Vĩnh biệt người Việt duy nhất ở Viện Hàn lâm Khoa học Pháp

Ngày 29/5, Giáo sư Viện sỹ Bùi Huy Đường - người Việt duy nhất trong Viện Hàn lâm khoa học Pháp đã ra đi mãi mãi. Khoảng 10 ngày trước đó, ông vẫn dành sức hoàn thành bài viết cuối cùng của mình với lời nhắn gửi bạn bè và người thân rằng "tôi đã hoàn thành sứ mệnh cuộc đời mình".

"Giáo sư Bùi Huy Đường có một trực giác riêng trong nghiên cứu khoa học". Đó là nhận xét của Giáo sư Đặng Văn Kỳ, nguyên Giám đốc nghiên cứu của Trung tâm nghiên cứu quốc gia - trường PolyTechnic, bạn thời niên thiếu và đồng nghiệp của cố Giáo sư Bùi Huy Đường. Và chính "trực giác" đặc biệt đó đã giúp ông đưa ra giải pháp toàn vẹn và chính xác mà không nhà toán học nào giải được khi xử lý "bài toán ngược" tổng quát. Giải pháp của ông có thể giúp tháo gỡ mọi bài toán ngược và biểu diễn được bằng công thức cụ thể thay vì những lời giải dạng xấp xỉ, ước lượng của những nhà toán học khác.

Với những thành tích vượt bậc trong nghành cơ học chất rắn, năm 1995, Giáo sư Bùi Huy Đường được vinh dự bầu vào Viện Hàn lâm khoa học Pháp – nơi đến nay cũng mới chỉ có tổng cộng 350 thành viên và ông là người Việt duy nhất. Ngoài ra, Giáo sư Bùi Huy Đường còn là thành viên Viện Công nghệ Pháp (năm 2001); Viện Hàn lâm khoa học Châu Âu (2001); được chính phủ Pháp trao Huân chương Bắc Đẩu Bội tinh (2008).

Là bạn của cố Giáo sư Bùi Huy Đường từ hồi ở Việt Nam và sau này là bạn, là đồng nghiệp thân thiết tại Pháp, Giáo sư Đặng Văn Kỳ đã cùng ông chia sẻ nhiều suy nghĩ về quê hương, về ngành toán tại Việt Nam cũng như một vấn đề chủ chốt của đất nước như phát triển năng lượng hạt nhân. Giáo sư Đường được Trường Đại học Tôn Đức Thắng, TPHCM trao Bằng Tiến sỹ danh dự Causa và nhiều cuốn sách của ông được dịch sang tiếng Việt phục vụ công tác giảng dạy và nghiên cứu ở Việt Nam.

Giáo sư Đặng Văn Kỳ cho biết: Giáo sư Bùi Huy Đường bị hen suyễn nặng lâu năm nên sức khỏe luôn yếu và đến cuối đời, ông bị ung thư nhưng không chia sẻ cụ thể về bệnh tật với bạn bè, đồng nghiệp. Giáo sư Đặng Văn Kỳ cho biết: "GS. Đường đã làm khoa học đến giờ phút cuối cùng. Lúc tôi mới đi dạyy bên Trung Quốc, tôi gửi tin nhắn cho GS. Đường và hỏi sức khỏe có khá hơn chút không (thì nhận được trả lời là ông phải đi truyền hóa chất). Khi tôi về đây, tôi nhận thư của ông thông báo vừa viết bài "cuối cùng". Lúc GS. Đường viết xong, ông nói là đấy là bài cuối cùng làm khoa học, làm xong bổn phận của mình. Mới chỉ khoảng 10 ngày trước thôi".

Giáo sư Bùi Huy Đường ra đi, giới nghiên cứu lo ngại sẽ phải chờ một thời gian dài để một người Việt có thể ghi tên mình vào Viện Hàn lâm danh giá của Pháp. Theo Giáo sư Đặng Văn Kỳ, hiện nay chỉ có một người được đặt nhiều kỳ vọng đạt được danh hiệu cao quý như Giáo sư Bùi Huy Đường là Giáo sư Ngô Bảo Châu. Tuy nhiên, Giáo sư Đặng Văn Kỳ vẫn giữ lạc quan rằng ngành toán Việt Nam và cơ hội học tập ở nước ngoài sẽ giúp Việt Nam có thêm nhân tài tiếp bước cố Giáo sư Bùi Huy Đường.