Chuyện về chiếc áo bào của vua Lê Dụ Tông

Ảnh minh họa.

Khác với những thời trước, quý tộc Lê - Trịnh được chôn nguyên xác chứ không hỏa táng. Với kiểu chôn trong quan, ngoài quách lại được sử dụng nhiều vật liệu chống ẩm như than củi, chè búp khô, bỏng nếp rang…người chất được mặc nhiều lớp quần áo sạch đã được lưu giữ trong môi trường yếm khí khiến không phát triển vi sinh phá hoại. Nhờ cách đó, thân thể cũng như quần áo và đồ tùy táng còn lại gần như nguyên vẹn.

Theo các chuyên gia khảo cổ, bộ quần áo của của vua được tìm thấy trong một cuộc khai quật mộ ông vua Lê Dụ Tông (Thế kỷ XVI). Đây là một phát hiện rất quý báu vì nó đã cho chúng ta cảm nhận và hiểu một cách chân thật nhất về loại trang phục và chất liệu vải vóc dành cho vua chúa đương thời, trong đó đáng chú ý nhất là bộ áo hoàng bào. Chiếc áo hoàng bào dùng để khoác ngoài cùng của vuathực sự là một tác phẩm được dệt maytinh xảo nhất mà chúng ta hiện có. Chiếc áo được may trên nền sợi tơ tằm, các nghệ nhân đã khéo léo sử dụng nhưng co sợi khác nhau phối trộn với sợi kim tuyến để tạo ra những thân vải riêng biệt có hình rồng vờn mây, rồng ôm mặt trời và nền sóng nước các cỡ. Điều kỳ thú ở chỗ sau khi khâu những tấm vải riêng biệt đó thành một chiếc áo thì các phần đơn lẻ đó hòa nhập tạo thành một nền cảnh sinh động thể hiện thế giới mây nước với 6 con rồng ở các tư thế và kích cỡ khác nhau. Hai con rồng lớn nhất được trang trí theo trục thẳng đứng ở chính giữa phần ngực và lưng vua được thể hiện phần đầu rồng nhìn nghiêng miệng hướng về phía hình tròn có ba vòng thể hiển mặt trời. Đây là loại rồng có hai sừng, mắt lồi, bờm gáy và trán, râu cằm hai chòm rậm, râu mép dài kiểu râu lươn, chân chim năm móng. Hai con rồng này được coi như nền trang trí chính của hoàng bào. Rồng là biểu trưng cho đặc quyền của hoàng tộc, tức là chỉ dành cho vua và họ hàng thân thiết dòng trai của vua. Riêng tổ hợp trang trí rồng vờn mặt trời thì chỉ có vua mới được sử dụng. Mặt trời được thể hiện bằng một hình tròn có viền màu đỏ tía nằm ở vị trí chính trước miệng rồng xen lẫn các đồ án rồng mây…tất cả đều bằng những gam màu vàng đậm nhạt với độ bóng khác nhau. Bên cạnh hai con rồng lớn ở chính diện trước và sau, các nghệ nhân còn thể hiện ở phần vai mỗi bên một con rồng cùng kiểu nhưng kích thước nhỏ hơn, bay xen giữa vân và mây ngũ sắc. Bốn hình rồng đứng này châu đầu xung quanh cổ vua, mỗi con rồng vờn đón một mặt trời viền tía

Khi nhìn chiếc hoàng bào từ phía trước, ta còn thấy hai vạt áo thụng hình hai con rồng bay thể hiện theo cách nhìn ngang. Hai con rồng này được dệt rất sinh động, xứng đáng là những tác phẩm nghệ thuật có giá trị cao.

Chặn dưới phần chân áo cũng như cuối đoạn vạt hai cánh tay là hoa văn hình sóng nước rất cầu kỳ và lạ mắt. Trải qua hàng mấy trăm năm được trôn dưới đất nhưng sắc màu vàng óng của tơ lụa và kim tuyến vẫn gần như nguyên vẹn. Chỉ bị phôi phai chút ít là những mảng tơ nhuộm chàm, tía hiện chỉ còn lại màu thẫm ánh đen hoặc tím mà thôi.

Theo tục lệ táng thức dành riêng cho vua, phải có chín con rồng đảm nhiệm việc đưa thi thể nhà vua về cõi vĩnh hằng. Vì vậy, con rồng thứ bảy được dệt bằng kim tuyến trên nền tơ tằm trong tư thế đứng mặt nhìn chính diện, phía trên là chữ “thọ” được đỡ hai bên bởi chữ “phật”. Hai bên tả hữu có hai hình rồng với chữ “thọ” và chữ “phật” cùng kiểu. Đây chính là tấm khăn dùng để phủ lên mặt vua.

Đôi hài của vua đi cũng có thể xem như một tác phẩm mỹ thuật rất cao siêu. Những họa tiết vân mây, sóng nước được thêu ôm lấy những mảng hoa văn kỷ hà và được khâu táp rất tinh tế. Kim tuyến dùng cho hai chiếc hài vua đi cũng là loại kim tuyến dày, vì thế nó vẫn còn nguyên vẻ rực rỡ của đôi giày.

Các nhà khảo cổ đã mời các nghệ nhân làng lụa Vạn Phúc đến chiêm ngưỡng. Khi các nghệ nhân được phép lật bên trong tấm lót của áo hoàng bào và tấm vải liệm mặt của vua, họ đã không nén nổi sự trầm trồ, kinh ngạc về trình độ dệt vân với những họa tiết hình chữ thọ tròn, chữ triện vuông vô cùng tinh xảo. Nhưng các nghệ nhân của làng lụa Vạn Phúc đã khẳng định, nếu có 2 tỷ đồng và với thời gian là 2 năm, họ sẽ có thể phục chế lại nguyên vẹn những phục trang đó, bởi chính tổ tiên của họ đã dệt những tấm áo quý giá như vậy để dâng vua.

Tuyết Minh