Bước khởi đầu quan trọng tiến tới Hội nghị cấp cao ASEM 5-Hà Nội 2004

Trong hai ngày 23 và 24/7, tại Bali (Indonesia) diễn ra Hội nghị lần thứ 5 Bộ trưởng Ngoại giao 25 nước thành viên tiến trình hợp tác Á-Âu (gồm mười nước châu Á và 15 nước thành viên Liên hiệp châu Âu và Ủy ban châu Âu). Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Dy Niên dẫn đầu Đoàn đại biểu Việt Nam tham dự.

Hội nghị lần này là một sự kiện chính trị quan trọng bởi đây là cuộc gặp đầu tiên, cấp Bộ trưởng Ngoại giao của 25 nước thuộc hai châu lục Á-Âu, kể từ sau khi cuộc chiến tranh Iraq kết thúc và trong bối cảnh cả hai nhóm nước đang nỗ lực đẩy mạnh tiến trình liên kết, nhất thể hóa khu vực cũng như tập trung mọi cố gắng nhằm khắc phục những tác động tiêu cực của cuộc chiến tranh Iraq và bệnh SARS đối với sự phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, hội nghị lần này sẽ là dịp để các bộ trưởng kiểm điểm lại quá trình thực hiện những quyết định quan trọng được thông qua tại Hội nghị cấp cao ASEM 4 diễn ra năm 2002 tại Copenhagen (Đan Mạch) và tìm ra những biện pháp cụ thể nhằm tăng cường hơn nữa quan hệ hợp tác trên các lĩnh vực: đối thoại chính trị, hợp tác kinh tế và các lĩnh vực khác giữa các nước thành viên, tăng cường đối thoại xây dựng và bình đẳng, thúc đẩy hợp tác phát triển đồng đều hơn giữa các nước thành viên.

Điều đáng chú ý hơn nữa, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEM lần này sẽ là bước chuẩn bị quan trọng đầu tiên cho Hội nghị cấp cao lần thứ 5 tại Hà Nội dự kiến sẽ được tổ chức vào mùa thu năm 2004. Dư luận chung ở cả hai khu vực đều đang mong đợi rất nhiều ở Hội nghị cấp cao 5- vì đây sẽ là mốc phát triển mới của tiến trình ASEM với triển vọng kết nạp thêm nhiều thành viên mới từ cả hai châu lục, đưa quan hệ đối tác Á- Âu lên một tầm cao mới theo hướng sống động hơn, thực chất, thiết thực và hiệu quả hơn.

Theo thông lệ trước khi Hội nghị Bộ trưởng chính thức khai mạc, trong hai ngày 21 và 22/7 sẽ diễn ra Hội nghị các quan chức ngoại giao cấp cao (SOM) các nước thành viên ASEM nhằm chuẩn bị những nội dung cơ bản và những quyết định quan trọng trình Hội nghị cấp Bộ trưởng. Trợ lý Bộ trường Ngoại giao, Trưởng đoàn quan chức ngoại giao cấp cao nước ta tham gia hội nghị trù bị này và cũng sẽ có các cuộc tiếp xúc song phương với trưởng đoàn các nước châu Âu và châu Á khác nhằm tranh thủ sự hỗ trợ và giúp đỡ của các nước thành viên cho việc tổ chức Hội nghị cấp cao ASEM 5 tại Hà Nội.

Thực tế tám năm tồn tại vừa qua cho thấy hợp tác Á-Âu đã biết vượt lên nhiều thách thức của sự khác biệt, nhiều đảo lộn trong cục diện thế giới và trong từng khu vực, để khẳng định rằng đối thoại và phát triển quan hệ đối tác giữa hai khu vực là phù hợp với xu thế chung hiện nay, đáp ứng nguyện vọng thiết tha được khám phá, tìm hiểu và xích lại gần nhau hơn nữa của nhân dân các quốc gia trong cả hai châu lục. Cho đến nay, tiến trình ASEM đã trải qua bốn hội nghị cấp cao. Tiến trình hợp tác Á-Âu ra đời chính thức tại Hội nghị cấp cao lần thứ nhất (ASEM 1) diễn ra tại Bangkok (Thái-lan) vào tháng 3/1996 với sự tham gia của 26 nước thành viên và ủy ban châu Âu. Hội nghị cấp cao ASEM lần thứ nhất đã thỏa thuận về 17 hoạt động cụ thể thúc đẩy hợp tác trong nhiều lĩnh vực. Hội nghị cấp cao ASEM 2 được tổ chức đầu tháng 4/1998 tại London (Anh) đã tiếp tục mở ra khả năng thúc đẩy hợp tác và đặt cơ sở cho quan hệ đối tác lâu dài giữa hai châu lục bước vào thế kỷ 21. Diễn ra trong bối cảnh châu Á đang chịu tác động nặng nề của cuộc khủng hoảng kinh tế-tài chính, hội nghị đã ra Tuyên bố riêng về tình hình tài chính ở châu Á, theo đó châu Âu cam kết sẽ giúp châu Á khắc phục hậu quả của cuộc khủng hoảng này, bên cạnh đó còn ghi nhận nhiều sáng kiến mới về mở rộng khả năng hợp tác sang các lĩnh vực KHCN, y tế, phúc lợi trẻ em, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa. Hội nghị cấp cao ASEM 3 tổ chức tại Seoul, Hàn Quốc, vào tháng 10/2000 đã thông qua ba văn kiện quan trọng trong đó định ra phương hướng, nguyên tắc và những ưu tiên chủ yếu của ASEM trong thập kỷ đầu của thế kỷ 21, đồng thời ghi nhận nhiều sáng kiến mới để thúc đẩy hợp tác giữa hai châu lục. Hội nghị cấp cao ASEM 4 tổ chức tại Copenhagen, Đan Mạch vào 9/2002, đã thông qua Tuyên bố Copenhagen về hợp tác chống khủng bố, Tuyên bố về hòa bình trên bán đảo Triều Tiên. Cũng tại hội nghị này, ASEM đã chính thức chọn Việt Nam là nơi sẽ diễn ra Hội nghị cấp cao ASEM 5 vào năm 2004.

Kể từ ASEM 1 đến nay, ASEM đã triển khai nhiều hoạt động ở hầu hết các nước thành viên. Nhiều kênh hợp tác kinh tế đã được hình thành, tập trung xác định phương hướng cho hợp tác thương mại, đầu tư, hải quan, hạ tầng cơ sở, doanh nghiệp vừa và nhỏ. Quỹ Tín thác ASEM đặt tại Ngân hàng Thế giới với hơn 45 triệu USD đã và đang tài trợ kỹ thuật cho khoảng 69 dự án để giúp các nước châu Á cơ cấu lại hệ thống tài chính - ngân hàng và giảm thiểu các ảnh hưởng xã hội của cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính.

Ngoài ra, nhiều chương trình hợp tác đã được triển khai và nhiều hội nghị, hội thảo, diễn đàn đã được tiến hành trong các lĩnh vực văn hóa - thông tin, công nghệ, môi trường, quản lý, giáo dục - đào tạo, trao đổi tri thức, nhân dân, đại biểu quốc hội, sinh viên, học sinh, các nhà nghiên cứu…trong đó nổi bật nhất đã thành lập quỹ Á-Âu (ASEF), và "Trung tâm công nghệ môi trường Á-Âu" (AEETC). Quỹ ASEF đã xúc tiến thiết lập mạng hợp tác giữa các viện nghiên cứu lớn ở Á-Âu và tiến hành nhiều dự án tại các nước thành viên nhằm tăng cường giao lưu tri thức, văn hóa, giáo dục và giao lưu nhân dân giữa hai châu lục.

Ngay từ đầu tiến trình ASEM, Việt Nam đã tham gia một cách tích cực và có những đóng góp quan trọng vào việc tăng cưởng hợp tác giữa hai nhóm nước và sự phát triển của tiến trình ASEM. Trong đó, phải kể đến ba sáng kiến của Việt Nam đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi. Đó là "Kết hợp y dược cổ truyền với y dược hiện đại trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng". "Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa", và "Xây dựng thể chế thị trường trong bối cảnh toàn cầu hóa". Bộ ngoại giao và Bộ Thương mại Việt Nam đã phối hợp thành lập Nhóm đặc trách kinh tế ASEM, tổ chức thành công "Vòng tham vấn lần thứ nhất về Chương trình nghị sự phát triển Doha" tại Hà Nội và đang tích cực chuẩn bị cho việc đăng cai Diễn đàn Lãnh đạo trẻ Á-Âu lần thứ 7 dự kiến sẽ được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh vào ngày 1/8 tới đây.

Việc Việt Nam đăng cai tổ chức Hội nghị cấp cao ASEM 5 tại Hà Nội vào năm 2004 không chỉ là sự khẳng định đường lối tích cực hội nhập quốc tế và khu vực, mà còn góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, tiếp sau việc nước ta tổ chức thành công các Hội nghị cấp cao các nước có sử dụng tiếng Pháp lần thứ 7 năm 1997 và Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 6 năm 1998.

Để chuẩn bị và tổ chức Hội nghị cấp cao ASEM 5, Việt Nam đã thành lập Uỷ ban Quốc gia về chuẩn bị và tổ chức Hội nghị cấp cao Á-Âu lần thứ 5 do Phó Thủ tướng Vũ Khoan làm Chủ tịch và Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Dy Niên làm Phó Chủ tịch với sự tham gia. Ủy ban đã họp phiên đầu tiên ngày 10/6/2003 và đề ra phương hướng chuẩn bị về nội dung, cơ sở vật chất, tuyên truyền và các hoạt động sẽ tiến hành nhân dịp hội nghi.

Tại Hội nghị Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Á-Âu lần thứ 5 này, với tư cách điều phối viên nhóm châu Á, là cơ hội để Việt Nam tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ về mọi mặt của các nước thành viên ASEM phục vụ cho việc chuẩn bị và tổ chức Hội nghị cấp cao 5 tại Hà Nội. Mặt khác, với vai trò và vị trí của mình, Việt Nam đang và sẽ phấn đấu làm hết sức mình để thúc đẩy tiến trình hợp tác ASEM trước những diễn biến phức tạp của tinh hình thế giới và ở hai châu lục theo hướng tăng cường đối thoại, hợp tác không để những khác biệt về một số vấn đề quốc tế và khu vực ảnh hường đến hợp tác chung, nhằm đem lại cho tiến trình hợp tác Á-Âu một sức sống mới trong thế kỷ 21, phù hợp với xu thế chung là hòa bình, hợp tác vì mục tiêu phát triển và tiến bộ xã hội, vì lợi ích của mỗi quốc gia.

Nguyễn Trung Thành - Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao

(Theo VOV)