Bắt đầu từ những việc nhỏ

Thay đổi nếp ứng xử

Không đặt vấn đề đao to búa lớn, không đưa ra các mục tiêu vĩ mô, Đề án "Xây dựng một số nét văn hóa ứng xử của người dân khu phố cổ" vì mục tiêu xuyên suốt là góp phần định hướng, xây dựng quan hệ giao tiếp, ứng xử, tạo thành thói quen trong cuộc sống hằng ngày của người dân khu phố cổ. Nội dung Đề án chỉ "gói gọn" trong 5 tiêu chí cơ bản, giúp người dân dễ triển khai, đó là: Thực hiện tốt nghĩa vụ công dân; giao tiếp, ứng xử có văn hóa; có ý thức giữ gìn trật tự đô thị, vệ sinh môi trường; trang phục gọn gàng, lịch sự; kinh doanh văn minh thương mại. Trong bối cảnh còn một bộ phận người dân sinh sống tại khu vực phố cổ những năm về trước kinh doanh theo lối thực dụng, chiếm dụng vỉa hè, vứt rác ngoài đường phố, ứng xử thiếu văn minh, thì Đề án với những tiêu chí đưa ra như vậy vừa hợp lý, vừa có tình và hoàn toàn có thể trở thành quy ước văn hóa người dân nơi đây.

Thực hiện "quy ước" này, các hội, ban, ngành, đoàn thể của quận Hoàn Kiếm đồng bộ vào cuộc với nhiều phong trào như "Ông bà mẫu mực, con cháu hiếu thảo" của MTTQ; thi đua "Giỏi việc nước, đảm việc nhà, trung hậu, văn minh, thanh lịch, đảm đang" của Hội Phụ nữ; "Xây dựng nét đẹp của thanh, thiếu nhi quận Hoàn Kiếm", "Nhà trường văn hóa, nhà giáo mẫu mực, học sinh thanh lịch" của thanh niên, học sinh… Các phong trào diễn ra sôi động trong cùng một thời điểm, tạo thành "chuỗi" tuyên truyền hiệu quả, tác động đến mọi người, mọi đối tượng. Cùng với đó, các ngành, đoàn thể và Đảng ủy, UBND các phường nghiêm túc nhìn nhận, đánh giá những vấn đề còn tồn tại và đưa ra giải pháp khắc phục.

Hiệu quả rõ nét trên thực tế, phố Tống Duy Tân (phường Hàng Bông) lộn xộn, nhếch nhác, mất an ninh trật tự của nhiều năm trước, nay trở thành phố ẩm thực, thu hút hàng nghìn lượt khách đến ăn uống cả ngày lẫn đêm, hoạt động dần vào nền nếp, sạch sẽ. Vẫn 36 phố phường buôn bán tấp nập, lắng sâu trong đó là những bước chuyển rất đáng ghi nhận từ tư duy và nhận thức của người dân nơi đây. Hiện tượng cãi vã, nói thách giữa người bán hàng với khách ít khi xảy ra; hàng xóm, láng giềng gần gũi, quan tâm đến nhau nhiều hơn. Người dân phố cổ tích cực hơn trong các hoạt động cộng đồng như tham gia tổng vệ sinh môi trường, bóc xóa quảng cáo rao vặt không đúng quy định. Đáng nói hơn, không gian văn hóa trong khu phố cổ ngày càng mở rộng với các tuyến phố đi bộ Hàng Đào - Đồng Xuân, Hàng Buồm - Mã Mây - Hàng Giầy - Lương Ngọc Quyến - Tạ Hiện - Đào Duy Từ, với nhiều di tích lịch sử văn hóa được tu bổ, tôn tạo…, trở thành những điểm đến du lịch hấp dẫn ở Thủ đô.

Lan tỏa nét văn hóa

Phó Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm Đinh Hồng Phong cho biết, trong 5 tiêu chí Đề án đưa ra, giai đoạn đầu quận Hoàn Kiếm tập trung thực hiện hai tiêu chí cốt yếu là giao tiếp, ứng xử có văn hóa và giữ gìn trật tự đô thị, vệ sinh môi trường để giải quyết các vấn đề bức xúc, sau đó mới từng bước triển khai sâu rộng tất cả các tiêu chí. Cùng với công tác tuyên truyền, quận giao cho các phường thành lập Đội chuyên trách về trật tự đô thị và Đội tự quản 02, vừa kiểm tra, nhắc nhở, vừa góp phần phát hiện, xử lý các trường hợp vi phạm về trật tự đô thị, vệ sinh môi trường... Và những việc tưởng chừng rất nhỏ như bố trí thùng đựng rác, tổ chức thu gom rác đúng giờ để người dân không vứt rác bừa bãi cũng được quận lưu tâm.

Nhận thức rõ về những lợi ích thiết thực của Đề án, cán bộ, đảng viên các tổ dân phố trong khu phố cổ đã tự giác thay đổi lối ứng xử từ những việc rất nhỏ thường ngày để làm gương cho những người xung quanh. Bà Thẩm Bích Ngọc, Tổ trưởng Tổ dân phố 32, phường Hàng Buồm cho biết: "Công tác tuyên truyền, vận động bà con thực hiện nếp sống văn minh gặp rất nhiều khó khăn trong thời gian đầu, vì đa phần người dân có thói quen vứt rác bừa bãi, rồi bày hàng lấn chiếm vỉa hè, nói thách, bán đắt... Để bà con tự giác thực hiện, chúng tôi miệng nói, tay làm. Khi làm vệ sinh vỉa hè, đường phố trước nhà mình, tôi làm luôn cho cả những nhà xung quanh, dần dần các hộ dân đã cùng tôi thực hiện. Các hộ khác thấy phía trước cửa hàng nhà hàng xóm sạch sẽ, để xe ngay ngắn, tấp nập khách vào ra cũng học theo. Từ đó, tuyến phố Hàng Buồm nơi gia đình tôi cư trú và nhiều tuyến phố trong khu phố cổ gọn gàng, sạch sẽ hơn".

Nhằm duy trì nếp sống văn minh, nhiều giải pháp đã được đưa ra, ví dụ các hộ, các khu dân cư vi phạm quy định về vệ sinh môi trường trên địa bàn phường Hàng Buồm không chỉ "được" nhắc nhở trực tiếp, mà còn "được" thông báo trên hệ thống loa truyền thanh. Trong kinh doanh thương mại, phường Hàng Buồm yêu cầu các hộ kinh doanh không bán hàng giả, hàng nhái, không nói thách, chèo kéo khách; các hộ kinh doanh trên 6 tuyến phố đi bộ: Hàng Buồm, Mã Mây, Tạ Hiện, Đào Duy Từ, Lương Ngọc Quyến, Hàng Giầy phải trang trí mặt tiền theo quy chuẩn, không lấn chiếm vỉa hè, lòng đường... Đây cũng là cách làm của nhiều phường khác trên địa bàn quận Hoàn Kiếm khi triển khai Đề án văn hóa ứng xử.

Tuy vẫn còn những hình ảnh chưa đẹp, còn những hộ gia đình chưa tự giác giữ gìn trật tự đô thị, vệ sinh môi trường, kinh doanh văn hóa, nhưng rõ ràng nếp sống thanh lịch, văn minh, lối ứng xử có văn hóa trên địa bàn quận Hoàn Kiếm đã rõ nét hơn, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Mô hình xây dựng nếp sống thanh lịch, văn minh bắt đầu từ sự thay đổi trong cách ứng xử từ quận Hoàn Kiếm đang lan tỏa. Trong Năm xây dựng trật tự và văn minh đô thị này, quận Tây Hồ, Hoàng Mai, Hà Đông, thị xã Sơn Tây, huyện Đông Anh, Đan Phượng… coi việc xây dựng nếp sống thanh lịch, văn minh là một trong những nhiệm vụ then chốt của chính quyền và nhân dân, thậm chí nhiều làng, tổ dân phố đang xây dựng lại quy ước văn hóa để có thể thực hiện tốt mục tiêu nêu trên.