Cơ chế đặc thù có "gỡ vướng" được cho các chương trình mục tiêu quốc gia?

Làm rõ thời gian thực hiện, cơ chế thí điểm

Dự thảo Nghị quyết gồm 6 điều, quy định về phạm vi điều chỉnh; đối tượng áp dụng; giải thích từ ngữ; nội dung các cơ chế đặc thù; tổ chức thực hiện và điều khoản thi hành, trong đó có 8 cơ chế đặc thù được nêu tại Điều 4.

Về cơ chế phân bổ, giao dự toán chi thường xuyên ngân sách Trung ương hằng năm, dự thảo Nghị quyết cho phép HĐND cấp tỉnh quyết định phân bổ dự toán chi thường xuyên ngân sách Trung ương hằng năm của từng chương trình mục tiêu quốc gia chi tiết đến dự án thành phần. Trường hợp cần thiết, HĐND cấp tỉnh quyết định phân cấp cho HĐND cấp huyện quyết định.

Thảo luận tại tổ Hà Nội, các đại biểu nhất trí với sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Trong đó, Chính phủ đề xuất các giải pháp chính sách đặc thù vượt thẩm quyền của Chính phủ nhằm tháo gỡ triệt để các khó khăn, vướng mắc, tiếp tục tạo thuận lợi để các địa phương đẩy nhanh tiến độ thực hiện, giải ngân vốn các chương trình mục tiêu quốc gia thời gian tới.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Phương Thủy (Đoàn Hà Nội) cho rằng, Nghị quyết đề xuất nhiều cơ chế, chính sách mang tính “thí điểm” để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, song các nội dung chưa nêu rõ việc “thí điểm” ra sao.

Đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn về phạm vi điều chỉnh (Điều 1) cũng như thời gian triển khai thực hiện, bởi hiện nay có 3 chương trình mục tiêu quốc gia, nhưng thời gian thực hiện khác nhau. Trong đó, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thực hiện giai đoạn 2021-2030, trong khi chương trình khác giai đoạn 2021-2025.

“

“Nghị quyết đề xuất nhiều cơ chế, chính sách để đơn giản hóa các thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp cho địa phương triển khai thực hiện các dự án trong chương trình mục tiêu quốc gia. Tuy nhiên, việc phân cấp lại không có cơ chế kiểm soát, nếu xảy ra sai sót, vi phạm trong quá trình thực hiện rất khó để xem xét trách nhiệm”, đại biểu Nguyễn Phương Thủy băn khoăn.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Đoàn Hà Nội) đề nghị cân nhắc cách làm bởi trước đây đã có chương trình mục tiêu quốc gia, nhưng vì sao hiện nay lại cần có những cơ chế đặc thù này? Do đó, cần nhìn lại cả quá trình thực hiện, xem nguyên nhân từ đâu, là do năng lực thực hiện hay do pháp luật. “Cần phải bóc tách rõ, nếu không nhìn rõ nguyên nhân thì có sửa cũng vẫn sẽ vướng”, đại biểu nêu.

Đồng thời, đại biểu bày tỏ băn khoăn bản chất của Nghị quyết là thí điểm hay áp dụng ổn định? Điều này sẽ ảnh hưởng đến các cơ chế áp dụng mục tiêu quốc gia. Ngoài ra, với cơ chế thí điểm phân cấp, đại biểu cho rằng, còn khoảng trống cần bổ sung để bảo đảm tính chặt chẽ khi phân cấp mạnh mẽ nhưng lại chưa có cơ chế kiểm soát đối với các cơ quan được giao nhiệm vụ.

Đại biểu Lê Nhật Thành (Đoàn Hà Nội) cho rằng, việc ban hành Nghị quyết là có căn cứ, bởi sau giám sát tối cao của Quốc hội về 3 chương trình mục tiêu quốc gia cho thấy, còn nhiều khó khăn, vướng mắc và tồn tại trong thực tiễn cần sớm khắc phục.

Tăng phân cấp, ủy quyền cho cấp huyện

Về cơ chế thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn Hà Nội) cho biết, Hội đồng Dân tộc thống nhất lựa chọn phương án 2 quy định “HĐND cấp huyện được quyết định điều chỉnh phương án phân bổ vốn đầu tư công, kinh phí thường xuyên giữa các chương trình mục tiêu quốc gia trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch đầu tư vốn hằng năm, dự toán ngân sách nhà nước hằng năm đã được cấp có thẩm quyền giao; cơ cấu nguồn vốn ngân sách nhà nước giữa chi đầu tư, chi thường xuyên của các dự án thành phần không còn đối tượng hỗ trợ để tập trung vốn thực hiện các dự án thành phần khác thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025”.

Với phương án này sẽ đảm bảo phân cấp triệt để cho cấp huyện chủ động, linh hoạt trong việc điều hành, quản lý triển khai thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Đồng thời là cơ sở để phục vụ xây dựng các chương trình mục tiêu quốc gia cho giai đoạn 2026-2030.

Tuy nhiên, đại biểu Hoàng Văn Cường cũng nhất trí với nhiều đại biểu khác là cần làm rõ tiêu chí lựa chọn huyện, điều kiện để thực hiện cơ chế này.

“Thời gian qua, Quốc hội đã ban hành nhiều nghị quyết đặc thù và cơ chế thí điểm cho các địa phương, lĩnh vực đặc thù khi triển khai thực hiện gặp khó khăn, vướng mắc. Đề nghị Quốc hội sớm ban hành một nghị quyết riêng để tháo gỡ những khó khăn này, thay vì ban hành nhiều nghị quyết, cơ chế đặc thù cho các địa phương, lĩnh vực khác nhau”, đại biểu Hoàng Văn Cường kiến nghị.

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (Đoàn Lai Châu) đồng tình với cơ chế thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, bởi cơ chế này sẽ tháo gỡ nhiều khó khăn cho cấp huyện. Tuy nhiên, chỉ nên chọn thí điểm tại một huyện và phân cấp triệt để cả chi đầu tư, chi thường xuyên.

Đại biểu Dương Tấn Quân (Đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) nêu, huyện thí điểm được chọn nên theo tiêu chí là huyện đang gặp nhiều khó khăn nhất, tỷ lệ giải ngân thấp nhất. Trên tinh thần phân cấp, phân quyền rõ, mạnh, nội dung của từng cấp cần có quyết định thật cụ thể. HĐND tỉnh có trách nhiệm kiểm tra, giám sát thực hiện và phân cấp mạnh về cho huyện. HĐND huyện chịu trách nhiệm về phân bổ, điều chỉnh chi tiết.

Đại biểu nêu vấn đề, “trường hợp cần thiết” là trường hợp nào, khi nào là cần thiết và khi nào là không cần thiết. Đại biểu đề nghị phân cấp cho HĐND cấp huyện quyết định phân bổ chi tiết đến từng dự án thành phần vì việc điều chỉnh các dự án thành phần thường xuyên, nếu chờ HĐND tỉnh họp thì ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện và giải ngân.

Đại biểu Trần Anh Tuấn (Đoàn thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, việc thí điểm phân cấp cho cấp huyện sẽ đẩy nhanh thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn việc giao cho cấp tỉnh lựa chọn một huyện thực hiện thí điểm chưa bảo đảm tính toàn diện.

“Chính phủ cần quy định chi tiết các tiêu chí lựa chọn, cấp tỉnh căn cứ vào đó để lựa chọn cấp huyện thực hiện thí điểm sẽ bảo đảm chặt chẽ, đồng bộ”, đại biểu Trần Anh Tuấn nói.