Còn chờ “ngâm cứu”

Vẫn chỉ là thí nghiệm

Nghiên cứu các giống cây trồng cho năng suất và chất lượng cao tại phòng nuôi cấy mô tế bào thực vật (Sở Khoa học và Công nghệ).  Ảnh: Đình Na

Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, đến hết năm 2010, Chương trình trọng điểm phát triển và ứng dụng CNSH trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn giai đoạn 2006-2010 đã phê duyệt, đưa vào thực hiện được 90 nhiệm vụ khoa học công nghệ (78 đề tài và 12 dự án sản xuất thử nghiệm), trong đó có 35 đề tài kết thúc trong năm 2010. Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát khẳng định, nhiều kết quả nghiên cứu đã tạo ra hoặc tiếp nhận và làm chủ được một số CNSH hiện đại, đưa vào ứng dụng hiệu quả, tập trung vào những lĩnh vực chính như chuyển gen mang tính trạng tốt vào giống cây trồng, vật nuôi nhằm tạo ra những giống có năng suất cao, thích nghi với điều kiện thời tiết khắc nghiệt, có khả năng chống chịu dịch bệnh hoặc tạo ra các chế phẩm sinh học bảo vệ cây trồng, vật nuôi.

Hiện nay, nhiều địa phương đã ứng dụng CNSH vào trồng trọt, chăn nuôi đạt hiệu quả kinh tế cao. Đơn cử như việc triển khai 14 đề tài chọn tạo giống cây trồng nông, lâm nghiệp bằng phương pháp chỉ thị phân tử (6 đề tài chọn tạo giống lúa, 2 đề tài chọn tạo giống bông, các đề tài chọn tạo giống chè, ngô, cà chua, cây ăn quả có múi và một số cây lâm nghiệp) đã chọn tạo được 7 giống lúa chịu hạn, 7 giống lúa kháng bạc lá, 2 giống lúa kháng đạo ôn, 4 giống lúa kháng rầy nâu, 2 giống lúa thơm chất lượng cao, 2 giống chè có triển vọng về năng suất, chất lượng, 8 giống bông kháng bệnh xanh lùn...

Trong lĩnh vực chăn nuôi, các kết quả nghiên cứu đã lựa chọn được môi trường bảo quản tinh trùng dài ngày, cải tiến quy trình công nghệ tạo phôi, cấy truyền phôi, đông lạnh phôi lợn và bò trong ống nghiệm. Việc sử dụng tinh nhân tạo giúp bò trưởng thành tăng từ 180kg/con lên 250 - 300kg/con, tỷ lệ xẻ thịt tăng 1,5 lần. Hiện nông dân ở nhiều địa phương còn ứng dụng CNSH trong ủ, chế biến thức ăn chăn nuôi cho gia súc, gia cầm để tận dụng các phế phẩm nông nghiệp, giảm chi phí đầu vào... Nhiều kết quả nghiên cứu CNSH đã được ứng dụng vào sản xuất, góp phần tăng năng suất, sản lượng, chất lượng sản phẩm nông nghiệp, thủy sản, lâm nghiệp bảo đảm vững chắc an ninh lương thực, thực phẩm quốc gia cả trước mắt và lâu dài. Tuy nhiên, điều đáng buồn là nhiều đề tài CNSH ở nước ta vẫn chỉ là thí nghiệm.

Thiếu cơ chế ưu đãi "chất xám"

Nguyên nhân chậm triển khai ứng dụng CNSH vào SXNN đó là do lực lượng nghiên cứu CNSH còn mỏng, kinh phí đầu tư quá thấp... Trong khi đó, một số nội dung nghiên cứu thì rộng bao gồm tất cả các lĩnh vực SXNN... Đó là chưa kể đến các nghiên cứu có sự trùng lắp về nội dung với chương trình khoa học công nghệ cấp nhà nước về CNSH và chương trình bảo tồn quỹ gen do Bộ Khoa học & Công nghệ quản lý... Do vậy, nhiều công trình nghiên cứu chưa được ứng dụng đại trà và chỉ dừng lại ở trong phòng thí nghiệm hoặc các mô hình trình diễn. Bộ trưởng Cao Đức Phát cho rằng, Chính phủ chỉ đạo tiếp tục thực hiện Chương trình trọng điểm phát triển và ứng dụng CNSH trong lĩnh vực NN&PTNT giai đoạn 2011-2015 là hết sức cần thiết, nhưng phải có bước đi và cách làm phù hợp. Công tác nghiên cứu sẽ tập trung vào việc chọn tạo, nhân giống cây trồng, vật nuôi, giống thủy sản cho năng suất, chất lượng cao, phòng, trừ dịch bệnh cây trồng, vật nuôi, thủy sản; nghiên cứu phát triển các quy trình công nghệ trong sản xuất, bảo quản, chế biến sản phẩm nông nghiệp; phát triển các vùng SXNN ứng dụng công nghệ cao... Ðể các thành tựu nghiên cứu sớm được ứng dụng thành công vào đồng ruộng, tránh tình trạng nghiên cứu xong rồi để lại "ngâm cứu", Bộ NN&PTNT khuyến khích sự tham gia của các tổ chức, cá nhân vào hoạt động nghiên cứu và phát triển CNSH trong khuôn khổ chương trình. Bộ sẽ phối hợp với các đơn vị quản lý từ trung ương đến địa phương và doanh nghiệp tổ chức kiểm tra, giám sát, đánh giá các kết quả nghiên cứu và ứng dụng vào sản xuất... Cùng với đó là tạo điều kiện cho các cơ sở khoa học mở rộng liên kết, tổ chức đào tạo và nhập khẩu công nghệ, thiết bị cần thiết.

Liên quan đến vấn đề nghiên cứu CNSH trong nông nghiệp, nhiều chuyên gia cho rằng cần có chế độ ưu đãi, hỗ trợ với mức cao cho nghiên cứu khoa học, có như vậy mới thu hút được đội ngũ cán bộ có trình độ giỏi, tâm huyết với nghề nông.

Chương trình trọng điểm phát triển và ứng dụng CNSH trong lĩnh vực NN&PTNT giai đoạn 2011-2015 đã chọn tạo được 42 giống cây trồng nông nghiệp bằng công nghệ chỉ thị phân tử và công nghệ tế bào; tạo được 33 dòng cây trồng chuyển gen; xây dựng quy trình và sản xuất 8 chế phẩm sinh học phòng trừ tuyến trùng, nấm, vi khuẩn gây bệnh vùng rễ các cây cà phê, hồ tiêu, bông vải, lạc, vừng, ngô; 5 loại chế phẩm sinh học sử dụng trong bảo quản, chế biến rau quả tươi, thực phẩm chế biến...