Thuốc chữa bệnh quan liêu

Quá nhiều án tồn đọng

Chấp hành viên và chuyên viên Cục Thi hành án dân sự TP Hà Nội tổ chức cưỡng chế với bản án đã có hiệu lực.   Ảnh: Văn Dũng

Người đứng đầu ngành tư pháp giải thích, năm 2009 mặc dù số việc và tiền thi hành án dân sự (THADS) xong đã vượt chỉ tiêu đề ra. Nhưng trong số 270.925 việc còn phải thi hành thì có đến hơn 188.000 việc chưa có điều kiện, với tổng số tiền phải thi hành là 17.199 tỷ 843 triệu đồng. Trong số hơn 188 nghìn việc chưa có điều kiện THA, có hơn 89 nghìn việc người phải THA ốm nặng, chưa xác định được nơi cư trú; người phải THA không có tài sản… Ngoài ra, án tồn đọng còn do những nguyên nhân khác như bị đình chỉ vì có kháng nghị của cơ quan chức năng; tòa tuyên không rõ ràng, không phù hợp với thực tế…

Là người đã nhiều năm hành nghề luật sư, "thầy cãi" Nguyễn Văn Ngọc - Đoàn Luật sư Hà Nội từng gặp khó khăn khi hành nghề vì những bản án đã có hiệu lực pháp luật nhưng không được thi hành triệt để. Theo ông Ngọc, trong không ít vụ án dân sự, thân chủ của ông thắng kiện. Tuy nhiên, việc bảo đảm THA có quá nhiều vấn đề. Trước hết, đương sự trong bản án muốn được THA thì phải... làm đơn gửi lên phòng THA. Đơn gửi đi rồi, đương sự còn thắc thỏm không biết ngày nào cơ quan THA mới bắt tay vào việc? Công việc nếu được tiến hành sẽ kéo dài bao lâu? Và sẽ kết thúc ra sao?... Có những bản án, thời gian thụ lý hồ sơ, xét xử chỉ trong vòng vài tháng nhưng thời gian THA có khi kéo dài hàng năm. Thậm chí có không ít trường hợp đang trong quá trình thực hiện THA, vì lý do nào đó, phía cơ quan CA hay chính quyền địa phương không nhiệt tình hợp tác, thế là việc THA bị ngưng trệ.

Có những đương sự đợi được THA, mệt mỏi quá đã phải thốt lên: "Đợi THA khác nào chờ sung rụng".

Một mối, dễ quản

Nhằm giải quyết tình trạng này, mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 74/2009/NĐ-CP quy định việc tổ chức và quản lý tập trung thống nhất công tác THA từ TƯ đến địa phương do Bộ Tư pháp là cơ quan chịu trách nhiệm. Theo đó, đầu năm 2010, tại các tỉnh, thành Hà Nội, Thanh Hóa, Bắc Ninh… các cục THA cũng đã được tổ chức lại thành hệ thống theo chiều dọc.

Trao đổi với đại diện cơ quan THADS các tỉnh phía Bắc trong hội nghị chuyên đề về THADS trong những ngày đầu năm 2010, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường nói: Hình thành bộ máy như trên là cả quá trình thai nghén vất vả. Trước đó, bộ phận THADS ở địa phương chỉ là các phòng, đội do sở tư pháp quản lý. Đảm đương khâu cuối cùng của hoạt động tư pháp và cũng là khâu "xương" nhất, va chạm trực tiếp tới túi tiền, tài sản của đương sự, mà làm gì cũng phải "núp bóng" sở nên thời gian dài, THADS cứ lẹt đẹt. Án có hiệu lực tồn đọng, không thi hành chiếm tỉ lệ lớn, tăng dày theo năm tháng.

Nay trong lúc cả nước đẩy mạnh CCHC, tinh giản bộ máy… thì việc kiện toàn cơ quan THA gặp không ít phản ứng trái chiều. Thậm chí, khi Chính phủ đã thống nhất mô hình cơ quan THADS như Nghị định 74, Bộ Nội vụ vẫn ra công văn băn khoăn. Cho nên nỗi vui mừng có bộ máy mới được nâng cấp cả nhân lực và cơ sở vật chất sẽ chóng qua. Thay vào đó, như lời Bộ trưởng Hà Hùng Cường, là món nợ với dân trước con số tồn đọng án phải thi hành, là đâu đó cán bộ THA vi phạm, là đơn khiếu nại liên quan đến THADS vẫn chiếm tỉ lệ lớn trong khiếu nại tư pháp…

Vì vậy, việc cần làm ngay hiện nay là Tổng cục THADS cần khẩn trương kiện toàn bộ máy các cục, chi cục địa phương. Sắp tới Bộ sẽ ban hành thông tư về thống kê THA, để thống kê, kiểm soát tình trạng án tồn đọng hằng tháng. Về lâu dài, Bộ Tư pháp sẽ hỗ trợ để tin học hóa quản lý THADS, tiến tới các cục THA địa phương phải có website để người dân ngồi nhà bấm máy cũng biết được việc của mình được thực hiện đến đâu… Làm được việc này cũng có nghĩa là Bộ Tư pháp - cơ quan quản lý chung có điều kiện quản lý sát sao tiến độ làm việc của cán bộ THA các địa phương. Dư luận cho rằng, đây mới là "liều thuốc chữa trị" hữu hiệu căn bệnh quan liêu, cửa quyền của cán bộ THA.