Tết truyền thống ở làng văn hóa Duyên Yết

Hội chạy lợn có một không hai

Nếu như những năm trước, thời điểm này người dân Duyên Yết chuẩn bị đón Tết theo từng gia đình thì năm nay họ chung sức chuẩn bị cho cái Tết to nhất của làng từ trước đến nay. Tết Nhâm Thìn của làng Duyên Yết sẽ kéo dài tới ngày bảy tháng Giêng, ngày hội Chạy lợn - ngày đón Huân chương Lao động hạng Ba. Trước Tết nhiều ngày, cụ ông Phan Trung Dũng, 86 tuổi, trú tại khu dân cư số 1, đã ra nhà văn hóa xem đám con cháu tập dượt cho lễ hội chạy lợn như thế nào, động tác, nghi lễ có đúng truyền thống hay không. Từ lâu, dân làng Duyên Yết vẫn nhờ bài thơ "Bài ca mồng bảy tháng Giêng" do một nhà giáo sáng tác từ năm 1940 và chép tặng mọi người. Bài thơ có đoạn "Nhớ ngày mồng bảy tháng Giêng. Hạ nêu ta đến đình Diền ta xem. Xem dân chạy lợn đã quen. Chỉ năm bảy phút đã nên cỗ bàn".

Xưa, người dân làng Diền (nay là làng Duyên Yết) mổ lợn tế thần trong lễ hội làng hết 5-7 phút thì nay chỉ cần khoảng 2 phút, những bộ phận ngon nhất của con lợn đã được lấy ra, nấu chín và bày lên mâm. Những sản phẩm trên mâm lễ dâng thần gồm: Thủ, đuôi, tề vai (thịt vai), tề mông, gầu o (ức), gầu bụng, đĩa tiết và đĩa ngũ tạng gồm tim, gan, phổi, lá lách, cật. Đuôi được gắn vào miệng lợn với ý nghĩa khuyên răn dân làng sống phải có trước, có sau, có đầu, có đuôi. Những miếng thịt cắt phải thật vuông vắn, kích cỡ 10x10cm, được bày vào đĩa tròn tượng trưng "trời tròn, đất vuông" trong sự tích "bánh chưng, bánh dày". Lá mỡ chài ngoài dạ dày lợn (bàn tha) được tráng nước nóng, phủ lên thủ lợn với ý nghĩa "nhiễu điều phủ lấy giá gương"… Đây là những nét đặc trưng nhất, nhân văn nhất trong lễ hội chạy lợn ở Duyên Yết bởi đó là những triết lý sống, là cách ứng xử của người dân nơi đây. Một điểm đặc biệt nữa là, để lễ hội linh thiêng, những "ông lợn" phải được chính người dân trong làng nuôi dưỡng với chế độ đặc biệt, duy trì ở trọng lượng 60kg. Trước lễ hội 10 ngày, những "ông lợn" chỉ ăn cháo gạo nếp, hằng ngày được tắm rửa bằng nước lá thơm.

Làng Duyên Yết có 3 khu dân cư, 698 hộ gia đình với 3.005 nhân khẩu. Sau nhiều năm gián đoạn, năm 1999 làng khôi phục lễ hội chạy lợn và duy trì tổ chức 5 năm một lần. Hiện lễ hội độc đáo này nằm trong danh sách "Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể" của Bộ VH,TT&DL. Kinh phí tổ chức lễ hội có năm được Nhà nước hỗ trợ, có năm do dân làng tự đóng góp. Lễ hội xuân Nhâm Thìn này trong ngày hội, 3 đội gồm toàn nam giới đại diện cho 3 khu dân cư sẽ rước lợn và mổ lợn tế thần, đội nào làm nhanh nhất, đẹp nhất sẽ giành chiến thắng. Đội chiến thắng theo quan niệm của dân làng sẽ nhận được nhiều điều tốt đẹp hơn trong năm.

Chung tay xây dựng đời sống văn hóa

Vốn có truyền thống văn hóa lâu đời, nên khi phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa (TD ĐKXD ĐSVH) được phát động, Duyên Yết là một trong những làng đầu tiên trên địa bàn huyện Phú Xuyên đăng ký tham gia. Chỉ sau hai năm xây dựng, Duyên Yết trở thành làng văn hóa cấp tỉnh vào năm 2000 do UBND tỉnh Hà Tây (cũ) công nhận, năm 2004, làng được công nhận lần hai và liên tục giữ vững danh hiệu từ đó đến nay với hơn 90% số hộ đạt gia đình văn hóa mỗi năm; gần 100% đường làng, ngõ xóm được đổ bê tông sạch sẽ; 100% số hộ được dùng nước sạch, tích cực tham gia vệ sinh môi trường vào thứ bảy hằng tuần; làng không còn hộ đói, không còn hộ gia đình chính sách nghèo… Ông Phùng Quang Trung, Trưởng phòng Xây dựng nếp sống văn hóa và gia đình, Sở VH,TT&DL Hà Nội khẳng định: "Duyên Yết là một trong số ít các địa phương của cả nước đạt được thành tích như vậy trong phong trào TD ĐKXD ĐSVH".

Chia sẻ "bí quyết" thành công, trưởng thôn Đồng Văn Kếch nói: Thực hiện Phong trào TD ĐKXD ĐSVH, trước hết mỗi người dân chúng tôi được hưởng lợi bởi đời sống tinh thần phong phú hơn, lành mạnh hơn, kinh tế, xã hội, cơ sở vật chất hạ tầng phát triển hơn, do vậy người dân chúng tôi vận động, bảo ban nhau cùng chung tay xây dựng đời sống văn hóa bằng việc phát huy truyền thống của làng.