Bí mật trong cuộc tiếp đón năm 1989

Cuộc hội đàm giữa Đặng Tiểu Bình và Goóc-ba-chốp ngày 16-5-1989

(HNM) - Ngày 15-5-1989, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô M. Goóc-ba-chốp bắt đầu chuyến thăm chính thức Trung Quốc. Chủ tịch Trung Quốc Dương Thượng Côn đã ra tận sân bay đón đoàn. Chuyến thăm được đánh giá là đã kết thúc hàng chục năm sóng gió và mở ra tương lai cho quan hệ Xô-Trung. Tuy nhiên, việc tiếp đón vị quốc khách này ẩn chứa không ít bí mật.

1. Goóc-ba-chốp không được đi trên thảm đỏ

Theo kế hoạch, chuyên cơ của M. Goóc-ba-chốp hạ cánh xuống Bắc Kinh ngày 15-5. Lễ đón sẽ được tổ chức vào chiều cùng ngày ở quảng trường ngoài cổng phía Đông của Đại Lễ đường Nhân dân. Không may là khi đó, Trung Quốc đang xảy ra sự kiện Thiên An Môn (từ 15-4 đến 4-6-1989), nên có rất nhiều người tụ tập ở đường Đông, Tây Trường An và Quảng trường Thiên An Môn, khó có thể bảo đảm việc đón tiếp diễn ra bình thường. 11 giờ 10 phút tối ngày 14-5, bộ phận chuẩn bị tiếp đón nhận được lệnh thay đổi địa điểm, chuyển sang tổ chức lễ đón ngay tại sân bay.

Phòng tiếp đãi Nhà khách Quốc gia Điếu Ngư Đài khẩn trương hơn bao giờ hết. Ngoài thông báo qua điện thoại bảo mật nội bộ, đơn vị phối hợp nào không có đường dây nóng, nhân viên phòng tiếp đãi phải đến tận nơi hoặc được mời đến để thông báo miệng. Để tránh gây tò mò chú ý không cần thiết, đội danh dự, quân nhạc và pháo nghi lễ, gồm hàng trăm người đã phải lên đường từ sáng sớm ngày 15-5, ém quân sẵn ở sân bay. Đặc biệt, do kế hoạch tiếp đón thay đổi quá gấp, các đơn vị phục vụ đã không kịp mang thảm đỏ từ Đại Lễ đường Nhân dân lên sân bay. Vì lý do: Một là, thảm quá lớn và nặng, việc vận chuyển rất khó khăn. Hai là, phía ngoài Thiên An Môn tụ tập rất nhiều người, không thể chuyển thảm đi.

12 giờ ngày 15-5-1989, chuyên cơ của M.Goóc-ba-chốp hạ cánh xuống Bắc Kinh. M.Goóc-ba-chốp bước xuống cầu thang máy bay. Lễ đón được tổ chức trên sân bê tông gần nơi chuyên cơ đỗ. Chủ tịch Dương Thượng Côn và M. Goóc-ba-chốp cùng duyệt đội danh dự. Từ đầu đến cuối, hai người đều bước đi trên bê tông.

2. Vẫn là đồng chí

Thứ nhất, do quan hệ Xô-Trung xấu đi nghiêm trọng trong một thời gian dài, trong chuyến thăm Trung Quốc của M. Goóc-ba-chốp và trước đó là chuyến thăm lẫn nhau của Ngoại trưởng hai nước, việc sử dụng đại từ xưng hô nào gọi người Liên Xô vẫn được coi là một vấn đề cần đưa ra. Một số người cho rằng có thể gọi người Liên Xô là “đồng chí” bởi Liên Xô vẫn là một nước xã hội chủ nghĩa. Nhưng theo một số người khác, Trung Quốc và Liên Xô đã đối lập, đối kháng nhau hơn 20 năm, thậm chí từng chĩa súng vào nhau, nên tuyệt đối không thể là đồng chí của nhau. Cuối cùng, việc gọi người Liên Xô cũng đã được quyết định: Trong chiêu đãi gọi M. Goóc-ba-chốp và tùy tùng cùng đi là đồng chí; trong hội kiến hội đàm có thể một hai lần gọi là đồng chí (nhưng không thể quá nhiều), chủ yếu gọi theo chức danh.

3. Không ôm hôn

Khi nói về những vấn đề liên quan tới chuyến thăm Trung Quốc của M. Goóc-ba-chốp, Đặng Tiểu Bình từng căn dặn: khi gặp chỉ bắt tay, không ôm hôn. Đây không chỉ đơn giản là vấn đề lễ nghi mà còn mang ý nghĩa rõ ràng. Đặng Tiểu Bình là một trong những người đề ra quyết sách quan hệ đối ngoại của Đảng Cộng sản Trung Quốc, rất hiểu lịch sử phong trào cộng sản quốc tế. Hành động không ôm hôn là quyết định đúc rút từ sự gập ghềnh của lịch sử quan hệ Trung-Xô, lịch sử phong trào cộng sản quốc tế trong nửa cuối của thế kỷ XX. “Không ôm hôn”, ba từ này đã vẽ lên một cách hình tượng định vị quan hệ giữa Trung Quốc và Liên Xô thời kỳ đó: láng giềng thân thiện, hợp tác hữu hảo chứ không kết thành liên minh như những năm 1950.

Bộ phận lễ tân phía Trung Quốc đã đặc biệt lưu ý Đại sứ quán Liên Xô tại Trung Quốc về lễ nghi ngoại giao này. Lập tức, thông tin đó được đặt lên bàn làm việc của M. Goóc-ba-chốp ở Điện Crem-li. Thực tế chứng minh trong cuộc gặp giữa M. Goóc-ba-chốp và Đặng Tiểu Bình vào lúc 10 giờ ngày 16-5-1989, hai bên chỉ bắt tay mà không ôm hôn.

Hiển Khánh(tổng hợp)