Chống ô nhiễm không khí ở Hà Nội: Phải quyết liệt và đồng bộ:Những bài học kinh nghiệm quốc tế

Nhiều quốc gia đã triển khai thành công các giải pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí, mang đến những bài học quý có thể áp dụng rộng rãi tại Hà Nội nói riêng và các đô thị tại Việt Nam nói chung.

Kiểm soát khí thải công nghiệp và ô tô cũ

Tại Hội thảo khoa học “Thực trạng và giải pháp xử lý các vấn đề cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường Thủ đô Hà Nội” mới đây, Tiến sĩ Zbigniew Klimont, Trưởng nhóm nghiên cứu về quản lý ô nhiễm, chương trình năng lượng, khí hậu và môi trường, Viện Phân tích hệ thống ứng dụng quốc tế đã chia sẻ về thành công trong xử lý ô nhiễm không khí tại Bắc Kinh (Trung Quốc).

Các cơ quan chức năng thành phố Bắc Kinh nhận thức được rằng, "Cuộc chiến chống ô nhiễm không khí" cần nhận được sự hỗ trợ của chính quyền trung ương và địa phương, với hợp tác liên vùng. Cụ thể, cần hiểu rõ các nguồn phát sinh ô nhiễm từ bụi mịn PM2.5; phối hợp chính sách địa phương và cùng thực hiện các biện pháp như giảm tiêu thụ than, chuyển từ sử dụng than sang khí đốt và điện; đóng cửa các doanh nghiệp cũ gây ô nhiễm và thực thi nghiêm ngặt các giá trị giới hạn khí thải; phát triển vận tải công cộng (giao thông xanh trong khu vực đô thị)...

Nhờ thực hiện đầu tư đáng kể về thời gian, nguồn lực và ý chí chính trị của lãnh đạo thành phố Bắc Kinh cùng với đó là triển khai hàng loạt giải pháp, hành động đi kèm, trong giai đoạn 2013 - 2017, nồng độ bụi mịn PM2.5 đã giảm 35% ở Bắc Kinh và 25% ở khu vực Bắc Kinh - Thiên Tân - Hà Bắc. Giai đoạn 2013 - 2022 đã giảm đáng kể số ngày ô nhiễm cao, giảm mạnh các đợt ô nhiễm nặng và cường độ vào mùa đông.

Tương tự, Thủ đô New Delhi (Ấn Độ) cũng từng là một trong những thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Để hạn chế nguồn gây ô nhiễm chất lượng không khí, thành phố New Delhi đã triển khai một số giải pháp sáng tạo trong việc khắc phục ô nhiễm không khí, như Chương trình Odd-Even (chia số chẵn - lẻ) yêu cầu các xe ôtô chỉ được phép lưu thông vào những ngày có số đăng ký chẵn hoặc lẻ, tùy thuộc vào ngày trong tuần.

Mục đích của chương trình này là giảm ùn tắc giao thông và hạn chế lượng khí thải từ phương tiện cá nhân, nhất là trong những ngày chất lượng không khí xấu; trồng cây xanh dọc các tuyến đường lớn và khu vực đô thị, nhằm làm sạch không khí và hấp thụ các chất ô nhiễm.

Ngoài ra, thành phố này còn xây dựng các “Tháp khói bụi” ở các khu vực ô nhiễm nghiêm trọng tại trung tâm Delhi. Các tháp này sử dụng công nghệ lọc không khí tiên tiến để hấp thụ và lọc bụi mịn PM2.5 và các chất ô nhiễm khác trong không khí. Nhờ đó, chất lượng không khí tại trung tâm Delhi đã được cải thiện đáng kể.

Ứng dụng công nghệ mới

Theo GS.TS Kiwao Kadokami, khoa Kỹ thuật hóa học và môi trường, Trường Đại học Kitakyushu, Nhật Bản, thành phố Kitakyushu từng bị ô nhiễm trầm trọng do sự phát triển kinh tế làm gia tăng việc sử dụng và sản xuất nhiên liệu (chủ yếu là than đá), do việc xả thải nước thải chưa qua xử lý của các nhà máy xung quanh... Hậu quả là nước biển trong vịnh bị ô nhiễm tới mức không còn sinh vật sống và khu vực này được gọi là “Biển chết”.

Trước thực trạng này, thành phố Kitakyushu đã sử dụng “phương pháp Kitakyushu”, phương pháp phối hợp giữa Chính phủ và doanh nghiệp để khắc phục ô nhiễm, đồng thời là nền tảng cho con đường tích hợp của phát triển kinh tế và môi trường.

“Các biện pháp kiểm soát ô nhiễm do các doanh nghiệp thực hiện không chỉ dừng lại ở việc xử lý khí thải trước khi thoát ra khỏi ống khói (biện pháp "xử lý cuối đường ống"), mà còn tập trung cải tiến quy trình sản xuất bằng cách áp dụng công nghệ sản xuất ít ô nhiễm hơn (công nghệ sản xuất sạch hơn). Công nghệ này không chỉ giúp cải thiện môi trường mà còn mang lại lợi ích kinh tế bằng cách nâng cao năng suất” - GS.TS Kiwao Kadokami cho biết.

Nhờ áp dụng nhiều biện pháp, chất lượng không khí tại thành phố này đã dần thay đổi. Nồng độ SO₂ giảm xuống mức gần như ổn định vào năm 1980. Chất lượng nước của vịnh Dokai đã phục hồi về trạng thái trước khi bị ô nhiễm trong khoảng 15 năm. Các cuộc khảo sát được thực hiện từ năm 1989 đến 1992 xác nhận rằng, có hơn 100 loài cá sinh sống trong vịnh và một số loài, trong đó đang sinh sản tại đây. Bầu trời và biển ở thành phố Kitakyushu đã phục hồi về trạng thái trước khi bị ô nhiễm trong khoảng 15 năm.

Với thành công này, Kitakyushu đã nhận được nhiều giải thưởng từ các cơ quan liên quan của Liên hợp quốc, là thành phố đầu tiên ở châu Á được Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế công nhận là “Thành phố tương lai về môi trường” vào năm 2011. Đồng thời, Kitakyushu đã hỗ trợ kỹ thuật và biện pháp bảo vệ môi trường cho nhiều quốc gia đang phát triển, đặc biệt là các nước Đông Nam Á.

GS.TS Kiwao Kadokami chia sẻ, từ kinh nghiệm của thành phố Kitakyushu cho thấy, sự hợp tác giữa người dân, doanh nghiệp, chính quyền và nhà khoa học là chìa khóa để giải quyết các vấn đề môi trường. Việc kiểm soát ô nhiễm thông qua đổi mới công nghệ có thể song hành với phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, để phát triển bền vững, điều quan trọng là truyền lại kinh nghiệm, công nghệ và tri thức đã đạt được cho các thế hệ tiếp theo.

Tại Đông Nam Á, Singapore khắc phục ô nhiễm không khí, nước và chất thải bằng mô hình quản lý môi trường toàn diện với các biện pháp chủ động và tiên tiến, như Triển khai hệ thống phân loại và thu gom chất thải, Chương trình "Zero Waste Masterplan" (Kế hoạch không có chất thải)... Ngoài ra, Singapore còn áp dụng hệ thống kiểm tra khí thải phương tiện giao thông rất nghiêm ngặt và khuyến khích việc sử dụng phương tiện giao thông công cộng...

Từ chia sẻ của các chuyên gia, nhà khoa học trên thế giới, các sở, ngành có thể nghiên cứu kinh nghiệm và đề xuất những giải pháp phù hợp để xử lý ô nhiễm môi trường không khí trên địa bàn thành phố Hà Nội.