Chuyện dài của những con phố

Ảnh: Hữu Nghị

Năm 2001, Hà Nội mới chính thức có Quy chế đặt đổi tên đường phố và đây được xem là bước đột phá trong việc quy chuẩn hóa cách đặt, đổi tên đường, phố. Đồng thời ngăn chặn việc đặt đổi tên đường phố thiếu chặt chẽ, gây rắc rối cho việc quản lý cũng như cuộc sống sinh hoạt, sản xuất kinh doanh của người dân. Tuy nhiên, nếu căn cứ vào Quy chế thì hiện có không ít nơi gọi sai, lẽ ra phải gọi là đường thì lại gọi là phố hoặc ngược lại.

Làm thế nào để thống nhất về cách gọi, cách hiểu về đường, phố Hà Nội? Đặc biệt là để mỗi tên phố, tên đường, tên ngõ được đặt mới đều trở thành gạch nối giữa quá khứ và hiện tại, để nhớ, để tự hào về ngày hôm qua, cũng là để sống tốt hơn, xứng đáng hơn trong ngày hôm nay. Những ước mong đó chưa đạt được nên suốt từ năm 2001 đến giờ quanh chuyện đặt tên đường phố vẫn còn không ít vấn đề.

Ngày hôm qua đâu rồi ?

Một cụ già ở làng Bưởi (cũ) than rằng bây giờ chẳng ai còn nhớ Ngõ Giếng là gì. Làng Bưởi lên phố, rồi người ta đã "số hóa" những phố ngõ xưa khiến người trẻ chẳng còn gì để nhớ về những kỷ niệm của làng, phố, những kỷ niệm từng ghi dấu một thời ông bà, cha mẹ họ đã sống, yêu và đấu tranh cho con cháu mình. Bây giờ, nhiều người già mỗi khi đụng tới con dao, cái kéo lại nhớ đến hai chữ Sinh Từ, con phố nổi tiếng với nghề rèn dao kéo. May là nay trên phố Nguyễn Khuyến vẫn còn hàng phở mang tên Sinh Từ, âu cũng là một cách hoài niệm về quá khứ.

Mới đây, người dân ở ngõ 277 Tôn Đức Thắng quyết đòi đổi tên thành ngõ Đoàn Kết. Lý do họ đưa ra để thuyết phục các ngành chức năng là vì gây khó khăn cho quản lý. Vì từ số nhà 1 đến số nhà 29 thuộc địa phận phường Hàng Bột. Còn từ số nhà 2 đến số nhà 48 vẫn thuộc địa phận phường Thổ Quan. Nhưng một lý do tự tâm những người đang sống ở đây muốn gọi con ngõ dẫn vào ngôi nhà mình đang sống là vì cái tên Đoàn Kết đã quen thân với họ từ những năm chiến tranh. Nhiều người đã không tiếc máu xương vì hai chữ Đoàn Kết. Năm 2000, Sở Địa chính đánh số ngõ này là 277. Từ đó lớn tuổi thì vẫn gọi ngõ là Đoàn Kết trong câu chuyện bên bàn trà, còn những người trẻ thì đã gọi nó bằng những con số khô như ngói : 277.

Ai đã quên phố này ?

Có quá nhiều người chẳng biết tên con phố mình đang sống áo ý nghĩa gì. Trong đời sống thị trường có quá nhiều điều phải lo. Chẳng mấy ai bỏ thời gian lục tìm sách báo để cố hiểu xem "ông" hay "bà" được đặt cho phố mình là ai đã có đóng góp gì cho dân tộc. Đối với họ tên phố đơn giản chỉ để gọi. Điều này rõ ràng là chẳng ai muốn, nhưng thực tế là vậy. Mới đây theo tiết lộ của cán bộ ngành văn hóa, một cuốn từ điển tên đường, phố Hà Nội đang được xây dựng để phát hành rộng rãi. Và rất có thể những tờ rơi tờ bướm giải thích ý nghĩa tên phố, tên đường sẽ được phát tới tận tay những người dân. Cả hai việc trên đến nay đều chưa hoàn thành. Và người ta cũng chỉ biết hy vọng và chờ đợi. Nhiều người biết rõ chuyện này mà xót xa, họ ước gì ở mỗi phố lại có được một tấm bảng in trang trọng những dòng chữ giải thích ý nghĩa của tên phố, để sớm chiều lũ trẻ có thể đọc để nhớ để rồi thương yêu phố, phường Hà Nội.

Chuyện phố dài, phố ngắn

Xét cho cùng thì cũng khó cho người quản lý ở thời "số hóa", nên vẫn cần những quy tắc, nguyên tắc để quản lý dẫu rằng ngay cả những nguyên tắc, quy tắc đó chưa hẳn đã thấu lý đạt tình. Quy chế đặt đổi tên đường, phố ra đời năm 2001 phân biệt: Đường: để gọi những đường có quy mô lớn dài trên 2500m, có mặt cắt ngang lòng đường rộng từ 10,5m trở lên, nằm trên các tuyến đường vành đai, đường liên tỉnh, đường trục chính trên địa bàn thành phố. Phố: để gọi những đường có quy mô nhỏ dài từ 500m đến 2500m, có mặt cắt lòng đường rộng từ 7,5m trở lên, được xác định theo quy hoạch và có các công trình kiến trúc. Đối với những đường có chiều dài dưới 500m và có mặt cắt ngang lòng đường rộng dưới 7,5m, chỉ xem xét đặt tên trong trường hợp thật đặc biệt.

Tuy nhiên, Quy chế không nói rõ một đường được gọi là đường khi đạt cả 2 tiêu chuẩn về độ dài và bề rộng hay là chỉ cần 1 tiêu chuẩn. Trong danh sách những đường, phố mới thì Hoàng Minh Giám (dài 1.128m, rộng 17,5m) được gọi là đường trong khi xét về độ dài theo Quy chế chỉ đáng gọi là "phố". Trong khi đó, phố Hoàng Đạo Thuý (dài 1.100m, rộng 40m) xét về chiều rộng phải gọi là "đường" mới đúng, trong khi lại gọi là "phố". Do đó, vẫn tồn tại sự lẫn lộn không đáng có giữa đường và phố.

Gọi sao cho đúng?

Việc thay đổi tên đường, phố ảnh hưởng trực tiếp đến việc quản lý của cơ quan nhà nước cũng như sinh hoạt của người dân. Chính vì vậy, mặc dù biết tên phố Lê Đại Hành cần phải được đổi tên vì gọi "Lê Đại Hành" là gọi tên huý, là cách gọi trịch thượng và thiếu tôn trọng danh nhân, nhưng nếu đổi tên thì hàng loạt vấn đề phải thay đổi theo, thậm chí làm cuộc sống người dân đảo lộn, sản xuất kinh doanh thất bát,… hậu quả không tính hết được. Ông Phạm Quang Long, giám đốc Sở Văn hoá thông tin cho biết rằng, sớm muộn thì cũng phải đổi tên phố này, nhưng phải nghiên cứu, chuẩn bị cẩn thận trước khi đề nghị HĐND thành phố quyết định.

Hà Nội nay đã có thêm 24 đường, phố mới. Và tương lai sẽ còn nhiều phố mới nữa, mong rằng mỗi con phố mới này sẽ không chỉ được dùng để ghi trong danh thiếp mà còn là những gạch nối thực sự giữa quá khứ với hôm nay và cả tương lai. Để mỗi ngày qua đi mỗi tên phố lại được bồi đắp những yêu thương, hoài niệm.

24 đường, phố mới của Hà nội 1. Phố Văn Cao: từ nhà khách Dân tộc số 231 phố Đội Cấn đến đường Hoàng Hoa Thám. 2. Phố Hoàng Đạo Thúy: từ trường THPT Nhân Chính đến đường Trần Duy Hưng. 3.Đường Nguyễn Khánh Toàn: từ cầu Dịch Vọng đến phố Trần Đăng Ninh. 4. Phố Trần Hữu Tước: từ số nhà 55 Nguyễn Lương Bằng đến phố Hồ Đắc Di. 5. Phố Võ Văn Dũng: từ lô 8B tổ 11, Hoàng Cầu đến tổ 9 Ô Chợ Dừa. 6. Phố Đại Từ: từ quốc lộ 1 rẽ vào Cầu Tiên đến cổng làng thôn Đại Từ (phường Đại Kim). 7. Phố Giáp Nhị: qua UBND phường Thịnh Liệt đến đình Giáp Nhị. 8. Phố Vĩnh Hưng: từ đường Lĩnh Nam đến dốc Đoàn Kết. 9. Phố Thúy Lĩnh: từ đê sông Hồng đối diện với đường Lĩnh Nam đến đường đi vào nhà máy nước Nam Dư. 10. Đường Lê Văn Lương: từ đầu cầu Hòa Mục đến đường vành đai 3. 11. Đường Hoàng Minh Giám: từ cuối đường Nguyễn Tuân đến đường Trần Duy Hưng. 12. Phố Tư Đình: từ đê qua trường THCS Long Biên đến doanh trại Quân đội A45. 13. Phố Bồ Đề: từ ngõ 118 Nguyễn Văn Cừ đến đê sông Hồng. 14. Phố Lệ Mật: từ Công ty Min cô đến chùa Lệ Mật. 15. Phố Hoa Lâm: từ ngõ 170 đường Ngô Gia Tự đến khu đấu giá Việt Hưng. 16. Đường Cao Lỗ: từ ngã tư quốc lộ 3 vào đường trục chính thị trấn Đông Anh. 17. Đường Kiêu Kỵ: từ đường tiếp giáp quốc lộ 5 (địa phận xã Kiêu Kỵ) đến hết địa phận huyện Gia Lâm. 18. Đường ỷ Lan: từ đầu đường 5 qua Sủi đến dốc Lời. 19. Đường Nguyễn Đức Thuận: từ ngã ba Quốc lộ 5 (đường 1B đi Lạng Sơn) đến ngã ba phố mới Kiên Thành - Trâu Quỳ. 20. Đường Ngọc Hồi: từ ngã ba Pháp Vân đến cầu Ngọc Hồi. 21. Đường Phan Trọng Tuệ: từ ngã ba thị trấn Văn Điển đến Cầu Bươu. 22. Đường Cầu Bươu: từ Cầu Bươu đến hết địa phận Hà Nội (giáp Hà Tây). 23. Đường Xuân Phương: từ ngã tư Nhổn tới ngã tư Canh. 24. Phố Trần Cung: từ đường Phạm Văn Đồng qua bệnh viện E tiếp giáp đường Nguyễn Phong Sắc.

HNMTC