Thành công nhờ lòng tin

Bài học 15 năm qua trong quan hệ Việt - Mỹ cho thấy cùng đối thoại để vượt qua mọi trở ngại và khác biệt, nỗ lực thúc đẩy hợp tác nhiều mặt trên cơ sở hai bên cùng có lợi luôn là những phương châm được đặc biệt coi trọng trong quan hệ quốc tế hiện nay.

Bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ là một quá trình dài đầy khó khăn. Với ý tưởng Việt Nam sẵn sàng "làm bạn với tất cả mọi nước dân chủ và không gây thù oán với một ai", Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thể hiện mong muốn hợp tác với Mỹ ngay từ thời chiến tranh chống phát xít rồi tới khi Việt Nam trở thành một quốc gia độc lập. Tuy nhiên, thiện chí đó đã không được phía Mỹ nhận ra, ngược lại, Mỹ đã lao sâu vào con đường can thiệp rồi tiến hành chiến tranh chống Việt Nam. Ngay sau khi giành lại độc lập, vào cuối những năm 1970, Việt Nam đã có những nỗ lực khôi phục quan hệ với Washington, song ký ức chiến tranh nặng nề lúc đó đè nặng lên nước Mỹ, và tình hình quốc tế không thuận khiến các nỗ lực bình thường hóa quan hệ hai nước thất bại.

Đến những năm đầu của thập kỷ 1990, cục diện khu vực và thế giới có nhiều diễn biến quan trọng theo xu hướng hòa bình, hợp tác, các nước dồn dập thiết lập quan hệ bình thường với Việt Nam. Nước Mỹ thấy được tầm quan trọng của việc phải tiếp tục hiện diện tại khu vực Đông Nam Á nói chung và phải thiết lập mối quan hệ với một Việt Nam - quốc gia đông dân thứ hai ở khu vực, đang đổi mới và mở cửa, có vị thế quốc tế ngày càng gia tăng. Nói như nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan, là ba nhân tố "mình, người và thời thế" gặp nhau, tạo nên bước ngoặt trong quan hệ giữa hai nước.

Rõ ràng bình thường hóa quan hệ hai nước được đặt trên cơ sở mong muốn và nhu cầu của hai bên. Trong tuyên bố bình thường hóa quan hệ với Việt Nam ngày 11-7-1995, Tổng thống Mỹ Bill Clinton đã khẳng định: "Bước đi này sẽ giúp đất nước chúng ta tiến lên phía trước về một vấn đề chia rẽ người Mỹ với nhau đã lâu rồi". Còn tuyên bố thiết lập quan hệ với Mỹ ngày 12-7-1995 của Thủ tướng Võ Văn Kiệt nêu rõ: "Từ lâu Chính phủ và nhân dân Việt Nam vẫn chủ trương quan hệ bình thường giữa hai nước. Vì vậy, Chính phủ và nhân dân Việt Nam hoan nghênh quyết định của Tổng thống Bill Clinton và sẵn sàng cùng Chính phủ Mỹ thỏa thuận một khuôn khổ mới cho quan hệ giữa hai nước trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng chủ quyền, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, cùng có lợi và phù hợp với các nguyên tắc phổ biến của luật pháp quốc tế".

Trải qua 15 năm, mối quan hệ giờ đây chứng tỏ tính hữu ích và cần thiết với cả hai quốc gia bên bờ Thái Bình Dương, vì lợi ích của người dân hai nước và đóng góp vào hòa bình, ổn định chung của khu vực và thế giới. Thành tựu lớn nhất của 15 năm quan hệ là lòng tin đã được xây dựng và củng cố thông qua đối thoại và tăng cường hiểu biết lẫn nhau. Đó sẽ là nền tảng vững chắc để tin vào một tương lai tươi sáng hơn trong quan hệ hai nước.

Dĩ nhiên, giống như nhiều mối quan hệ khác, trong quan hệ Việt - Mỹ vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại, gai góc nhất là hậu quả nặng nề của chất độc da cam, rồi những tranh cãi trong thương mại cho đến khác biệt về văn hóa thể hiện qua những vấn đề quyền con người, tự do tôn giáo… Trên cơ sở đối thoại dựa vào lòng tin và lợi ích đôi bên là con đường tốt nhất để vượt qua những bất đồng và khác biệt đó.

Hiện nay, xu thế chung của quan hệ quốc tế là hợp tác cùng có lợi, vì hòa bình, ổn định chung. Chính quyền của Tổng thống Mỹ Barack Obama lên nhậm chức với chính sách hướng về châu Á, ưu tiên thúc đẩy quan hệ với ASEAN, mà Việt Nam - nước Chủ tịch ASEAN 2010 - đang có vai trò, vị thế gia tăng mạnh mẽ. Mỹ cũng mong muốn Việt Nam chính thức tham gia hiệp định đối tác Thái Bình Dương - một khuôn khổ mới có thể đẩy quan hệ Việt - Mỹ lên tầm cao hơn. Một lần nữa, các yếu tố "mình, người và thời thế" đang thuận lợi, tạo đà cho sự phát triển hơn nữa của mối quan hệ Việt - Mỹ, đem lại lợi ích cho hai nước và cả khu vực.