Vì sao 350.000 tú tài chưa biết học thêm nghề gì?

Theo thống kê của Bộ GD-ĐT, quy mô tuyển sinh vào ĐH, CĐ năm học 2011 - 2012 tăng hơn năm học trước quy mô tuyển sinh vào ĐH, CĐ trên 433.000 sinh viên chiếm 46,5% học sinh (HS) tốt nghiệp THPT. Trong khi đó, HS tốt nghiệp THPT vào TCCN là 208.833 HS, chiếm 22,4%. Phần còn lại vào học nghề hoặc chưa tiếp tục học.

Theo thống kê trong năm học 2010 - 2011, cả nước có khoảng 185.000 HS tốt nghiệp THPT nhưng không vào ĐH, CĐ hoặc TCCN. Năm 2011 - 2012, con số này là 290.000. Đặc biệt số HS bỏ học và trượt tốt nghiệp khá lớn trong 2 năm qua. Năm 2010 - 2011 có khoảng 163.000 HS, năm 2011 - 2012 khoảng 109.000 HS trượt tốt nghiệp và bỏ học giữa chừng.

Nếu cộng cả số HS tốt nghiệp THPT chưa tiếp tục học với số HS bỏ học và trượt tốt nghiệp hàng năm thì con số này khoảng 350.000 HS. Nếu những HS này được học nghề từ sớm thì hiệu quả kinh tế cao hơn.

Giải thích nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên, lãnh đạo Vụ Giáo dục chuyên nghiệp - Bộ GD-ĐT đưa ra nhiều nguyên nhân do nhận thức của người dân, nhà trường và xã hội nói chung đối với giáo dục nghề nghiệp còn hạn chế; Hệ thống thông tin thị trường lao động nghèo nàn; Thiếu việc làm trên thị trường lao động và điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn.

Lãnh đạo Bộ GD-ĐT cũng thừa nhận do công tác giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường yếu kém do thiếu đội ngũ chuyên gia am hiểu về tâm lý học nghề nghiệp, thông tin thị trường lao động. Chương trình giáo dục hướng nghiệp dạy nghề phổ thông được thiết kế thiếu kết cấu liền mạch phát triển con đường học nghề cho các em. Bên cạnh đó, quy mô và điều kiện của các cơ sở dạy nghề và trường TCCN chưa đáp ứng được nhu cầu phân luồng HS. Chương trình đào tạo liên thông từ trường TCCN lên ĐH,CĐ còn hạn chế. Bên cạnh đó thiếu chính sách khuyến khích đối với HS, các trường tuyển hệ tốt nghiệp THCS.

Học sinh chỉ thích chọn nghề “nhàn nhã”, phụ huynh sính bằng cấp

Tiến sĩ Phạm Văn Khanh - Chủ tịch Hội khoa học tâm lý và giáo dục tỉnh Tiền Giang cho biết, đã có một khảo sát về những khó khăn công tác phân luồng HS hiện nay ở 4 tỉnh phía Bắc đồng bằng sông Cửu Long. Theo đó, với HS sau THPT sự hiểu biết về thế giới nghề nghiệp còn nhiều sai lệch, chỉ thích chọn nghề “nhàn nhã”, nghề có đẳng cấp, vị thế trong xã hội nhiều hơn là nghề phù hợp với bản thân. Đa số HS cho rằng mình chọn nghề chứ không phải là nghề chọn mình nên có tới 98% HS THPT được hỏi đã chọn dự thi ĐH, CĐ, không chọn trường trung cấp, trường nghề mặc dù có tới 22% HS có lực học trung bình, kém.

“Giáo dục hướng nghiệp chưa giúp cho HS ý thức sẵn sàng trở thành người lao động vì có nhiều HS sau học vấn phổ thông lại dễ dàng chấp nhận tham gia lao động giản đơn không qua đào tạo, chấp nhận làm việc bấp bênh, dễ thay đổi, dễ bỏ việc, mất việc. Những nguyên nhân trên góp phần làm cho các trường, cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong 3 năm qua không tuyển đủ chỉ tiêu, có trường đứng trước nguy cơ giải thể mặc dù nguồn tuyển trong địa bàn là không thiếu” - TS Khanh cho hay.

TS Khanh cho rằng, có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới nhiều HS không biết làm gì sau tốt nghiệp THPT là đa số phụ huynh tâm lý khoa bảng, bằng cấp còn khá nặng nề. Nhiều phụ huynh chỉ muốn con em tiếp tục học lên ĐH,CĐ chứ không muốn vào học GDTX hay TCCN, trung cấp nghề mặc dù học lực của con em yếu kém. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất, thiết bị máy móc cho dạy và học nghề không đáp ứng yêu cầu, kỹ năng thực hành nghề, xin việc làm của HS sau khi ra trường còn nhiều hạn chế. Công tác hướng nghiệp trong các trường trung học chưa được quan tâm đúng mức, nhiều trường còn bỏ ngỏ công tác này.

Tiến sĩ Lê Đông Phương - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cho biết, đa số HS, nhất là HS THCS đều “đói” thông tin nghề nghiệp, điều này đã ảnh hưởng rất nhiều đến sự lựa chọn phân ban và định hướng học tập hàn lâm sau này của HS THPT.

Tiến sĩ Phương cho hay, bây giờ có tới 2/3 HS lớp 10 đăng ký học ban Khoa học tự nhiên để thi khối A, trong khi rất nhiều em có năng lực và sẽ có tương lai thực sự nếu lựa chọn các hướng khác. Cùng với hiện tượng này, phần lớn HS chọn thi vào những trường, những ngành có cái danh “kêu” mà không quan tâm tới mình có đủ năng lực hay không, ngành này có cơ hội việc làm ra sao? Điều này được phản ánh bởi con số trên 30% thí sinh đăng ký dự thi ĐH, CĐ trong những năm vừa qua chọn các ngành thuộc khối Kinh tế, Tài chính, Ngân hàng mà không quan tâm tới khả năng “lọt cửa” của mình.

“Chương trình, nội dung giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông không đồng bộ, thiếu tính thực tế. Việc thực hiện không được giám sát chặt chẽ. Nội dung hướng nghiệp đưa đến cho HS quá muộn” - TS Phương nhấn mạnh.

Lãnh đạo Sở GD-ĐT Cần Thơ cho rằng: Cần có chiến lược tổng thể trong việc đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực. Cần tuyên truyền mạnh mẽ cho các em thấy được lao động ở lĩnh vực nào cũng cần thiết, được kính trọng và được đãi ngộ xứng đáng nếu có tay nghề cao và làm việc hết mình. Bên cạnh đó, cần có chính sách miễn, giảm học phí cho đối tượng HS tốt nghiệp THCS vào học các trường TCCN, trung cấp nghề của địa phương, nhất là những đối tượng ở vùng nông thôn, vùng kinh tế còn khó khăn.

Lãnh đạo Sở GD-ĐT tỉnh Bắc Ninh kiến nghị: Nhà nước cần tạo điều kiện thuận lợi để HS học tại các trường TCCN và dạy nghề học tiếp nâng cao trình độ. Chỉ đạo tích cực các địa phương thực hiện có kết quả nhiệm vụ phổ cập giáo dục bậc trung học, trong đó có 15% HS tốt nghiệp THCS vào học tại các trường TCCN và 15% vào học tại các trường nghề.