Củng cố thủy lợi Thủ đô trước biến đổi khí hậu

Để giảm ngập úng, bảo vệ sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân khu vực ngoại thành, thành phố Hà Nội đang tập trung đầu tư, nâng cấp các công trình thủy lợi, từng bước củng cố “hàng rào phòng thủ” trước thiên tai.

Nhiều công trình xuống cấp

Mỹ Đức là một trong những huyện trọng điểm sản xuất nông nghiệp của thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, quan sát những công trình này trong ngày 19-6, phóng viên Báo Hànộimới nhận thấy, nhiều trạm bơm tiêu, như: An Phú, Phú Hiền, Đốc Tín, Phù Lưu Tế I đang bị xuống cấp nghiêm trọng: Tường và trần nhà trạm, nhà quản lý bị rạn nứt, bong tróc lớp vữa, thấm dột, rêu mốc, động cơ dơ dão xuống cấp...

Giám đốc Xí nghiệp Đầu tư phát triển thủy lợi Mỹ Đức Đoàn Văn Thắng chia sẻ, những trạm bơm này hiện không đủ năng lực tiêu úng theo thiết kế, gây nguy hiểm cho công nhân vận hành. Đặc biệt, nhà quản lý Trạm bơm tiêu Đốc Tín rất dễ bị đổ khi xuất hiện mưa, gió lớn. Nhà máy nằm trên mặt cống tiêu tự chảy có nguy cơ bị cuốn trôi do sự cố mang cống xuất hiện từ nhiều năm nay, nhưng vẫn chưa được xử lý triệt để.

Tương tự, trên địa bàn huyện Chương Mỹ còn khá nhiều công trình thủy lợi bị hư hỏng, xuống cấp. Đáng chú ý nhất là các trạm bơm: Hạ Dục I, Yên Cốc, Thượng Phúc, An Vọng, Đầm Mới, hồ chứa Văn Sơn, kênh tiêu Thập Cửu...

Trao đổi với phóng viên Báo Hànộimới, Giám đốc Xí nghiệp Đầu tư phát triển thủy lợi Chương Mỹ Đỗ Việt Dũng cho biết, các công trình này đều được xây dựng từ thập niên 60, 70 của thế kỷ trước. “Đơn vị chỉ đủ kinh phí tu sửa hư hỏng nhỏ bằng nguồn sửa chữa thường xuyên hằng năm. Chúng tôi đã báo cáo và kiến nghị các cấp, ngành sớm lập dự án đầu tư cải tạo, nâng cấp những công trình này”, ông Đỗ Việt Dũng thông tin thêm.

Không riêng Chương Mỹ, Mỹ Đức, nhiều trạm bơm nằm trên địa bàn các huyện: Thanh Oai, Ứng Hòa, Thường Tín... đang trong tình trạng xuống cấp. Nhiều tuyến kênh bị bồi lắng bùn đất, rác thải sinh hoạt gây tắc nghẽn dòng chảy tiêu thoát.

Theo dự báo của các công ty thủy lợi thành phố, nếu Hà Nội xuất hiện trận mưa 200-300mm trong 3 ngày, có thể làm ngập sâu từ 7.900ha đến hơn 10.000ha diện tích sản xuất nông nghiệp và khu dân cư khu vực ngoại thành.

Từng bước nâng cao năng lực tiêu úng

Theo Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng, chống thiên tai Hà Nội (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) Đào Quang Khải, do Thủ đô nằm trọn trong lưu vực sông Hồng, nên có số lượng công trình thủy lợi rất lớn. Ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ diện tích sản xuất nông nghiệp, giảm ngập lụt dân cư cho khu vực ngoại thành, thành phố đã quan tâm đầu tư hàng nghìn tỷ đồng để cải tạo, nâng cấp, xây mới nhiều công trình thủy lợi. Đơn cử là các trạm bơm: An Mỹ, La Làng, Đức Môn (huyện Mỹ Đức); Nhân Lý, Đầm Buộm, Mỹ Thượng, Mỹ Hạ (huyện Chương Mỹ); Bộ Đầu (huyện Thường Tín); Văn Khê (huyện Mê Linh)...

Hiện tại, thành phố đang tiếp tục bố trí kinh phí đầu tư các trạm bơm: Đốc Tín, Tân Độ (huyện Mỹ Đức); Tân Hưng (huyện Sóc Sơn); Cống Mẻn (huyện Quốc Oai); Đông Mỹ (huyện Thanh Trì). Đồng thời triển khai nạo vét các trục tiêu sông Nhuệ, đoạn từ cống Liên Mạc đến đường Vành đai 4, kênh dẫn Cẩm Đình - Hiệp Thuận (huyện Phúc Thọ)...

Ông Đào Quang Khải cho biết, hằng năm, thành phố Hà Nội bố trí kinh phí để các công ty thủy lợi, địa phương duy tu máy móc, cống, đập, nạo vét kênh mương. Tuy nhiên, do nhiều công trình thủy lợi đã xây dựng từ lâu nên vẫn chưa đáp ứng yêu cầu tiêu úng, ứng phó những trận mưa lớn cực đoan...

Để bảo vệ gần 100.000ha sản xuất nông nghiệp vụ mùa 2025, giảm ngập lụt khu dân cư khu vực ngoại thành, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã xây dựng phương án ứng phó 3 tình huống mưa lớn: Dưới 50mm trong một ngày, 100-200mm trong ba ngày, 200-300mm (hoặc lớn hơn) trong ba ngày.

Bên cạnh đó, các đơn vị quản lý, khai thác đã xây dựng phương án bảo đảm an toàn công trình đập, hồ chứa nước trong mùa mưa lũ và trong trường hợp công trình xảy ra sự cố hoặc có nguy cơ xảy ra sự cố; bảo đảm an toàn cho dân cư vùng hạ du đập...

“Các đơn vị, địa phương và người dân tuyệt đối không chủ quan, lơ là, cần tập trung triển khai phương án trên ngay từ thời điểm này”, ông Đào Quang Khải đề nghị.

Hệ thống thủy lợi đóng vai trò then chốt trong việc tiêu thoát nước, điều tiết dòng chảy, góp phần giảm thiểu thiệt hại do ngập úng, bảo vệ sản xuất nông nghiệp và an toàn đời sống người dân Thủ đô. Khi tốc độ đô thị hóa lớn, mật độ dân cư tăng nhanh, nếu hệ thống này không được củng cố kịp thời thì chỉ một trục trặc nhỏ cũng có thể kéo theo hậu quả dây chuyền, từ ngập úng kéo dài, ảnh hưởng tới sinh hoạt, sản xuất, đến nguy cơ mất an toàn cho các công trình hạ tầng.

Để tránh những rủi ro đó, các cấp, ngành, địa phương cần tiếp tục dành nguồn lực đầu tư cho công trình thủy lợi, đẩy nhanh tiến độ nâng cấp trạm bơm, nạo vét kênh mương, hoàn thiện mạng lưới tiêu thoát. Cùng với đó, cần nâng cao năng lực điều hành, phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương trong việc điều tiết dòng chảy, bảo đảm hiệu quả tiêu úng liên vùng. Đặc biệt, các địa phương như: Thường Tín, Phú Xuyên, Chương Mỹ... cần kiên quyết ngăn chặn, xử lý dứt điểm những hành vi vi phạm pháp luật thủy lợi.

Chỉ khi hệ thống thủy lợi được đầu tư bài bản, vận hành linh hoạt và quản lý hiệu quả, thành phố Hà Nội mới có thể chủ động ứng phó thiên tai một cách bền vững. Đây chính là nền tảng quan trọng để bảo vệ sản xuất và sinh kế của hàng triệu người dân Thủ đô.

Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng, chống thiên tai Hà Nội Đào Quang Khải:
Nâng cấp hệ thống thủy lợi là nhiệm vụ cấp thiết

Trước tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu, thiên tai cực đoan diễn biến khó lường, việc củng cố, nâng cấp hệ thống thủy lợi phải được xem là nhiệm vụ trọng tâm, cấp thiết của cả hệ thống chính trị. Hà Nội đã chỉ đạo xây dựng đầy đủ các phương án ứng phó với ba cấp độ mưa lớn, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước, vùng hạ du. Vấn đề hiện nay là tổ chức thực hiện phải thực sự quyết liệt, đồng bộ và không để xảy ra tình trạng chủ quan, chậm trễ trong triển khai từ cơ sở.

Tôi đề nghị các địa phương tập trung rà soát, đánh giá lại toàn bộ hệ thống công trình thủy lợi trên địa bàn quản lý, nhất là các điểm xung yếu, trạm bơm, kênh tiêu xuống cấp. Những nơi chưa đáp ứng năng lực tiêu thoát cần chủ động đề xuất phương án đầu tư, cải tạo, không chờ khi xảy ra sự cố mới xử lý. Bên cạnh đó, cần tăng cường năng lực điều hành liên vùng, điều tiết dòng chảy hợp lý, hạn chế tối đa ngập úng cục bộ do phối hợp thiếu nhịp nhàng giữa các đơn vị, địa phương.

Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Đầu tư phát triển thủy lợi sông Đáy Nguyễn Tiến Tấn:
Công trình xuống cấp là thách thức lớn

Với vai trò là đơn vị trực tiếp quản lý, vận hành hệ thống công trình thủy lợi, chúng tôi nhận thấy thách thức lớn nhất hiện nay là tình trạng công trình xuống cấp trong khi nhu cầu tiêu úng ngày càng tăng. Nhiều trạm bơm được xây dựng từ thập niên 60-70 của thế kỷ trước, dù đã được duy tu hằng năm nhưng không thể đáp ứng yêu cầu vận hành khi xảy ra mưa lớn cường suất cao.

Chúng tôi mong thành phố quan tâm đầu tư máy móc thiết bị hiện đại, ứng dụng công nghệ tự động hóa trong vận hành trạm bơm để tăng tính chủ động và giảm phụ thuộc vào nhân lực. Bên cạnh đó, rất cần sự phối hợp của chính quyền địa phương trong việc kiểm tra, xử lý các hành vi xâm phạm công trình, đổ rác thải vào kênh tiêu, những yếu tố đang âm thầm phá hoại hệ thống thủy lợi. Nếu được đầu tư đồng bộ và có sự vào cuộc quyết liệt từ cơ sở, ngành thủy lợi sẽ phát huy hiệu quả rõ rệt trong phòng chống thiên tai, bảo vệ sản xuất nông nghiệp ngoại thành.

Chủ tịch UBND huyện Chương Mỹ Nguyễn Anh Đức:
Thành phố sớm bố trí nguồn vốn cải tạo

Chương Mỹ là một trong những địa phương có diện tích sản xuất nông nghiệp lớn và thường xuyên chịu ảnh hưởng từ ngập úng. Với đặc điểm địa hình trũng thấp, hệ thống tiêu thoát nước đóng vai trò sống còn đối với phát triển nông nghiệp và bảo đảm an toàn dân cư trong mùa mưa lũ.

Những năm gần đây, huyện đã chủ động phối hợp với Xí nghiệp Đầu tư phát triển thủy lợi Chương Mỹ, Sở Nông nghiệp và Môi trường để khảo sát, lập kế hoạch nâng cấp, sửa chữa các trạm bơm, kênh tiêu trọng điểm. Tuy nhiên, do nguồn lực còn hạn chế, tiến độ đầu tư một số dự án chưa theo kịp thực tiễn.

Từ thực tế địa phương, chúng tôi kiến nghị thành phố sớm bố trí nguồn vốn cải tạo các công trình thủy lợi xung yếu, đồng thời cho phép huyện thực hiện một số dự án cấp bách theo cơ chế đặc thù. Với sự hỗ trợ từ thành phố và ý thức cộng đồng được nâng cao, chúng tôi tin tưởng có thể từng bước giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra và bảo vệ hiệu quả thành quả sản xuất của nông dân.

Bảo Châu lược ghi