“Anh Hai” Khmer Đỏ và những tội ác diệt chủng

Đây là 1 trong 2 nhân vật bị ECCC kết án tù chung thân bởi đã gây ra tội ác chống nhân loại, tội ác chiến tranh và tội ác diệt chủng, liên quan đến việc cưỡng ép người dân sơ tán về các trại tập trung lao động khổ sai, tra tấn và tàn sát họ.

Nuon Chea tên thật là Lau Kim Korn, sinh ngày 7-7-1926 trong một gia đình Khmer gốc Hoa giàu có tại tỉnh Battambang ở vùng Tây Bắc Campuchia. Nuon Chea theo học Khoa Luật tại Đại học Thammasat danh tiếng của Thái Lan.

Năm 1960, hắn được giao giữ vị trí phụ trách an ninh và nắm quyền chỉ huy Trung tâm An ninh S-21 do Khmer Đỏ thành lập, còn được biết đến là "địa ngục" giam giữ và hành quyết hơn 16.000 tù nhân ngay tại thủ đô Phnom Penh - nơi này hiện đã trở thành bảo tàng về tội ác của Khmer Đỏ. Những kẻ điều hành S-21 được chỉ thị tra tấn những người chúng kết tội là “phản bội và phản cách mạng”, sau đó hành quyết họ tại khu giết người tập thể Chong Ek.

Năm 1979, chỉ 2 ngày trước khi Phnom Penh được giải phóng, Nuon Chea đã ra lệnh cho cai ngục S-21 là Khang Khek Ieu, có biệt danh “Duch”, phải giết toàn bộ các tù nhân còn sống sót ở đây.

Sau khi chế độ diệt chủng Khmer Đỏ bị lật đổ, Nuon Chea cùng Pol Pot và một nhóm thủ lĩnh sống sót chạy sang Thái Lan. Tên này tiếp tục là nhân vật chủ chốt trong hàng ngũ Khmer Đỏ và là cánh tay phải của Pol Pot cho tới khi đào tẩu về với Chính phủ Campuchia theo một thỏa hiệp cuối năm 1998, cho phép hắn và gia đình định cư ở tỉnh Pailin, thuộc miền Tây nước này. Tuy nhiên, từ cuối năm 2007, y đã bị bắt giam và bị ECCC đưa ra xét xử các tội danh diệt chủng, chống lại loài người và vi phạm Công ước Geneva năm 1949 về luật nhân đạo quốc tế.

Ngày 16-11-2018, ECCC ra tuyên bố về vụ án 002/02 đối với 2 cựu lãnh đạo Khmer Đỏ là Nuon Chea và Khieu Samphan - kẻ có biệt danh "Anh Tư". Theo đó, cả hai bị kết án tù chung thân liên quan đến hành động diệt chủng đối với người Chăm, người Việt và các Phật tử. ECCC cho biết, vụ án 002/02 đã phải trải qua thời gian dài điều tra và xét xử vì tính chất phức tạp, số lượng nạn nhân lớn và có nhiều cá nhân liên quan.

ECCC được thành lập dưới sự hỗ trợ của Liên hợp quốc vào năm 2006 để xét xử các lãnh đạo cấp cao của Khmer Đỏ, áp dụng cả luật pháp Campuchia và luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, tới nay mới chỉ có 3 cựu thủ lĩnh Khmer Đỏ bị kết án. Ngoài hai nhân vật nói trên, kẻ còn lại bị kết án chính là Khang Khek Ieu với mức án 35 năm tù. Phát ngôn viên Tòa sơ thẩm ECCC Neth Pheaktra khẳng định, phán quyết ngày 16-11-2018 có ý nghĩa đòi lại công bằng cho gần 2 triệu người từng bị chế độ Khmer Đỏ hành quyết hoặc chết vì bệnh tật, lao động khổ sai hoặc chết đói trong giai đoạn 1975-1979.