Báo chí góp phần lan tỏa những giá trị văn hóa, đạo đức, tinh thần dân tộc

Phóng viên Hànộimới Cuối tuần đã có cuộc trao đổi với PGS.TS, nhà báo Nguyễn Thế Kỷ - nguyên Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương để cùng nhìn nhận rõ hơn câu chuyện này.

- Thưa PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, với vai trò là một nhà báo gắn bó lâu năm với báo chí cách mạng, ông cảm nhận như thế nào về vai trò, sứ mệnh của người làm báo trong giai đoạn hiện nay?

- Người làm báo cách mạng trong thời đại ngày nay đang đứng trước nhiều thử thách to lớn nhưng cũng đồng thời có cơ hội phát triển chưa từng có trong lịch sử. Vai trò của họ không chỉ là người truyền tải thông tin mà còn là những chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Sứ mệnh của người làm báo cách mạng không chỉ là phản ánh chân thực hiện thực đời sống xã hội, mà còn phải góp phần xây dựng, lan tỏa những giá trị văn hóa, đạo đức, tinh thần dân tộc.

Trong thời kỳ hội nhập, khi thông tin truyền tải nhanh và đa chiều, người làm báo phải giữ vững lập trường tư tưởng, kiên định với sự thật và trách nhiệm xã hội. Họ cần là người tiên phong trong việc phát hiện, biểu dương những thành tựu, động viên những nỗ lực xây dựng đất nước, đồng thời lên tiếng phản biện các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Đó là cách báo chí góp phần củng cố lòng tin của nhân dân, thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước. Ngoài ra, trong bối cảnh truyền thông hiện đại với các nền tảng kỹ thuật số phát triển nhanh chóng, người làm báo còn phải không ngừng đổi mới tư duy, kỹ năng, để làm chủ công nghệ, nâng cao hiệu quả truyền tải thông tin và giữ vững bản sắc của báo chí cách mạng.

- Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, theo ông, báo chí cách mạng cần làm gì để giữ vững vai trò định hướng dư luận, đồng thời bắt kịp xu thế hiện đại?

- Chuyển đổi số là xu thế tất yếu và mang đến những cơ hội cũng như thách thức cho báo chí cách mạng. Để giữ vững vai trò định hướng dư luận, báo chí cần kiên định với các giá trị cốt lõi của mình: Trung thực, khách quan, trách nhiệm xã hội và bản sắc văn hóa dân tộc. Đồng thời, báo chí cũng phải biết tận dụng sức mạnh của công nghệ số để đổi mới cách thức làm báo. Điều này đòi hỏi các cơ quan báo chí phải đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật, nâng cao năng lực công nghệ thông tin cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên, xây dựng các sản phẩm truyền thông đa phương tiện hấp dẫn và tương tác cao với bạn đọc. Việc phát triển các nền tảng truyền thông số, mạng xã hội, ứng dụng di động là những bước đi không thể thiếu để thu hút và giữ chân độc giả, đặc biệt là giới trẻ - thế hệ tiếp nhận thông tin theo cách hoàn toàn mới.

Tuy nhiên, bên cạnh việc ứng dụng công nghệ, báo chí cần phải rất tỉnh táo để không bị rơi vào “bẫy” thông tin nhiễu loạn, tin giả. Người làm báo cần nâng cao kỹ năng kiểm chứng thông tin, giữ vững lập trường chính trị và tôn chỉ mục đích của báo chí cách mạng, không để bị lung lay bởi các trào lưu nhất thời hay các áp lực thương mại. Chỉ khi kết hợp hài hòa giữa bản sắc truyền thống và công nghệ hiện đại, báo chí mới thực sự giữ được vai trò định hướng dư luận trong thời đại số.

- Ông từng chia sẻ nhiều về “bản sắc văn hóa” trong báo chí. Xin ông lý giải rõ hơn về khái niệm này và tại sao việc gìn giữ bản sắc lại đặc biệt quan trọng trong môi trường truyền thông hiện nay?

- Bản sắc văn hóa trong báo chí là tổng hòa các yếu tố về nội dung, ngôn ngữ, phong cách, cách nhìn và phản ánh đời sống xã hội một cách đặc trưng, độc đáo của một dân tộc. Đó chính là linh hồn, là tiếng nói riêng giúp báo chí không bị hòa tan trong dòng chảy thông tin toàn cầu. Việc giữ gìn bản sắc văn hóa không chỉ giúp tạo nên dấu ấn riêng cho báo chí nước nhà mà còn là cách bảo vệ và phát huy giá trị truyền thống, tinh thần và đạo đức của dân tộc trong quá trình hội nhập.

Trong môi trường truyền thông hiện nay, khi sự giao thoa văn hóa ngày càng sâu rộng và nhanh chóng, việc duy trì bản sắc báo chí giúp làm rõ phương hướng tư tưởng, tránh sự rối loạn thông tin và bảo vệ sự đa dạng văn hóa. Đây cũng là phương thức để báo chí phát huy vai trò xây dựng con người, nhân cách và nâng cao đời sống tinh thần cho xã hội. Nếu báo chí mất đi bản sắc văn hóa, đồng nghĩa với việc đánh mất tiếng nói, mất dần sự tin cậy và sức ảnh hưởng đến công chúng. Vì thế, tôi luôn coi việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của người làm báo, đặc biệt trong thời đại hội nhập và chuyển đổi số mạnh mẽ.

- Là một người từng kinh qua cả hoạt động báo chí, văn hóa và chính trị, ông đánh giá thế nào về mối quan hệ giữa báo chí và công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc?

- Báo chí và văn hóa luôn tồn tại trong mối quan hệ tương hỗ, bổ sung lẫn nhau. Báo chí không chỉ là kênh thông tin mà còn là cầu nối truyền tải và quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống đến đông đảo công chúng, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi nền văn hóa toàn cầu ngày càng xâm nhập sâu rộng. Báo chí có vai trò rất lớn trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị, tầm quan trọng của việc bảo tồn, phát huy những nét đẹp văn hóa đặc trưng của dân tộc, từ đó tạo ra sức mạnh lan tỏa, động viên xã hội chung tay bảo vệ và phát triển văn hóa.

Những bài viết, chương trình, phóng sự văn hóa không chỉ giúp phản ánh đa dạng các khía cạnh đời sống tinh thần, mà còn góp phần cảnh báo những nguy cơ, thách thức đặt ra đối với di sản văn hóa, như sự mai một, thương mại hóa thái quá hoặc sự bùng nổ các giá trị ngoại lai thiếu kiểm soát. Từ góc độ chính trị, báo chí còn là công cụ để khẳng định vai trò và vị trí của văn hóa trong chiến lược phát triển quốc gia, góp phần xây dựng con người Việt Nam có tri thức, giàu bản sắc và đạo đức. Tôi cho rằng, sự gắn kết giữa báo chí và công tác văn hóa là nhân tố then chốt để bảo vệ và phát huy bản sắc dân tộc trong thời đại mới.

- Thưa ông, trong hành trình làm báo của mình, hẳn là ông sẽ không quên nhiều tác phẩm cũng như những khoảnh khắc tác nghiệp thực sự ấn tượng?

Hành trình làm báo là hành trình không ngừng ghi nhận, phản ánh và đồng hành cùng đời sống xã hội. Với tôi, ấn tượng sâu sắc nhất chính là những bài viết phản ánh chân thực cuộc sống người dân trong giai đoạn đổi mới, những câu chuyện về sự chịu đựng, vươn lên và khát vọng đổi thay của con người Việt Nam. Có những khoảnh khắc khi tôi tiếp xúc, lắng nghe trực tiếp những mảnh đời khó khăn, những tấm gương kiên cường mà vẫn giữ vững niềm tin, lòng yêu nước và khát vọng tự do, tôi thấy rõ sứ mệnh của người làm báo không chỉ là người kể chuyện mà còn là người lưu giữ, truyền cảm hứng và góp phần làm thay đổi thực tại. Những bài viết đó đã giúp tôi thấm thía hơn về giá trị của sự chân thật, tính nhân văn và trách nhiệm xã hội của báo chí. Chính những trải nghiệm thực tế ấy đã làm nên ý nghĩa sâu sắc trong sự nghiệp của tôi, khiến tôi luôn trăn trở và nỗ lực hết mình để góp phần xây dựng nền báo chí cách mạng ngày càng phát triển.

- Ông có lời khuyên nào cho các nhà báo trẻ để họ vừa làm nghề vững vàng, vừa giữ được “tâm trong, trí sáng”?

- Cuộc sống báo chí hiện đại luôn có nhiều áp lực và cạnh tranh khốc liệt, nhưng điều quan trọng nhất mà tôi muốn gửi đến các nhà báo trẻ là hãy giữ cho mình một “tâm trong, trí sáng”. “Tâm trong” là giữ được lòng trung thực, trách nhiệm, không vì lợi ích cá nhân hay sức ép thương mại mà đánh mất đạo đức nghề nghiệp. “Trí sáng” là sự tỉnh táo, nhạy bén trong nhận định, sáng tạo không ngừng để làm nghề bằng chuyên môn cao, tránh rập khuôn và chạy theo các chiêu trò câu view, câu like.

Các nhà báo trẻ cần không ngừng học tập, nâng cao kiến thức về chính trị, văn hóa, xã hội và kỹ năng công nghệ mới để thích ứng với sự biến đổi nhanh chóng của truyền thông hiện đại. Đồng thời, họ phải thấm nhuần tinh thần phục vụ nhân dân, làm báo vì sự phát triển của đất nước, vì sự thật và công bằng xã hội. Chỉ có như vậy, nhà báo trẻ mới có thể xây dựng sự nghiệp bền vững, được xã hội tôn trọng và góp phần làm cho báo chí cách mạng mãi mãi là tiếng nói trung thực, khách quan và có sức lan tỏa mạnh mẽ trong thời đại mới.

- Xin trân trọng cảm ơn ông!