Bí mật về virus gây đại dịch cúm năm Tây Ban Nha năm 1918

Năm 1918, cả thế giới bàng hoàng trước một đại dịch cúm do loài virus từ chim gây nên, cướp đi sinh mạng của khoảng 40 triệu người. Gần 1 thế kỷ sau, các nhà khoa học Anh mới khám phá ra vì sao thủ phạm có thể phá bỏ ranh giới giữa các loài, nhảy từ loài chim sang gieo bệnh cho người.

Các nhà khoa học tin rằng virút gây trận dịch làm thiệt mạng 50 triệu người năm 1918 xuất phát từ chim và truyền sang cho người. Khám phá này đăng tải trên tạp chí khoa học Science sẽ giúp các nhà khoa học sớm biết được nguy cơ virút lây truyền từ loài chim trong tương lai.

Tuy nhiên Viện nghiên cứu Y học quốc gia tại Anh (MIMR) cảnh báo là không thể ngăn chặn tình trạng virút lây truyền giữa các loài với nhau. Các nhà khoa học cũng nói khám phá mới có lẽ không giúp gì được cho trận chiến chống dịch cúm gia cầm đang hoành hành ở Đông Nam Á.

Các nhà khoa học cho rằng, trong quá trình lây nhiễm, đầu tiên virút cúm sẽ bám vào các tế bào của cơ thể mà chúng đang sống bằng cách sử dụng các phân tử gọi là HA để móc vào bề mặt của các tế bào đó. Thường HA của virút cúm ở người và ở gia cầm khác nhau do đó thường virút gây cúm gia cầm không ảnh hưởng tới người do phân tử HA của người và virus từ chim tương tác với những cảm thụ thể khác nhau.

Nhưng các nhà nghiên cứu của viện NIMR tìm thấy HA của virút gây trận dịch 1918 cho thấy chỉ cần thay đổi nhỏ là chúng có thể bám vào tế bào của người. Điều đó cho thấy chúng có thể đã được truyền từ loài chim sang, và rồi từ người qua người.

Nhờ kỹ thuật tinh thể lọc tia X, tiến sĩ John Skehel và cộng sự đã nhìn thấy được cấu trúc 3 chiều của phân tử HA. Họ phát hiện ra những biến đổi trong cấu trúc phân tử HA là rất nhỏ, và được virus 1918 thực hiện đơn giản hơn nhiều so với những "đồng hương" gây cúm ở người vào năm 1957 (ở châu Á) và 1968 (ở Hong Kong). Phát hiện trên đặc biệt quan trọng trong việc nhận dạng những virus từ chim có khả năng đe dọa con người trong tương lai. Theo John Skehel thì nếu phát hiện loại siêu vi trùng nào từ chim có cấu trúc phân tử HA giống như của virus 1918 sẽ biết được nó có đe dọa loài người hay không. Tuy nhiên, Skehel nhấn mạnh rằng, nghiên cứu trên hiện tại chưa có nhiều giá trị đối với dịch cúm gà đang hoành hành ở châu Á, do virus thuộc dòng H5 gây nên.

Trận dịch cúm Tây Ban Nha 1918 có đến 1 tỉ người nhiễm bệnh, tức phân nửa dân số thế giới vào lúc đó. Số người chết còn nhiều hơn cả trận đại dịch thời Trung Cổ. Dịch phát xuất từ miền Viễn Đông nhưng được gọi là cúm Tây Ban Nha vì đầu tiên được báo chí ở đó tường thuật. Trận dịch được chia làm ba thời kỳ, nhưng trong khoảng tháng 9/2/1918 là có nhiều người chết nhất. Người ta còn cho rằng, virus 1918 có thể đã góp phần đưa Đại chiến Thế giới đến hồi kết, do phần lớn quân lính hai phe bị chết vì cúm nhiều hơn vì vũ khí.

T.A (theo BBC)