Đáp ứng đồng bộ nhiều mục tiêu

Ngày 31-7, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Xuân Việt đã trực tiếp kiểm tra các công trình thủy lợi , chỉ rõ những bất cập đang xảy ra, đồng thời nhấn mạnh đến việc cấp thiết phải rà soát, bổ sung quy hoạch thủy lợi Thủ đô đến năm 2020, tầm nhìn 2030.

Năng lực chưa đáp ứng yêu cầu thực tế

Những năm gần đây, khí hậu biến đổi bất thường, theo chiều hướng xấu đã thử thách năng lực hệ thống công trình thủy lợi (CTTL) của Hà Nội. Nhiều CTTL được xây dựng cách đây mấy chục năm đã lạc hậu, công suất nhỏ không đủ năng lực tiêu nước khi có mưa lớn kéo dài. Ví dụ như CTTL bơm tiêu Phương Trung  (Thanh Oai) xây dựng từ năm 1986, công suất 14 x 1.000m3/giờ; trạm bơm Cao Xuân Dương công suất thiết kế 16 x 1.000m3/giờ, xây dựng từ năm 1987 không thể bơm tiêu úng kịp nếu mưa lớn kéo dài. Chính vì các  CTTL lạc hậu, chưa đủ năng lực nên trận mưa năm 2008 gây ngập úng lớn trên diện rộng, các trạm bơm không tiêu nước kịp khiến cho 20.100ha lúa, hoa màu, nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại nặng.

Hiện nay, Hà Nội có 212.626ha cần tiêu nước với 723 công trình đầu mối, nhưng các công trình này mới đáp ứng việc tiêu nước cho 161.285ha, đạt 76% diện tích cần tiêu. Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Hà Nội Nghiêm Xuân Đông khẳng định, hệ thống tiêu nước nông nghiệp của Thủ đô mới đáp ứng được khi có mưa dưới 250mm trong 3 ngày, nếu mưa trên diện rộng với lượng mưa từ 250-300mm trong 3 ngày sẽ ngập úng rộng, diện tích lúa bị ngập lên tới gần 40.000ha. Các khu vực khó khăn về tiêu úng thuộc vùng đồng Đan Phượng, Hoài Đức, Khe Tang, Phú Xuyên và lưu vực tiêu trạm bơm Lại Thượng, An Vọng... Mùa lũ lụt thì vậy, còn vào mùa khô, sông, suối cạn kiệt trong khi hệ thống CTTL không đáp ứng kịp khiến diện tích cây trồng bị thiếu nước ngày càng tăng. Nhiều trạm bơm ven sông Hồng, Nhuệ, Đáy... không thể hoạt động do mực nước quá thấp.

Hiện có tới 60-70 trạm bơm phải bơm 2 cấp, thậm chí bơm 3 đến 4 cấp mà vẫn không đáp ứng được nhu cầu nước tưới. Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Trần Thanh Nhã cho biết, hiện các CTTL của Hà Nội mới chủ động tưới cho 131.115ha, đạt gần 80% diện tích yêu cầu. Diện tích chưa đáp ứng nước tưới tập trung ở các vùng cây lâu năm, cây ăn quả và các vùng đồi gò thuộc khu vực Sóc Sơn, hữu Tích, thượng Thanh Hà, các khu vực đất bãi và các khu vực ao nuôi trồng thủy sản. Ngoài ra, do quá trình phát triển "nóng" về kinh tế, đô thị, công nghiệp khiến vấn đề tiêu thoát nước gặp ách tắc, hệ thống CTTL bị chia cắt, không đáp ứng nhu cầu phục vụ nông nghiệp và dân sinh khu vực đô thị. Đặc biệt, vấn đề môi trường và chất lượng nguồn nước ô nhiễm đã đến mức báo động.

Mục tiêu và giải pháp

Theo Phó Chủ tịch UBND TP Trần Xuân Việt, mục tiêu quy hoạch thủy lợi đến năm 2020 là bảo đảm khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên nước, phục vụ tốt phát triển kinh tế - xã hội, dân sinh trên địa bàn. Hướng quy hoạch thủy lợi phải phục vụ đa mục tiêu, vừa cấp nước, tiêu thoát nước, phòng chống lũ kết hợp với phục vụ giao thông, du lịch, cảnh quan đô thị. Hệ thống CTTL phải đáp ứng tưới cho 124.488ha cây trồng, tiêu nước cho 212.889ha, đáp ứng tiêu thoát nước kịp thời khi mưa 300mm liên tiếp trong 3 ngày. Quy hoạch hệ thống thủy lợi Hà Nội vừa được HĐND TP  thông qua với tổng vốn đầu tư là 64.292 tỷ đồng, phân thành 2 giai đoạn: Từ 2013- 2015 là 14.908 tỷ đồng, giai đoạn sau 2015 là 39.385 tỷ đồng. Nguồn vốn được huy động từ ngân sách trung ương, Hà Nội và khai thác các nguồn vốn ODA, NGO, ADB, JICA, WB. Triển khai quy hoạch, Hà Nội sẽ phân bổ vốn xây dựng cơ bản hằng năm cho nâng cấp, xây mới các trạm bơm, hồ, đập tưới tiêu Phù Sa, Liên Mạc, Thanh Điềm, Hồng Vân, Thụy Phú. Nguồn vốn ODA, ADB, JICA, WB ưu tiên cho các dự án thoát nước Cao Viên, Long Biên, Đông Mỹ, Yên Nghĩa, Liên Mạc.

Để thực hiện quy hoạch thủy lợi, cần giải quyết nhiều vấn đề như xây dựng các công trình đáp ứng nguồn nước tưới bị thiếu hụt vụ đông xuân; cải tạo, nâng cấp các công trình trạm bơm tưới và hệ thống kênh dẫn bị xuống cấp, thiết bị cũ nát; xây dựng giải pháp cấp nước cho vùng chuyên canh rau, quả, vùng đồi gò bán sơn địa, vùng nuôi trồng thủy sản. Trong chiến lược đầu tư, UBND TP lập kế hoạch thứ tự ưu tiên đầu tư cho những công trình trọng điểm thuộc về các dự án tiếp nước, cải tạo sông Tích từ Lương Phú - Ba Vì, dự án chuyển nước từ sông Tích sang sông Đáy, cải tạo các trạm bơm dọc sông Hồng: Xuân Phú, Thanh Điềm, Ấp Bắc, Đan Hoài, Hồng Vân; xây dựng mới trạm bơm Liên Mạc, Thượng Phú 2... Đối với khâu tiêu thoát nước sẽ cải tạo sông Tích, sông Bùi, sông Đáy, sông Nhuệ. Cải tạo các trạm bơm đã xuống cấp tại Hiệp Thuận, Đông Yên, Đào Nguyên, Khe Tang 1, Bộ Đầu, Ngoại Độ 1...

Giám đốc Sở NN&PTNT Hoàng Thanh Vân khẳng định, việc hoàn chỉnh quy hoạch thủy lợi mở hướng mới cho phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô, góp phần thúc đẩy phát triển nông nghiệp theo hướng công nghệ cao, hạn chế thấp nhất thiệt hại khi xảy ra úng ngập, khắc phục tình trạng ô nhiễm nguồn nước.