Bệnh tim mạch trẻ hóa: Báo động đỏ cho sức khỏe cộng đồng

Hồi chuông cảnh tỉnh…

Thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho thấy, mỗi năm có hơn 20,5 triệu người trên toàn cầu tử vong vì các bệnh lý tim mạch. Còn tại Việt Nam, con số này lên tới khoảng 200.000 ca, chiếm tới 33% tổng số ca tử vong. Hiện, bệnh tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu trên thế giới, đồng thời cũng là gánh nặng y tế vô cùng lớn tại Việt Nam.

Tại Hội nghị Tim mạch quốc tế Hà Nội năm 2025 với chủ đề “Liên kết cộng đồng tim mạch”, PGS.TS Nguyễn Sinh Hiền, Giám đốc Bệnh viện Tim Hà Nội, Chủ tịch Hội Tim mạch thành phố Hà Nội cho biết, nhiều năm gần đây, tỷ lệ mắc bệnh tim mạch ở nước ta không chỉ tăng mạnh mà còn có xu hướng trẻ hóa một cách nhanh chóng và phức tạp.

Nếu trước đây, người từ 50 tuổi trở lên mới đối diện với nguy cơ cao mắc bệnh mạch vành, tăng huyết áp, đột quỵ…, thì hiện nay, những bệnh lý nghiêm trọng này đã được ghi nhận ở cả những người từ 30-40 tuổi, thậm chí có trường hợp dưới 30 tuổi. Thời gian qua, các bác sĩ Bệnh viện Tim Hà Nội tiếp nhận nhiều trường hợp bệnh nhân rất trẻ, ngoài 20 tuổi đã có những biến chứng nặng của nhồi máu cơ tim, đột quỵ…

Lý giải về sự gia tăng chóng mặt cũng như xu hướng trẻ hóa này, PGS.TS Nguyễn Sinh Hiền nhấn mạnh vai trò tác động của lối sống hiện đại mang tính công nghiệp hóa. Con người ngày càng ít vận động thể lực, dành phần lớn thời gian ngồi làm việc, sử dụng thiết bị điện tử. Chế độ ăn uống không hợp lý khi tiêu thụ nhiều thức ăn nhanh, chất béo bão hòa, đạm động vật; trong khi lại thiếu hụt rau xanh, cá, chất xơ và các thực phẩm bảo vệ tim mạch.

Việc lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá, thức khuya, làm việc căng thẳng kéo dài… càng khiến nguy cơ mắc bệnh tăng cao. Đáng nói hơn, tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng cũng là một trong những tác nhân thầm lặng ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tổng hợp từ các nghiên cứu gần đây cũng cho thấy, không khí ô nhiễm có mối liên quan đến khoảng 1/4 các trường hợp tử vong do bệnh lý tim mạch và đột quỵ. Việc phải tiếp xúc với những vật chất nhỏ như giọt bắn hay bụi mịn trong khí thải từ ô tô, xe máy, nhà máy điện, công trường xây dựng và các nguồn ô nhiễm khác thường xuyên và lâu dài, sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và đột quỵ khoảng 10-20%.

Cùng với áp lực từ môi trường sống và thói quen sinh hoạt thiếu khoa học, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho rằng, sự gia tăng đồng thời của nhiều yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, béo phì… cũng tác động làm cho tỷ lệ bệnh tim mạch tăng nhanh, trẻ hoá và diễn biến phức tạp hơn. Tất cả những tác động đó đòi hỏi hệ thống y tế phải chuyển mình mạnh mẽ, từ chỗ điều trị bị động sang mô hình dự phòng chủ động, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.

Từ điều trị bị động sang dự phòng chủ động

Trước thực trạng bệnh tim mạch ngày càng trẻ hóa, Bộ Y tế đang định hướng xây dựng mô hình y tế dự phòng chủ động trong lĩnh vực tim mạch, với những chiến lược cụ thể như triển khai chương trình tầm soát bệnh tim mạch quy mô toàn dân, tích hợp với hồ sơ sức khỏe điện tử, tạo nền tảng dữ liệu chuẩn xác cho quản lý sức khỏe suốt vòng đời.

Cùng với đó là việc chuẩn hóa năng lực chuyên môn tại các trung tâm tim mạch kỹ thuật cao theo tiêu chuẩn khu vực và quốc tế; nâng cao năng lực chẩn đoán và xử lý tình huống cấp cứu tại tuyến y tế cơ sở, nhằm tận dụng tối đa “thời gian vàng” để cứu sống bệnh nhân.

PGS.TS Nguyễn Sinh Hiền cho rằng, trong nhiều năm qua, ngành tim mạch Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc. Nhiều kỹ thuật phức tạp như can thiệp mạch vành, thay van tim qua ống thông, phẫu thuật tim ít xâm lấn, sửa van hai lá, điều trị rung nhĩ, tim bẩm sinh… đã được các bác sĩ trong nước thực hiện thuần thục.

“Những ca bệnh rất nặng từng phải chuyển ra nước ngoài thì nay có thể được điều trị hoàn toàn tại Việt Nam, tiết kiệm chi phí và thời gian cho người bệnh. Đây là minh chứng cho sự tiệm cận với trình độ y học thế giới, đồng thời mở ra cơ hội tiếp cận công nghệ điều trị hiện đại cho hàng triệu người dân”, PGS.TS Nguyễn Sinh Hiền dẫn chứng.

Tuy nhiên, trước bối cảnh bệnh tim mạch đang để lại gánh nặng vô cùng lớn đòi hỏi đội ngũ y bác sĩ cũng cần tiếp tục cập nhật kiến thức, tiếp cận phương pháp mới, tăng cường nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ. Từ đó, nâng cao năng lực chuyên môn, tối ưu hoá việc chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa.

Trong bối cảnh bệnh tim mạch ngày càng trẻ hóa, các chuyên gia y tế nhấn mạnh thông điệp “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Mỗi người dân cần được trang bị kiến thức đầy đủ về bệnh tim mạch, nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, lười vận động, ăn uống thiếu lành mạnh, stress kéo dài, từ đó chủ động thay đổi lối sống để bảo vệ sức khỏe tim mạch ngay từ tuổi trẻ. Chế độ sinh hoạt khoa học gồm: Tập thể dục đều đặn, kiểm soát cân nặng, ngủ đủ giấc, hạn chế rượu bia, tránh xa thuốc lá.

Về dinh dưỡng, mỗi người cần giảm lượng muối dưới 5g/ngày, tăng cường rau xanh, trái cây, cá; hạn chế chất béo có hại, đồ ngọt… Đặc biệt, người có bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu cần tuân thủ điều trị và khám sức khỏe định kỳ để ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.