành phố phải quyết liệt làm để trước dịp kỷ niệm ngày 2-9-2025 sông Tô Lịch sẽ "trở thành dòng sông thơ mộng", là niềm tự hào của người dân Thủ đô.

- Để Hà Nội ngày một xanh hơn, không chỉ là nhiệm vụ với cơ quan quản lý. Người dân có thể tham gia gì, thưa ông?

- Ngoài sự quyết liệt của các cấp chính quyền, thì người dân đóng vai trò chủ thể trong việc bảo vệ môi trường sống. Cần đẩy mạnh phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ môi trường” trong các tầng lớp nhân dân. Đồng thời kêu gọi người dân phát hiện, tố giác và báo tin để các cơ quan chức năng kịp thời xử lý những hành vi đổ chất thải trái phép.

Điều đáng nói, Luật Thủ đô sửa đổi với các điều, khoản quy định cụ thể về vấn đề môi trường sẽ là khung pháp lý để chính quyền và nhân dân cùng thực hiện. Để Luật đi vào đời sống, Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp các sở, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện, các chương trình ưu tiên hành động, như rà soát và hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý chất lượng không khí; giảm phát thải từ các nguồn giao thông, xây dựng, công nghiệp, nông nghiệp. Trong đó, phân công "rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm" cho các đơn vị liên quan theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thành ủy, UBND thành phố.

- Trân trọng cảm ơn ông!