Báo chí đa nền tảng và nhà báo "đa nhiệm"

Hiện nay, công chúng không chỉ tiếp cận nội dung báo chí trên các địa chỉ truyền thống như báo giấy, website, kênh phát thanh, truyền hình nữa, mà còn có rất nhiều phương tiện khác như các nền tảng mạng xã hội, OTT... Đáp ứng nhu cầu đó, các tòa soạn, các nhà báo đã “phủ sóng” thông tin trên các nền tảng, từ đó tiếp cận được tối đa công chúng, tạo thêm nguồn thu. Bởi vì trên các nền tảng, lượt xem, nghe (view, click) đều biến thành tiền, mà các nền tảng mạng xã hội của Đài PTTH Vĩnh Long, Nghệ An là minh chứng rõ ràng.

Khán giả ngày nay dễ dàng cập nhật thông tin qua các tài khoản Facebook của các cơ quan báo chí lớn. Ai cũng hiểu, độc giả ở đâu, báo sẽ có mặt ở đó, nhưng không nhiều báo làm được điều này, bởi việc hiện thực hóa nó không hề đơn giản.

Không chỉ yêu cầu tòa soạn phải vận hành nhiều nền tảng, mỗi nhà báo còn phải đa nhiệm và thông thạo tất cả các nền tảng của cơ quan. Một nhà báo hiện đại cần giữ nhiều vai trò: Viết tin bài, quay - chụp, biên tập video, đăng tải nội dung... Ranh giới giữa nhà báo, quay phim, nhiếp ảnh, kỹ thuật viên ngày càng mờ nhạt. Nhà báo hiện đại cần là một người “đa phương tiện”, làm chủ được nhiều kỹ năng cùng lúc.

Trước hết, nhà báo phải hiểu rõ đối tượng công chúng của mình, xem họ đang muốn đọc, xem, nghe về nội dung gì, hay cần tương tác ra sao. Liệu nhà báo có khả năng biên tập, xử lý và xuất bản video, thiết kế đồ họa, podcast... khi khán giả đang cần điều đó? Nếu không, khán giả có rất nhiều kênh khác để lựa chọn.

Bên cạnh khả năng sản xuất nội dung, nhà báo hiện đại còn cần am hiểu về đặc tính của từng nền tảng truyền thông, khi mỗi nền tảng có định dạng, phong cách và tệp người dùng riêng biệt. Chẳng hạn, nền tảng Facebook thiên về tương tác xã hội, nên cần dòng trạng thái hay đoạn ngắn gọn, hấp dẫn để khơi gợi bình luận, chia sẻ. TikTok là nền tảng video ngắn, cần video dọc, chỉ vài chục giây, hấp dẫn ngay từ giây đầu tiên để giữ chân người xem. Trong khi đó, YouTube lại là nơi phù hợp với video dài, định dạng ngang, phục vụ người xem trên máy tính, tivi...

Nhà báo không thể chỉ sản xuất một nội dung rồi “rải” lên các kênh, mà cần điều chỉnh cho phù hợp từng nền tảng. Điều này đòi hỏi sự hiểu biết sâu về hành vi người dùng, khả năng truyền thông, quảng bá, và phối hợp ăn ý trong cả hệ sinh thái kênh phát hành. Người làm nội dung cũng cần phối hợp tốt với các bộ phận kỹ thuật, kinh doanh để tối ưu quảng cáo trên các nội dung của mình. Đây là điều không dễ với nhiều người làm báo, nhưng là xu thế tất yếu.

Nhà báo hiện đại không chỉ là người kể chuyện bằng công nghệ số, mà còn là nhà truyền thông - người hiểu rõ cách phân phối nội dung theo đúng chiến lược. Không chỉ thành thạo các công cụ, phần mềm tác nghiệp, nhà báo cần phải am hiểu SEO (tối ưu hóa công cụ tìm kiếm), phân tích dữ liệu người dùng, hay biết xây dựng thương hiệu cá nhân trên nền tảng số.

Một yếu tố quan trọng khác là khả năng phản ứng nhanh. Trong môi trường tin tức thời gian thực, nhà báo cần có mặt tại hiện trường, livestream, đưa tin nhanh chóng, xử lý thông tin gần như ngay lập tức. Đây là một thách thức lớn bởi áp lực công việc khổng lồ và yêu cầu tốc độ xử lý “như ánh sáng”. Nếu không biết cách quản lý thời gian và sức khỏe, nhà báo dễ bị mệt mỏi, “loãng nghề”.
Tuy nhiên, tinh thần nghề nghiệp - hay “lửa nghề” - vẫn là yếu tố quyết định. Nhiều nhà báo lớn tuổi vẫn tác nghiệp đa nền tảng linh hoạt không thua kém thế hệ trẻ, cho thấy yếu tố tuổi tác không quan trọng bằng tinh thần và sự đam mê.

Để đáp ứng những đòi hỏi trên, nhà báo cần không ngừng học hỏi và cập nhật công nghệ mới, đặc biệt là các ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Việc ứng dụng AI không chỉ giúp tiết kiệm thời gian, tự động hóa quy trình, mà còn mở ra cách thức tiếp cận thông tin, biên tập, phát hành hoàn toàn mới.

Ngoài khả năng tác nghiệp độc lập, kỹ năng làm việc nhóm cũng rất cần thiết trong môi trường báo chí hiện đại. Nhà báo phải phối hợp hiệu quả với các đồng nghiệp, bộ phận khác nhau để tạo nên một sản phẩm nội dung hoàn chỉnh. Kỹ năng mềm như tổ chức công việc, tư duy phản biện, linh hoạt xử lý tình huống là những yêu cầu không thể thiếu.

Và cuối cùng, dù công nghệ có phát triển đến đâu, thì giá trị cốt lõi của nghề báo vẫn phải được giữ gìn: Đó là đạo đức báo chí, bản lĩnh nghề nghiệp. Nhà báo phải trung thực, khách quan và nhân văn trong mọi hoàn cảnh.

Những thay đổi trong tác nghiệp báo chí đòi hỏi các tòa soạn cũng phải thay đổi mạnh mẽ từ tuyển dụng, đào tạo đến sản xuất, phân phối nội dung. Nhân sự cần được trang bị các kỹ năng tác nghiệp đa nền tảng ngay từ trong trường học, đồng thời gắn chặt với thực tiễn để không bị tụt lại phía sau.

Rõ ràng, trong kỷ nguyên truyền thông số, nhà báo hiện đại không thể chỉ biết viết hay quay video. Họ phải “đa nhiệm”, làm chủ công nghệ, hiểu khán giả, nắm vững từng nền tảng, và phải là một nhà truyền thông giỏi để phân phối nội dung hiệu quả, đồng thời cũng phải luôn giữ vững bản lĩnh nghề nghiệp. Đó là con đường để các nhà báo không chỉ tồn tại, mà còn dẫn đầu trong nghề nghiệp cao quý của mình.