Cẩn trọng với dị ứng thuốc

Dị ứng thuốc không chỉ gây nổi mẩn, ngứa mà còn có thể dẫn đến phản ứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng. Việc dùng thuốc thiếu kiểm soát đang đặt ra thách thức lớn cho hệ thống y tế trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Hiểm họa tiềm ẩn từ thói quen tự ý mua thuốc

Dị ứng thuốc là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch với một hoặc nhiều thành phần có trong thuốc, có thể xảy ra kể cả với những loại phổ biến như thuốc cảm, kháng sinh hay thuốc giảm đau. Thực tế cho thấy, thời gian qua, nhiều cơ sở y tế đã ghi nhận không ít ca dị ứng thuốc do người dân có thói quen tự mua thuốc điều trị theo cảm tính, nghe theo lời khuyên từ người quen, mạng xã hội, hoặc từ nhân viên bán thuốc không có chuyên môn kê đơn.

Mới đây, một trường hợp điển hình được ghi nhận tại Bệnh viện Đa khoa Hà Đông cho thấy mức độ nguy hiểm của việc sử dụng thuốc không có chỉ định. Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng phù nề nghiêm trọng vùng mặt, mắt và mũi sưng to, biến dạng. Nguyên nhân được xác định là do người bệnh đã tự mua và dùng thuốc trị cảm cúm từ hiệu thuốc gần nhà mà không qua thăm khám hay được bác sĩ kê đơn.

Chia sẻ về ca bệnh này, BSCKII Trần Thị Kim Anh, Trưởng khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Đa khoa Hà Đông cho biết, đây không phải trường hợp hiếm gặp. Thời gian qua, khoa đã tiếp nhận điều trị nhiều trường hợp dị ứng thuốc với những triệu chứng dị ứng nghiêm trọng như ban đỏ toàn thân, ngứa dữ dội, da dày lên, phù nề ở mặt, môi, bụng, lưng, tay chân... Dị ứng thuốc khi tiến triển nặng có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như sốc phản vệ, phù nề thanh quản, co thắt đường thở, phù toàn thân... và có thể đe dọa tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời.

Đáng lưu ý, không chỉ dừng lại ở những biểu hiện dị ứng thuốc thông thường, đã có trường hợp bệnh nhân tử vong vì sốc phản vệ do dị ứng thuốc gây ra. Tháng 4-2025, một bệnh nhân ở Hà Tĩnh đã tử vong sau khi tự dùng các loại thuốc Paracetamol, Amoxicillin và Loratadine, Alpha Choay, Terpin Codeine. Chính vì thế, BSCKII Trần Thị Kim Anh nhấn mạnh, mỗi người có cơ địa và khả năng đáp ứng thuốc khác nhau, vì vậy tuyệt đối không nên dùng lại toa thuốc của người khác. Người dân không nên tự ý mua và sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định từ bác sĩ. Nếu sau khi dùng thuốc có các biểu hiện bất thường như nổi mẩn, ngứa, sưng môi, khó thở... cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được khám và điều trị kịp thời.

Hệ lụy lâu dài về sức khỏe

Việc sử dụng thuốc bừa bãi không chỉ gây ra dị ứng mà còn tiềm ẩn nhiều hệ lụy nghiêm trọng khác. Bệnh nhân dùng sai thuốc có thể gặp tổn thương gan, thận, rối loạn tiêu hóa hoặc làm mất tác dụng điều trị. Những rủi ro này càng nghiêm trọng hơn đối với các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ nhỏ, người cao tuổi và phụ nữ mang thai. Nhiều trường hợp ban đầu chỉ mắc “cảm nhẹ”, nhưng do dùng thuốc không đúng cách đã dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm gan, thậm chí tử vong do suy đa cơ quan. Một vấn đề đáng lo ngại khác là tình trạng kháng kháng sinh - hệ quả trực tiếp của việc sử dụng thuốc không theo đơn. Khi thuốc không còn hiệu quả, những bệnh lý thông thường cũng trở nên khó điều trị, kéo dài thời gian nằm viện, gia tăng chi phí y tế và nguy cơ tử vong.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng tự ý dùng thuốc xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó phổ biến nhất là do thiếu hiểu biết về hậu quả của việc sử dụng thuốc không đúng cách. Nhiều người vẫn lầm tưởng rằng các loại thuốc phổ biến như kháng sinh, hạ sốt là “an toàn tuyệt đối”, mà quên rằng mỗi loại thuốc đều có chỉ định, chống chỉ định và nguy cơ tương tác riêng biệt. Bên cạnh đó, tình trạng các nhà thuốc bán thuốc theo yêu cầu của khách hàng mà không cần đơn bác sĩ vẫn diễn ra phổ biến, dù hành vi này vi phạm pháp luật và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho người dùng. Một nguyên nhân đáng lo khác là thói quen tra cứu thông tin trên mạng. Sự phổ biến của internet và mạng xã hội khiến nhiều người dễ tin vào những nguồn thông tin chưa được kiểm chứng, dẫn đến hành vi “tự học, tự kê đơn, tự điều trị” - tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe.

Để phòng ngừa nguy cơ dị ứng thuốc, bác sĩ Lê Nguyễn Thủy Vy (Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh) cho biết, cách hiệu quả nhất là tuyệt đối tránh sử dụng bất kỳ loại thuốc nào đã từng gây phản ứng dị ứng, kể cả các loại thuốc có cấu trúc hoặc thành phần tương tự. Điều này đòi hỏi người bệnh cần chủ động nắm rõ tiền sử dị ứng của bản thân. Bác sĩ Vy cũng khuyến cáo, việc ghi nhớ và chia sẻ thông tin tiền sử dùng thuốc - bao gồm cả các phản ứng dị ứng trước đây - là yếu tố then chốt giúp bác sĩ đánh giá chính xác và cập nhật hồ sơ y tế phù hợp. Người thân trong gia đình cũng có thể hỗ trợ bằng cách lưu giữ sổ y bạ, ghi chú thông tin về loại thuốc từng gây phản ứng, từ đó góp phần giảm thiểu rủi ro khi cần điều trị y tế.

Trong bối cảnh thuốc đang bị sử dụng tràn lan, bác sĩ cảnh báo, cộng đồng cần nhận thức rõ rằng sức khỏe không phải là điều có thể đem ra thử nghiệm. Một viên thuốc tuy nhỏ, nhưng nếu dùng sai, có thể để lại hậu quả nghiêm trọng.