Đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Tìm phương án khả thi nhất

Ba kịch bản cho dự án “xương sống"

Tại Kết luận số 49-KL/TƯ ngày 28-2-2023 về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Chính trị đã khẳng định, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là trục "xương sống". Theo đó, mục tiêu đề ra là đến năm 2025 phấn đấu hoàn thành phê duyệt chủ trương đầu tư dự án; khởi công các đoạn ưu tiên trong giai đoạn 2026-2030 (Hà Nội - Vinh; thành phố Hồ Chí Minh - Nha Trang); phấn đấu hoàn thành toàn tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam trước năm 2045.

Xác định đây là dự án có tính chất phức tạp, quy mô đặc biệt lớn cả về vốn đầu tư, công nghệ áp dụng triển khai và có tác động sâu rộng, lâu dài đến phát triển kinh tế - xã hội, Bộ Giao thông vận tải đã tổ chức các đoàn khảo sát ở một số quốc gia có hệ thống đường sắt tốc độ cao phát triển, như: Trung Quốc, Tây Ban Nha, Nhật Bản, Đức… để tìm hiểu về công tác chuẩn bị đầu tư; phương án khai thác; mô hình quản lý…

Mới đây, Bộ Giao thông vận tải đã đưa ra 3 kịch bản đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam để lấy ý kiến các bộ, ngành. Trong đó, kịch bản 1 là đầu tư xây dựng mới tuyến đường sắt tốc độ cao đường đôi, khổ ray 1.435mm, dài 1.545km, tốc độ thiết kế 350km/giờ, tải trọng 17 tấn mỗi trục, chỉ khai thác tàu khách. Tuyến đường sắt Bắc - Nam hiện hữu được nâng cấp để chuyên chở hàng, chở khách du lịch và khách chặng ngắn. Tổng vốn đầu tư khoảng 67,32 tỷ USD.

Kịch bản 2 xây dựng mới tuyến đường sắt tốc độ cao đường đôi, khổ ray 1.435mm, tải trọng 22,5 tấn mỗi trục, khai thác chung cả tàu chở khách và chở hàng, tốc độ thiết kế 200-250km/giờ, chạy tàu hàng tối đa 120km/giờ. Tuyến đường sắt Bắc - Nam hiện hữu được hiện đại hóa để chuyên chở hàng, chở khách du lịch và khách chặng ngắn. Tổng vốn đầu tư khoảng 72,02 tỷ USD.

Kịch bản 3 là đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao đường đôi, khổ ray 1.435mm, tải trọng 22,5 tấn mỗi trục, tốc độ thiết kế 350km/giờ, khai thác tàu chở khách và dự phòng cho chở hàng. Tổng vốn đầu tư dự án 68,98 tỷ USD. Nếu đầu tư hạ tầng, thiết bị, phương tiện để khai thác tàu hàng chạy Bắc - Nam thì vốn đầu tư dự án khoảng 71,69 tỷ USD.

Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Danh Huy cho biết, Bộ sẽ tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành để hoàn thiện, qua đó tối ưu hóa đề án trước khi báo cáo Ban Chỉ đạo và Tổ tư vấn dự án đường sắt.

Đầu tư cho tương lai

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà khẳng định, đầu tư cho đường sắt cao tốc là đầu tư cho tương lai. Đó không chỉ là một tuyến đường sắt hay một con tàu, mà phải đặt ra mục tiêu tổng thể là hình thành ngành công nghiệp có năng lực làm chủ công nghệ, để vận hành tuyến đường sắt tốc độ cao an toàn, hiệu quả, bền vững trong "hệ sinh thái" giao thông vận tải hướng đến tự chủ phát triển mạng lưới hạ tầng giao thông kỹ thuật.

Chính phủ đã thống nhất định hướng để hoàn thiện dự thảo đề án trước khi trình Bộ Chính trị xem xét. Một trong các nội dung quan trọng là tuyến đường sắt sẽ vào trung tâm Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh thay vì phương án dừng ở ngoại ô như các nghiên cứu, đề xuất trước đó.

Theo đó, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Giao thông vận tải bám sát kết luận của Bộ Chính trị, tiếp thu các ý kiến, hoàn thiện đề án. Trong đó cần lưu ý làm rõ thêm kinh nghiệm các nước trên thế giới về phát triển đường sắt tốc độ cao bao gồm cả phương án huy động vốn.

Đưa ra các số liệu, dữ liệu kinh tế, kỹ thuật, khoa học để phân tích đầy đủ, rõ nét hơn tác động của đường sắt tốc độ cao đến tổng thể nền kinh tế - xã hội: Giảm chi phí logistics, tăng sức cạnh tranh, ổn định kinh tế vĩ mô, tăng hiệu quả nền kinh tế; tác động lan tỏa, phát triển đô thị, công nghiệp hóa, hiện đại hóa; thúc đẩy phát triển du lịch... Trên cơ sở tính tương hỗ giữa các phương thức vận tải để nghiên cứu, lựa chọn, đề xuất phương án đầu tư bảo đảm khả thi, an toàn, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu giai đoạn trước mắt và lâu dài.

Kịch bản phát triển cần dựa trên nhu cầu nội tại phát triển kinh tế - xã hội nước ta. Đồng thời, kịch bản phát triển cũng cần gắn với kinh nghiệm đầu tư đường sắt tốc độ cao trên thế giới để nghiên cứu đầu tư đường sắt tốc độ cao bảo đảm đồng bộ, hiệu quả, phù hợp với xu thế phát triển, tốc độ thiết kế 350km/giờ và thực sự trở thành trục "xương sống"…