Chương Mỹ (Hà Nội): Lao đao làng nghề mây, tre, giang đan

Càng làm càng lỗ

Thợ thủ công tại làng nghề mây, tre, giang đan Phú Vinh (xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ).

Chương Mỹ là huyện dẫn đầu thành phố về số LN với 174 làng có nghề, trong đó, nhóm nghề về mây, tre, giang đan chiếm 90% tổng số LN của huyện. Theo nhiều chủ doanh nghiệp (DN), cơ sở sản xuất (CSSX) mây, tre, giang đan của huyện, chưa năm nào (kể cả thời điểm LN bị ảnh hưởng nặng nề bởi suy thoái kinh tế thế giới) nghề mây, tre, giang đan lại lâm vào cảnh khủng khoảng như hiện tại. Bà Nguyễn Thị Toan, Giám đốc Công ty TNHH SX và TM Song Hàn ở xã Phú Nghĩa cho biết, bây giờ đã là tháng cuối cùng của năm, song doanh thu của công ty vẫn chưa bằng một nửa năm ngoái. Nếu như năm 2009, doanh thu đạt 17-18 tỷ đồng thì năm nay chỉ còn 8 tỷ đồng. Từ hàng trăm lao động lúc cao điểm, giờ chỉ giữ lại 5 công nhân, sản xuất cầm chừng, chủ yếu để giữ chân một số bạn hàng truyền thống.

Không riêng gì bà Toan, nhiều DN, CSSX ở xã Phú Nghĩa cũng đang "sống dở, chết dở" bởi càng làm càng lỗ. Ông Vương Văn Cẩn, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: "Phú Nghĩa là xã nghề với 7/7 thôn được công nhận làng nghề của tỉnh Hà Tây (cũ). Nếu như năm 2009, tổng doanh thu từ hoạt động LN của xã đạt 110 tỷ đồng thì ước tính đến hết năm 2010 chỉ đạt 80 tỷ đồng, giảm 30 tỷ đồng" và "năm 2009, toàn xã có 17 DN sản xuất và xuất khẩu mây, tre, giang đan thì đến nay chỉ còn 11 doanh nghiệp". Cũng do sản xuất giảm sút nên LN đã không giữ chân được người lao động. Trước kia, cả xã thường có 5.000 lao động "sống" bằng nghề mây, tre, giang đan nhưng nay chỉ còn khoảng 3.500 lao động. 1.500 lao động đã chuyển sang làm công nhân tại các nhà máy, xí nghiệp hoặc đi làm thuê tại các thành phố lớn. Đó là một mất mát lớn, bởi họ phần lớn là những lao động có tay nghề cao.

Khát vốn và nguyên liệu

Nguyên nhân khiến sản xuất của LN đình đốn, theo nhiều chủ DN, CSSX là do nguyên liệu đầu vào ngày một khan hiếm và đắt đỏ. Nếu như cách đây một năm, giá mây tươi (bóc vỏ, tuốt trần nguyên sợi) chỉ 11.000 đồng/kg thì nay đã tăng lên 12.500 đồng, giá song từ 3.200 đồng/kg tăng lên 3.800 đồng/kg, nước ôxy (dùng để tẩy trắng mây) trước có giá 240.000 đồng/can nay tăng lên 340.000 đồng/can. Một số nguyên phụ liệu như bìa cát tông, xăng dầu, hóa chất cũng tăng, đẩy chi phí sản xuất lên cao. Trong khi đó, giá các đơn hàng lại không tăng bởi hầu hết các DN đều ký hợp đồng từ đầu năm và do phải cạnh tranh để giành thị trường nên DN khó tăng giá bán. Hiện mỗi ngày cả huyện Chương Mỹ cần hàng tấn mây, tre, giang nhưng vùng nguyên liệu ở địa phương lại chưa có. DN, CSSX phải tự tìm kiếm nguyên liệu ở rất xa như: guột và mây tươi mua từ các tỉnh Nam Trung bộ; tre, nứa mua từ các tỉnh miền núi phía Bắc…

Cùng với khó khăn về nguyên liệu, đa số các DN, CSSX ở LN đều đi lên từ nông dân, nguồn vốn tự có rất hạn chế. Tuy nhiên, lãi suất ngân hàng hiện ở mức rất cao, 19-20%/năm, nhiều DN, CSSX không dám vay. Nghề mây, tre, giang đan quay vòng vốn chậm, đồng vốn đầu tư thường mất khoảng 5 tháng mới thu về giá trị. Nhiều DN phải vay vốn, sau hoạch toán thường bị lỗ. Để đối phó với giá vật tư tăng cao, một số CSSX đã phải cắt bớt nguyên liệu khiến chất lượng sản phẩm giảm sút. Điều này nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng sản phẩm, uy tín và thương hiệu của làng nghề.

Theo ông Đào Xuân Hà, Phó Trưởng phòng Kinh tế huyện Chương Mỹ, các LN đang rất cần được giúp sức. Trên thực tế, nếu không may gặp rủi ro bởi thiên tai, Nhà nước thường hỗ trợ người nông dân giống, vốn để khôi phục sản xuất. Nhưng tại các LN, DN, CSSX vẫn phải tự "bơi". Mới đây Hà Nội đã cho trồng thí điểm khoảng 100ha mây nếp tại các vùng đồi gò huyện Quốc Oai, Thạch Thất, Chương Mỹ, Ba Vì nhằm đáp ứng nhu cầu nguyên liệu tại chỗ. Tuy nhiên, số mây này vẫn chưa cho thu hoạch và nếu thu hoạch thì cũng chưa đủ đáp ứng nhu cầu sản xuất. Do đó, để các LN sớm vượt qua khủng hoảng vẫn rất cần sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng về cơ chế, chính sách bảo đảm nguồn nguyên liệu và vốn vay.