Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam: Tăng sức hấp dẫn nhờ trải nghiệm mới

Di sản - chất liệu cho sản phẩm du lịch

Cuối năm 2016, Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt chính thức được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tín ngưỡng thờ Mẫu là một tín ngưỡng dân gian cổ gắn bó với người Việt từ lâu đời. Trong tín ngưỡng thờ Mẫu, nghi lễ hầu đồng là một kho tàng nghệ thuật diễn xướng dân gian đặc sắc, được thể hiện thông qua trang phục, âm nhạc, múa, hát chầu văn... nhằm tôn vinh vẻ đẹp của Mẫu và các vị thánh là những vị anh hùng dân tộc có công với đất nước, qua đó thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của người Việt.

Ở nhiều nơi, việc thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu còn góp phần phát triển kinh tế du lịch, mang lại nguồn thu cho di tích và các địa phương như phủ Tây Hồ (Hà Nội); phủ Nấp, phủ Dầy (Nam Định); đền Sòng (Thanh Hóa), đền Mẫu Đông Cuông (Yên Bái), đền Bắc Lệ (Lạng Sơn)... đồng thời góp phần quảng bá di sản văn hóa đến với bạn bè trong và ngoài nước.

Từ năm 2012, với mong muốn giúp công chúng có cái nhìn toàn diện, đa chiều về Tín ngưỡng thờ Mẫu, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam đã nghiên cứu, sưu tầm, tổ chức trưng bày chuyên đề Tín ngưỡng thờ Mẫu “Tâm - Đẹp - Vui”, qua đó giới thiệu những giá trị cốt lõi của tín ngưỡng. Trưng bày được đặt trên tầng 3 của bảo tàng, gồm hàng trăm tài liệu, hình ảnh, hiện vật với bốn chủ đề: Mẫu - Tâm - Đẹp - Vui. Theo Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Tuyết, 12 năm qua, trưng bày này luôn thu hút sự quan tâm của du khách, đặc biệt là khách quốc tế và các đoàn khách ngoại giao. “Trưng bày này không chỉ mang sức hấp dẫn vốn có của một di sản hội tụ nhiều nét văn hóa dân gian đặc sắc mà còn tôn vinh vai trò của người phụ nữ trong đời sống văn hóa tinh thần. Trên thế giới, không nhiều quốc gia có hẳn một tín ngưỡng tôn vinh phụ nữ. Đây là nét văn hóa độc đáo của Việt Nam và là chất liệu để bảo tàng khai thác trưng bày và thu hút khách” - bà Tuyết chia sẻ.

“Dấu cộng” cho du lịch Thủ đô

Mới đây, để làm mới trưng bày, đồng thời nhằm gia tăng hoạt động trải nghiệm cho du khách, Bảo tàng đã kết hợp với Công ty TNHH Mind Group đưa vào thử nghiệm chương trình Trải nghiệm văn hóa Tín ngưỡng thờ Mẫu “Tâm - Đẹp - Vui”.

Đến với chương trình, du khách sẽ được trải qua nhiều cung bậc cảm xúc khi trực tiếp xem các nghệ nhân, thanh đồng tái hiện các giá chầu, được khám phá Tín ngưỡng thờ Mẫu. Đó là: Tham quan nghệ thuật sắp đặt liên quan đến Tín ngưỡng thờ Mẫu (thị giác); hòa mình vào không gian âm nhạc của nghệ thuật hát chầu văn (thính giác); cảm nhận hương trầm thơm trong không gian huyền bí (khứu giác); thưởng thức các đặc sản ẩm thực đặc trưng của Hà Nội (vị giác); tận tay chạm vào bộ sưu tập khăn chầu áo ngự, búp họa Tứ phủ, đàn mã (xúc giác)...

Chương trình để lại nhiều ấn tượng cho du khách bởi phần diễn xướng đẹp, đầy cảm xúc của Tiến sĩ, Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Nguyễn Đức Hiển. “Mặc dù chỉ là tái hiện các giá đồng, nhưng chúng tôi vẫn tuân thủ chặt chẽ các quy định, chuẩn mực của nghi thức hầu đồng theo lề lối cổ. Không gian trưng bày tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam được sắp đặt bài bản, chân thực như tại các đền, phủ giúp chúng tôi có thể thăng hoa khi thực hành các giá chầu, qua đó giúp du khách cảm nhận được những giá trị cốt lõi của di sản” - NNƯT Nguyễn Đức Hiển cho biết.

Điểm khác biệt ở chương trình này là NNƯT Nguyễn Đức Hiển sẽ trực tiếp thuyết minh bằng tiếng Anh với du khách quốc tế để họ hiểu một cách sâu sắc về Tín ngưỡng thờ Mẫu. Việc chuyển ngữ không phải là khó khăn với một người có vốn tiếng Anh dày dặn cùng tình yêu, niềm tin với Tín ngưỡng thờ Mẫu đã chảy trong huyết quản như NNƯT Nguyễn Đức Hiển. Đây cũng là “điểm sáng” của chương trình.

Chương trình trải nghiệm văn hóa Tín ngưỡng thờ Mẫu: “Tâm - Đẹp - Vui” dự kiến đưa vào phục vụ du khách vào tối thứ sáu, thứ bảy hằng tuần tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam. Chia sẻ về dự án này, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Mind Group Nguyễn Xuân Thanh Tùng cho biết: “Chương trình được thiết kế, vận hành có sự tham gia của các bên nhằm đưa Tín ngưỡng thờ Mẫu đến gần du khách hơn, đồng thời góp thêm một sản phẩm du lịch đêm độc đáo cho Hà Nội. Hiện nay, tại Hà Nội đã có một số chương trình tour đêm tại các di tích như Hoàng thành Thăng Long, Nhà tù Hỏa Lò... nhưng mỗi sản phẩm đều hướng tới một đối tượng khách cụ thể và mang lại những cảm xúc khác nhau. Hơn nữa, với 36 giá đồng được khai thác, kịch bản chương trình sẽ liên tục thay đổi. Vì thế, du khách sẽ có nhiều cơ hội tìm hiểu, khám phá di sản và quay trở lại bảo tàng nhiều lần. Chúng tôi tin rằng, đây sẽ là một “dấu cộng”, một điểm nhấn mới, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch Thủ đô”.