Tham gia VCUFTA: Thép trong nước có phá sản hàng loạt?

Hiệp định FTA giữa Việt Nam và Liên minh Hải quan Nga - Belarus - Kazakshtan (VCUFTA) được trông đợi sẽ tạo cơ hội thúc đẩy việc xuất khẩu mạnh mẽ hàng hóa Việt Nam sang thị trường các nước Nga và SNG vốn có nhiều tiềm năng nhưng thực tế hoạt động thương mại giữa hai bên còn đang hạn chế.

Trong quá trình đàm phán hiệp định này, phía Liên minh Hải quan (liên minh) cũng đặt ưu tiên hàng đầu việc xuất khẩu sang Việt Nam các mặt hàng công nghiệp như sắt thép, săm lốp, máy móc thiết bị.... Việc đàm phán mở cửa thị trường sẽ trên cơ sở cân bằng lợi ích tổng thể giữa hai bên, trong đó Việt Nam đặc biệt quan tâm đến xuất khẩu các mặt hàng dệt may, thủy sản, da giày và một số loại nông sản khác mà ta có ưu thế.

Riêng đối với các mặt hàng thép, trong số nhiều mặt hàng sắt thép phía liên minh yêu cầu ưu tiên cắt giảm thuế quan, chỉ có một số loại thuộc danh mục do Hiệp hội Thép đề nghị bảo lưu lộ trình cắt giảm thuế. Như vậy về tổng thể, phía liên minh có thể cung cấp cho ta nhiều mặt hàng sắt thép mà Việt Nam không sản xuất, phía liên minh sẽ phải tự cạnh tranh với các đối tác khác trên thị trường Việt Nam.

Đồng thời, hai bên thống nhất việc đàm phán phải theo nguyên tắc trao đổi có đi có lại, xét trên tổng thể cân bằng lợi ích chung; cho phép có lộ trình cắt giảm thuế nhất định đối với một số mặt hàng thuộc Nhóm các mặt hàng nhạy cảm của các bên (tức là không phải đưa ngay về mức thuế suất 0% khi hiệp định có hiệu lực). Đối với Việt Nam, cam kết trong FTA này sẽ không tạo tiền lệ cho các FTA ta đã và đang đàm phán.

Về mặt địa lý, Nga là đất nước rộng lớn và những trung tâm sản xuất thép của Nga tập trung ở miền Trung nước Nga, cách Viễn Đông xa hơn khoảng cách từ Viễn Đông đến Việt Nam. Như vậy, việc chuyên chở sắt thép từ các nhà máy này, qua Viễn Đông và về Việt Nam sẽ rất khó cạnh tranh được với các mặt hàng sắt thép tương tự đang lưu hành trên thị trường Việt Nam, vốn cũng là đang gây lo ngại lớn cho ngành thép Việt Nam.

Do vậy, Bộ Công thương vừa chính thức lên tiếng, những lo ngại về việc ngành thép sẽ bị phá sản (như một số báo đã loan tin trong thời gian qua) khi VCUFTA được ký kết là hoàn toàn không có căn cứ xác đáng.