Cấu trúc thu ngân sách nhà nước chưa bền vững

Theo Bộ Tài chính, tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) thực hiện 9 tháng năm 2018 ước đạt 962,5 nghìn tỷ đồng, bằng 73% dự toán năm, tăng 13,7% so cùng kỳ năm 2017, trong khi chi NSNN đạt 989,3 nghìn tỷ đồng, bằng 64,9% dự toán năm, tăng 9,8% so cùng kỳ năm trước.

Tại báo cáo tình hình tài khóa, ngân sách Việt Nam tháng 9-2018, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia (UBGSTCQG) đánh giá, bội chi NSNN ở mức thấp nhất trong 3 năm gần đây. Tính đến ngày 30-9-2018, bội chi NSNN ở mức 26,775 nghìn tỷ đồng, trong khi cùng kỳ 2017 là 61,545 nghìn tỷ đồng và cùng kỳ 2016 là 152,215 nghìn tỷ đồng. Bội chi ở mức thấp như vậy do tiến độ thu NSNN đạt khá so với chi NSNN.

Thu NSNN đạt khá chủ yếu do thu từ thu dầu thô tăng mạnh (đạt 134% dự toán, tăng 42,5% so cùng kỳ) do giá và sản lượng tăng. Giá dầu thô thanh toán bình quân 9 tháng đạt 73,5 USD/thùng, tăng 23,5 USD/thùng so với giá dự toán trong khi sản lượng khai thác dầu 9 tháng ước đạt 9,3 triệu tấn, bằng 82% kế hoạch. Dự báo, giá dầu thô sẽ tiếp tục tăng cao trong 3 năm tới và có thể đạt ngưỡng 180 USD/thùng sẽ hỗ trợ tích cực cho thu từ dầu thô trong 3 năm tới.

Thu cân đối ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) tích cực (đạt 82% dự toán, tăng 3,2% so cùng kỳ) do hoạt động xuất nhập khẩu khởi sắc chủ yếu do tăng trưởng xuất khẩu mặt hàng điện thoại của công ty Samsung và tăng giá - sản lượng mặt hàng lương thực, thực phẩm.

Tính đến 30-9-2018, tổng kim ngạch XNK đạt 352,4 tỷ USD, xuất siêu 5,39 tỷ USD. Ước tính cả năm 2018, kim ngạch XNK đạt 475 tỷ USD, xuất siêu 1 tỷ USD sẽ tiếp tục là nhân tố hỗ trợ tích cực tới thu hoạt động XNK những tháng cuối năm.

Tuy nhiên, cơ quan này đánh giá, cấu trúc thu NSNN chưa thực sự bền vững. Lý do là bởi:

Thứ nhất, thu NSNN còn phụ thuộc ở những mức độ nhất định vào khoản thu không bền vững như thu từ dầu thô.

“Trong ngắn hạn, thu từ dầu thô bị ảnh hưởng bởi giá dầu thế giới và sản lượng khai thác, do đó, sự biến động giá dầu thế giới đã ảnh hưởng trực tiếp tới thu từ dầu thô trong những năm qua, từ đó gây tác động không nhỏ lên thu NSNN”, UBGSTCQG lo ngại.

Liên quan đến biến động giá dầu, còn nhớ, thu dầu thô giai đoạn 2006-2010 đạt khoảng 80-85 nghìn tỷ/năm; giai đoạn 2011-2015 đạt khoảng 110-120 nghìn tỷ đồng/năm; giai đoạn 2016-2017 chỉ đạt 40-50 nghìn tỷ đồng/năm. Trong dài hạn, thu dầu thô cũng không bền vững do giới hạn về trữ lượng khai thác.

Thứ hai, tăng thu nội địa chủ yếu đến từ các khoản thu có tính bền vững không cao như thu từ nhà, đất trong khi các khoản thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh đạt thấp so dự toán.

Tính đến hết tháng 9-2018, các khoản thu về nhà, đất đạt 104,4% dự toán; thu từ khu vực doanh nghiệp nhà nước đạt 65,3% dự toán, thu từ khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đạt 58,8% dự toán, thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh đạt 68,7% dự toán.

Thứ ba, thu NSNN ở nhiều địa phương còn phụ thuộc vào việc bán tài sản công, trong đó đặc biệt là bán quyền sử dụng đất.

Do đó, UBGSTCQG cho rằng, cần đẩy mạnh thực hiện các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp thông qua nghiên cứu cắt giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp nhỏ và vừa kết hợp mở rộng cơ sở thuế, để từ đó tăng cường nguồn thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh, giảm dần sự phụ thuộc vào các khoản thu kém bền vững; đẩy mạnh công tác cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Cùng với đó, quyết liệt thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công.