Bộ sách chuyên sâu về báo chí hiện đại: Trò chuyện với chuyên gia

Đáng chú ý, các tác giả đều là những chuyên gia hàng đầu nhiều trải nghiệm thực tiễn và nghiên cứu trong môi trường báo chí chuyên nghiệp, hiện đại mang đến những gợi mở làm nghề thiết thực.

Những chuyển động nghề

Nghề báo đang chuyển động ra sao trong một thế giới nhiều biến động đặc biệt là trên góc độ khoa học, công nghệ? Những cuốn sách về báo chí phong phú dịp này mà NXB Trẻ vừa lần đầu tiên giới thiệu rộng rãi với bạn đọc có thể giúp phác họa những nét cơ bản của bức tranh đa sắc này.

Có thể kể đến “Tin tức kiến tạo” của Ulrik Haagerup, nguyên Giám đốc điều hành mảng tin tức tại Tập đoàn Truyền hình Đan Mạch; “Cẩm nang báo chí trực tuyến” của Paul Bradshaw - chuyên gia về báo chí dữ liệu, báo chí di động và đa nền tảng tại Đại học Thành phố Birmingham; “Báo chí trên thiết bị di động và nền tảng truyền thông xã hội” của Anthony Adornato, Chủ nhiệm khoa Phát thanh và Báo chí kỹ thuật số tại Trường Truyền thông Công cộng Newhouse, Đại học Syracuse (Hoa Kỳ); “Hướng dẫn sử dụng tin tức” của Alan Rusbridger, nguyên Tổng Biên tập của tờ Guardian (Anh); “Nghệ thuật phỏng vấn” của Gail Sedorkin và Amy Forbes - hai phóng viên, biên tập viên, giảng viên tại nhiều tờ báo, đài phát thanh, trường đại học ở Hoa Kỳ, Philippines...

Các chuyên gia đã mang đến rất nhiều vấn đề của báo chí hiện đại, từ những trải nghiệm nghề nghiệp khác nhau cũng như góc tiếp cận khác nhau. Trong đó nổi lên những thách thức như tin tức giả mà biên tập viên, nhà quản lý báo chí kỳ cựu Alan Rusbridger phải thốt lên: “Tin vào đâu trong một thế giới ngập tràn tin giả”. Hay, đâu là những kỹ năng sinh tồn và lớn mạnh trong kỷ nguyên số của báo chí? Và báo chí là để làm gì trong một thời đại mà ai cũng có thể trực tiếp xuất bản?...

Alan Rusbridger là biên tập viên của tờ Prospect, nguyên Tổng Biên tập của tờ Guardian từ 1995 - 2015 trong cuốn “Hướng dẫn sử dụng tin tức” đã thẳng thắn chỉ ra các lối viết sáo rỗng (cliché), câu view (clickbait), chuyện tầm phào (chaff)... và nhiều điều bếp núc hơn thế. Tựu trung là một số khía cạnh của việc hành nghề, tư duy về nghề, việc kiếm tiền, quyền sở hữu, sự kiểm soát...

Theo ông, cuốn sách có thể giúp độc giả quyết định xem các hoạt động nghề nghiệp này có đáng để họ tin cậy không, đồng thời cung cấp cho những nhà báo đang hoạt động một cái nhìn tổng quát về cách thế giới bên ngoài nhìn nhận họ. Đây là một góc nhìn khác biệt, mới mẻ trong cách nêu ra vấn đề của báo chí hiện đại, góc nhìn từ cả hai phía không chỉ từ bên trong nghề báo mà còn từ bên ngoài - nơi độc giả cũng đang chuyển động trong cách tiếp nhận thông tin.

Có thể nói, những cuốn sách về nghề báo này đã cố gắng đưa ra những cảnh báo, chỉ dẫn, tóm lược những căn cốt của nghề, hướng tới sứ mệnh chung của nhà báo, nghề báo là sự thật, trung thực, hiểu biết và nhân văn.

Trí tuệ nhân tạo và tương lai của báo chí

Đây cũng là tên một cuốn sách trong chùm sách về báo chí mà NXB Trẻ giới thiệu rộng rãi với độc giả dịp này. “Người làm báo - Trí tuệ nhân tạo và tương lai của báo chí” là công trình của Francesco Marconi (nhà báo, nhà nghiên cứu khoa học máy tính trẻ, từng làm việc tại Wall Street Journal, Hoa Kỳ).

Cuốn sách không chỉ đặt ra vấn đề quan trọng về vai trò của nhà báo trong sản xuất tin tức, cách thức truyền tin mà còn “đóng vai trò quan trọng trong việc giúp độc giả điều hướng hệ sinh thái thông tin phức tạp”, thay vì chỉ nói về thách thức, điều mà ai cũng dễ thấy. Tác giả có cách tiếp cận báo chí từ vai trò nhà báo, chỉ ra các mô hình báo chí cũ và mới, cách thức sử dụng trí tuệ nhân tạo mà vẫn làm chủ công việc của mình...

Thật vậy, theo Francesco Marconi, “AI giúp thúc đẩy quá trình thu thập và liên kết dữ liệu” và “Nói cách khác mục đích của tự động hóa không phải là thay thế công việc của người phóng viên mà là giúp giải phóng thời gian của họ khỏi những tác vụ tốn sức lao động để họ có thể làm công việc báo chí trình độ cao hơn”.

Đặc biệt, trong mối quan hệ trí tuệ nhân tạo và chiến lược của tòa soạn, tác giả chỉ ra: “Chuyển đổi số tòa soạn không chỉ nói về công nghệ; mà nó còn là thay đổi trong văn hóa. Điều này bắt đầu bằng việc nuôi dưỡng một môi trường mà ở đó nhà báo được khuyến khích thử nghiệm, thất bại, nhận phản hồi và lặp lại quá trình cho đến khi thành công”...

Có thể nói, điểm chung của những cuốn sách về báo chí thế giới dịp này là các tác giả không chỉ là người hoạt động thực tiễn trong các cơ quan báo chí, mà còn là những nhà nghiên cứu tham gia giảng dạy, đào tạo về báo chí, truyền thông. Mỗi nhận định, phân tích được đưa ra kèm theo những dữ liệu khoa học giúp cho vấn đề trình bày được sáng tỏ. Và ngược lại, những vấn đề phức tạp của thông tin được xử lý qua ngòi bút nhạy bén, có nghề mang đến câu chuyện về nghề báo, đời sống báo chí sinh động.