Chất lượng dân số là “chìa khóa vàng” cho phát triển bền vững

Những khó khăn, thách thức mới

- Xin ông cho biết, trong năm 2022, Hà Nội đã có những bước tiến đáng kể nào trong công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình?

- Cùng với cả nước, công tác dân số của Thủ đô đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Năm 2022, dự kiến dân số của Hà Nội đạt khoảng 8,4 triệu người (chiếm khoảng 8,4% dân số cả nước). Thành phố đã đạt mức sinh thay thế, số con bình quân/một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là 2,1 con. Đặc biệt, thành phố bước đầu kiểm soát được mất cân bằng giới tính khi sinh; tỷ số giới tính khi sinh (số trẻ trai/100 trẻ gái) năm 2022 ước đạt 112,5 trẻ trai/100 trẻ gái. Cơ cấu dân số theo tuổi chuyển dịch theo hướng già hóa dân số. Hiện Hà Nội cùng với cả nước đang trong thời kỳ cơ cấu “dân số vàng”, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô. Bên cạnh đó, chất lượng dân số Thủ đô cũng từng bước được nâng cao. Tỷ lệ phụ nữ mang thai được sàng lọc trước sinh và tỷ lệ trẻ sơ sinh được sàng lọc tăng hằng năm. Riêng năm 2022, tỷ lệ sàng lọc trước sinh toàn thành phố ước đạt 82%, tỷ lệ sàng lọc sơ sinh đạt 86%...

- Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, công tác dân số của Hà Nội đang đứng trước những khó khăn, thách thức gì cần phải giải quyết, thưa ông?

- Trong giai đoạn hiện nay, công tác dân số trên địa bàn Thủ đô đang đứng trước những khó khăn, thách thức mới. Nguyên nhân là do quy mô dân số lớn, địa bàn dân cư rộng, tỷ lệ sinh con thứ ba có giảm, nhưng chưa ổn định. Hơn nữa, chất lượng dân số còn chưa tương xứng với tiềm năng của Thủ đô. Vì vậy, trong giai đoạn tới cần tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện các hoạt động nâng cao chất lượng dân số Thủ đô. Mặt khác, tỷ số giới tính khi sinh của thành phố có xu hướng giảm, nhưng vẫn còn ở mức cao. Biến động dân số cơ học hằng năm lớn, dẫn đến khó khăn trong việc quản lý dữ liệu dân cư, ảnh hưởng đến hoạt động xã hội và phục vụ dịch vụ trên địa bàn Thủ đô. Đặc biệt, tuổi thọ của người dân tăng cao, tỷ lệ người cao tuổi tăng nhanh, nên già hóa dân số đang là thách thức lớn của Hà Nội. Điều này đòi hỏi phải có kế hoạch ứng phó và có những chính sách phù hợp, nhằm bảo đảm tốt hơn sức khỏe, an sinh xã hội và quyền lợi của người cao tuổi.

Thực hiện tốt 3 nhiệm vụ trọng tâm

- Chủ đề của Ngày Dân số Việt Nam (26-12) năm nay là “Nâng cao chất lượng dân số để góp phần phát triển đất nước nhanh và bền vững”. Vậy, việc nâng cao chất lượng dân số được chú trọng triển khai như thế nào?

- Chất lượng dân số có quan hệ mật thiết với trình độ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Do đó, chất lượng dân số được coi là “chìa khóa vàng” để mở ra cánh cửa phát triển bền vững của đất nước. Đối với Hà Nội, Thành ủy, HĐND, UBND thành phố luôn xác định công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình là bộ phận quan trọng của chiến lược phát triển Thủ đô, giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng cuộc sống của từng người, từng gia đình và cộng đồng. Thời gian qua, nhiều mô hình nâng cao chất lượng dân số đã được triển khai và nhân rộng, như: Chăm sóc người cao tuổi tại cộng đồng; chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên; tư vấn và kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân… Đặc biệt, thành phố đã triển khai có hiệu quả các hoạt động tầm soát, chẩn đoán, điều trị một số bệnh, tật trước sinh và sơ sinh tại 30 quận, huyện, thị xã, nhằm hạ thấp tỷ lệ dị tật bẩm sinh ở trẻ. Thành phố cũng đã thành lập trung tâm sàng lọc một số bệnh trước sinh và sơ sinh đặt tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội. Ngoài ra, tại các quận, huyện, thị xã cũng đã triển khai các hoạt động về phát triển thể lực, tầm vóc người Hà Nội...

- Theo ông, vấn đề quan trọng nhất trong việc nâng cao chất lượng dân số của Thủ đô hiện nay là gì?

- Nghị quyết số 21-NQ/TƯ ngày 25-10-2017 của Hội nghị lần thứ sáu, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới, nêu rõ: “Công tác dân số phải chú trọng toàn diện các mặt quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo đảm phát triển nhanh và bền vững”. Vì vậy, chính sách dân số phải bảo đảm cân bằng, hài hòa giữa quyền và nghĩa vụ của mọi người dân; giữa việc tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi với thực thi nghiêm kỷ cương pháp luật; giữa việc mở rộng, ứng dụng các kỹ thuật mới với việc nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nhân dân.

Điều quan trọng nhất trong việc nâng cao chất lượng dân số là thay đổi nhận thức, thống nhất được nhận thức của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân. Từ đó sẽ có các biện pháp huy động được nguồn lực để thực hiện tốt công tác dân số nói chung, đặc biệt là đạt được các mục tiêu nâng cao chất lượng dân số trong bối cảnh chúng ta đang tiếp tục chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

- Trong thời gian tới, ngành Dân số Thủ đô sẽ tập trung vào những nhiệm vụ, giải pháp nào, thưa ông?

- Để thực hiện có hiệu quả công tác dân số trên địa bàn Thủ đô, tạo sự chuyển biến rõ nét, chất lượng và sự ổn định trong công tác dân số, trong thời gian tới, Hà Nội tiếp tục tập trung thực hiện tốt 3 nhiệm vụ trọng tâm. Một là, tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TƯ về công tác dân số trong tình hình mới và các đề án, chương trình, kế hoạch trọng tâm về công tác dân số, nâng cao chất lượng dân số của thành phố theo từng giai đoạn từ nay đến năm 2030.

Hai là tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền; sự tham gia của các ngành, đoàn thể, nâng cao hiệu quả Ban Chỉ đạo công tác dân số các cấp, phát huy mạnh mẽ vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, nhân dân. Thống nhất nhận thức của cả hệ thống chính trị, các cấp của thành phố và các tầng lớp nhân dân Thủ đô, tạo sự đồng thuận xã hội và đưa công tác dân số thành nội dung quan trọng trong lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền.

Ba là đổi mới, đa dạng hóa hình thức, phương pháp truyền thông nhằm nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật, chính sách về dân số. Mở rộng toàn diện nội dung truyền thông về quy mô, cơ cấu, quản lý và phân bố dân số, nhất là nâng cao chất lượng dân số; chú trọng tuyên truyền các nội dung về sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên, tư vấn, khám sức khỏe trước hôn nhân; sàng lọc trước sinh và sơ sinh; quan tâm chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.

- Trân trọng cảm ơn ông!