Thúc đẩy quan hệ EU - Cuba: Đôi bên cùng có lợi!

Sau 11 năm gián đoạn mọi mối quan hệ ngoại giao, EU và Cuba đã bắt đầu các cuộc đàm phán bình thường hóa quan hệ trong năm 2014. Ban đầu, hai bên có kế hoạch tổ chức vòng đàm phán thứ ba vào tháng 12-2014 nhưng đã bị trì hoãn do La Habana chưa nhất trí về nội dung. Vòng đàm phán thảo luận và giải quyết hồ sơ nhân quyền nhạy cảm được xem là một phần trong những nỗ lực xóa bỏ bất đồng giữa hai bên trong hơn một thập kỷ (EU áp đặt lệnh trừng phạt đối với La Habana vì cho rằng nước này có những chính sách không thích hợp với các nhân vật bất đồng chính kiến). Đây cũng là vòng đàm phán đầu tiên giữa hai phía sau khi Mỹ và Cuba tuyên bố chấm dứt thù địch và khởi động quá trình đàm phán về bình thường hóa quan hệ ngoại giao song phương hồi cuối năm ngoái.

Trên thực tế, quan hệ giữa EU và Cuba bắt đầu được hâm nóng kể từ năm 2008. Sau khi Tây Ban Nha bình thường hóa quan hệ với Cuba vào năm 2005, EU đã quyết định thiết lập đối thoại chính trị và dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt đối với quốc đảo này (năm 2008). Tính từ thời điểm đó, EU đã viện trợ phát triển cho Cuba khoảng 80 triệu euro (tương đương 110 triệu USD). Có rất nhiều nguyên nhân để EU thúc đẩy quan hệ với Cuba. Trong đó, lợi ích kinh tế đã khiến EU nhận ra sự cần thiết phải thay đổi quan điểm đối với La Habana. Hiện tại, Châu Âu là đối tác thương mại lớn thứ hai của Cuba (sau Venezuela) với lượng hàng hóa xuất khẩu vào thị trường này lên đến 2 tỷ euro. Trong tình hình khủng hoảng nợ công vẫn để lại nhiều di chứng, tình trạng thất nghiệp chưa được cải thiện thì tìm được thị trường là cơ hội mà EU khó để vuột mất. Việc điều chỉnh chính sách với Cuba cũng được thúc đẩy bởi một thực tế là La Habana đang ngày càng chủ động mở cửa và có những thành công nhất định trong quá trình cải cách kinh tế - xã hội. Một hướng đi mới mà Chính phủ Cuba đang thực hiện là chuẩn bị mở cửa Khu phát triển đặc biệt tại cảng Mariel nhằm thu hút nguồn vốn nước ngoài, sản xuất hàng hóa phục vụ xuất khẩu... Các chuyên gia kinh tế nhận định, khu cảng Mariel sẽ trở thành một trong những trục thương mại lớn của khu vực Mỹ Latinh và Caribe. Cùng với đó, luật đầu tư nước ngoài mới, cởi mở hơn đã được thông qua vào cuối quý I-2014. Những biện pháp kinh tế này được dự đoán sẽ đem lại cho quốc đảo nhiều cơ hội kinh doanh cũng như thúc đẩy sự phát triển kinh tế. Ngoại trưởng Hà Lan Frans Timmermans từng nhận định: Cuba đã có những thay đổi quan trọng và đây là thời điểm để EU cải thiện quan hệ với nước này. Đại sứ EU tại Cuba Herman Portocarero đã đánh giá cao vai trò của quốc đảo vùng Caribe trong vấn đề hội nhập ở khu vực Mỹ Latinh được tiến hành thông qua Cộng đồng các quốc gia vùng Caribe và Mỹ Latinh (CELAC).

Quan trọng hơn, EU cũng không muốn mình là bị chậm chân tại Cuba và toàn bộ khu vực Mỹ Latinh, khi mà sự hiện diện của nhiều cường quốc kinh tế, trong đó có cả Trung Quốc đang gia tăng nhanh chóng. Đặc biệt, việc Mỹ và Cuba chuyển từ kẻ thù sang đối tác là một bất ngờ. Trong thời gian rất ngắn, quan hệ giữa Mỹ và Cuba đã được cải thiện rất rõ ràng và có ý nghĩa quan trọng. Hai nước đã thỏa thuận mở đại sứ quán thường trú ngay trong tháng 4 tới. Động thái này được cho là sẽ có tác động to lớn đến mối quan hệ giữa Cuba và thế giới, trong đó có quan hệ EU - Cuba. Do đó, tuy khởi hành trước Mỹ nhưng với đà này EU quan ngại có thể sẽ tới đích sau Mỹ.

Trong khi đó, đối với La Habana, việc xây dựng mối quan hệ chính trị tốt đẹp với các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là một đối tác rộng lớn và giàu tiềm lực như EU nhằm hỗ trợ cho quá trình cải cách và phát triển kinh tế là một chính sách xuyên suốt mang tính sống còn. Thông qua việc cải thiện mối quan hệ với EU, Cuba cũng có thể nâng cao vị thế quốc tế; đồng thời sự kiện này cũng đem lại những tác động tích cực cho tiến trình bình thường hóa quan hệ Mỹ - Cuba trong thời gian tới. Do vậy, vì những lợi ích thiết thực cho cả hai phía, có nhiều lý do để đặt niềm tin vào tương lai tốt đẹp hơn giữa EU và đảo quốc Caribe.