Siết chặt quản lý hoạt động bán hàng đa cấp

Cảnh giác với bán hàng đa cấp biến tướng

- Sau những câu chuyện về kinh doanh đa cấp bất chính như các vụ việc của MB24, Diamond Holiday… thì trách nhiệm của cơ quan quản lý được xác định như thế nào, thưa ông?

- Trước những diễn biến phức tạp của hoạt động bán hàng đa cấp, Sở Công Thương Hà Nội đã phối hợp với các sở, ngành, quận, huyện, thị xã, Cục Quản lý thị trường tăng cường giám sát, quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp trên địa bàn, cũng như việc tổ chức các hội nghị, hội thảo, đào tạo về bán hàng đa cấp của doanh nghiệp bán hàng đa cấp…

Những năm qua, Sở Công Thương và các cơ quan liên quan của thành phố đã tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm vi phạm đối với các doanh nghiệp bán hàng đa cấp hoạt động tại địa bàn Hà Nội: Năm 2016 xử lý 32 doanh nghiệp, với tổng số tiền phạt 2,5 tỷ đồng; năm 2017 xử lý 8 doanh nghiệp với số tiền phạt 1 tỷ đồng; năm 2018 đã thanh tra đối với 8 doanh nghiệp bán hàng đa cấp; xử phạt vi phạm hành chính 2 doanh nghiệp với số tiền 130 triệu đồng và 1 điểm tư vấn dinh dưỡng 3 triệu đồng. Với sự vào cuộc của các ngành chức năng, trong vòng 2-3 năm trở lại đây, số doanh nghiệp kinh doanh đa cấp đã giảm từ 57 xuống còn 27 doanh nghiệp.

Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu cả nước trong việc xử phạt nghiêm các doanh nghiệp bán hàng đa cấp vi phạm.

Sở cũng đã cung cấp tài liệu liên quan đến các doanh nghiệp bán hàng đa cấp theo đề nghị của các cơ quan liên quan; gửi văn bản cung cấp thông tin tình hình xác nhận; sửa đổi, bổ sung, chấm dứt, thu hồi đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp tại địa bàn thành phố; tình hình tiếp nhận hồ sơ thông báo tổ chức hội nghị, hội thảo, đào tạo về bán hàng đa cấp.

Căn cứ thông tin phản ánh nhận được về việc một số công ty, tổ chức hoạt động bán hàng đa cấp khi chưa được Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp, Sở đã chuyển Công an Hà Nội, Cục Quản lý thị trường kiểm tra, giám sát đối với hoạt động bán hàng đa cấp của các công ty, tổ chức trên địa bàn Hà Nội.

Nếu phát hiện các công ty, tổ chức này hoạt động khi chưa được Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp thì đề nghị xử lý vi phạm theo thẩm quyền hoặc chuyển cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định.

- Trên thế giới, kinh doanh theo phương thức đa cấp cũng phát triển nhưng ít nảy sinh các biến tướng. Liệu hành lang pháp lý của Việt Nam đã đủ chặt chẽ chưa, thưa ông?

- Kinh doanh theo phương thức đa cấp là một phương thức bán hàng được nhiều nước trên thế giới thừa nhận. Khi Việt Nam gia nhập WTO thì phải cam kết cho phép, thừa nhận hoạt động này. Hiện chúng ta đã có những quy định pháp luật để cho phép, đồng thời quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp tương đối hoàn chỉnh.

Cụ thể, trên thế giới quy định kinh doanh theo phương thức đa cấp cấm những hoạt động như: Kinh doanh theo hình thức kim tự tháp, cấm việc buộc người muốn tham gia bán hàng đa cấp phải trả tiền để mua số lượng hàng nhất định, cấm doanh nghiệp sử dụng phương thức đa cấp để kinh doanh dịch vụ hoặc huy động tài chính... thì chúng ta cũng đã có những quy định tương tự và thậm chí còn chặt chẽ hơn.

Ví dụ như việc mở hội nghị, hội thảo, đào tạo có sự tham dự của từ 30 người trở lên hoặc 10 người tham gia bán hàng đa cấp trở lên phải thông báo với Sở Công Thương; cơ quan quản lý tại địa phương có quyền kiểm tra, giám sát việc tổ chức của doanh nghiệp. Trong 11 tháng năm 2018, Sở Công Thương Hà Nội đã tiếp nhận hồ sơ thông báo tổ chức trên 900 hội nghị, hội thảo, đào tạo về bán hàng đa cấp của doanh nghiệp bán hàng đa cấp.

Tuy nhiên, các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp mặc dù đã được sửa đổi theo hướng thắt chặt quản lý nhưng vẫn chưa thể kiểm soát được những hình thức lách luật tinh vi của các đối tượng lợi dụng hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp để lừa đảo.

Nguyên nhân là việc tư vấn được thực hiện bằng cách tuyên truyền trực tiếp từ người này đến người khác hoặc qua hội nghị, hội thảo thường tổ chức vào ngày nghỉ, ngoài giờ hành chính… tại khắp các xã, phường, thị trấn trên địa bàn. Thậm chí, người bán hàng đa cấp đến tại nhà để chào mời, nên gây nhiều khó khăn cho các cơ quan quản lý trong việc kiểm soát thông tin.

Đáng nói, những người tham gia bán hàng đa cấp bao giờ cũng phải ký hợp đồng, trong đó, điều khoản đầu tiên đã nêu cụ thể: Căn cứ Nghị định 42/2014/NĐ-CP (nay được thay thế bằng Nghị định 40/2018/NĐ-CP), những hành vi bị cấm trong hoạt động theo phương thức kinh doanh đa cấp như không được yêu cầu người tham gia phải đặt cọc hoặc nộp một khoản tiền nhất định hoặc mua một số lượng hàng hóa nhất định để được ký hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp, cho người tham gia nhận tiền từ việc giới thiệu người khác tham gia vào hoạt động bán hàng đa cấp… Nếu thấy các doanh nghiệp yêu cầu các nội dung trái pháp luật, thì người tham gia có thể thông báo với các cơ quan chức năng và đưa ra bằng chứng.

Trong trường hợp đó chúng tôi sẽ xử lý theo quy định của pháp luật. Nếu doanh nghiệp bị xử phạt về một trong các hành vi vi phạm quy định tại Khoản 1 Điều 5 hoặc Khoản 3 Điều 47 Nghị định số 40/2018/NĐ-CP sẽ bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Do đó, vai trò của quần chúng, những người tham gia vào hệ thống rất quan trọng.

Vấn đề ở đây là khi đi vào thực tế thì dường như ở nước ngoài, người dân cảnh giác hơn với những lời quảng cáo “một vốn, 400 lời”. Trong khi ở Việt Nam có không ít người lại dễ tin vào những lời quảng cáo như vậy. Nếu như người dân nghe một lời quảng cáo về tốc độ làm giàu nhanh như thế, thì nên nghĩ ngay rằng đó là biến tướng của bán hàng đa cấp và nên thông báo cho cơ quan quản lý.

Cần nhiều giải pháp đồng bộ

- Ông có lời khuyên gì để người dân có thể tránh bị sập phải bẫy bán hàng đa cấp biến tướng?

- Để tránh bị dụ dỗ, lôi kéo vào bẫy lừa đảo đa cấp, người dân cần chủ động tìm hiểu các quy định của pháp luật, nhận thức rõ các dấu hiệu vi phạm, lừa đảo như: Mời chào người dân tham gia đầu tư, nộp tiền và hứa hẹn trả các khoản lợi nhuận cao bất thường mà không phải làm gì; tư vấn người dân mua số lượng hàng hóa vượt khả năng tiêu thụ để được lên cấp, nhận hoa hồng, tiền thưởng; bán hàng đa cấp nhưng không có hàng; kinh doanh theo phương thức đa cấp với đối tượng không phải là hàng hóa...

- Các hình thức lừa đảo và biến tướng trong hoạt động bán hàng đa cấp vẫn tiếp tục diễn ra phức tạp với nhiều hình thức tinh vi hơn. Vậy, Sở Công Thương Hà Nội đã có những biện pháp gì để ngăn chặn hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp trá hình nói riêng, cũng như các hành vi vi phạm bán hàng đa cấp nói chung?

- Để giúp người dân hiểu rõ quy định của pháp luật về hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, Sở Công Thương đã đăng tải nội dung tuyên truyền về hoạt động bán hàng đa cấp lên website của Sở, cũng như thông tin về kết quả kiểm tra, xử lý vi phạm đối với hoạt động bán hàng đa cấp; danh sách các doanh nghiệp đã thông báo hoạt động bán hàng đa cấp trên địa bàn; danh sách các doanh nghiệp bị thu hồi giấy phép bán hàng đa cấp hay thông báo chấm dứt hoạt động.

Năm 2018, Sở Công Thương đã phát hành 24.000 cuốn tài liệu tuyên truyền pháp luật về hoạt động bán hàng đa cấp dưới dạng hỏi - đáp tới các quận, huyện, thị xã, các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn thành phố để tuyên truyền đến người dân, sinh viên.

Sở cũng phối hợp cùng các sở, ngành chức năng, UBND các cấp tuyên truyền đến các tổ dân phố qua phương tiện đài truyền thanh để nâng cao nhận thức của người dân; tiếp nhận và gửi văn bản cung cấp thông tin, hồ sơ thông báo tổ chức các hội nghị, hội thảo, đào tạo về bán hàng đa cấp cho các sở, ngành, UBND các quận, huyện, thị xã để nắm bắt, phối hợp kiểm tra, giám sát đối với việc tổ chức các hội nghị, hội thảo, đào tạo về bán hàng đa cấp theo thẩm quyền.

- Để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bán hàng đa cấp, theo ông các quy định của pháp luật cần phải sửa đổi, bổ sung như thế nào để có thể quản lý hoạt động bán hàng đa cấp phù hợp với thực tế?

- Để siết chặt quản lý hoạt động bán hàng đa cấp, các cấp, các ngành cần tiếp tục tăng cường công tác thông tin tuyên truyền các quy định của pháp luật về bán hàng đa cấp, hoạt động bán hàng đa cấp bất chính cho người dân, người tham gia bán hàng đa cấp, ưu tiên tuyên truyền trên đài truyền hình và các phương tiện thông tin đại chúng để nâng cao hiệu quả tuyên truyền.

Bên cạnh đó, đề nghị Bộ Công an xử lý nghiêm và tăng cường công khai các hành vi lừa đảo trong hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, việc lợi dụng kinh doanh theo phương thức đa cấp để huy động tài chính nhằm mục đích lừa đảo dưới nhiều hình thức. Nắm tình hình, thu thập thông tin về phương thức, thủ đoạn, cách thức lôi kéo, dụ dỗ người dân tham gia hoat động kinh doanh theo phương thức đa cấp bất chính để thông tin, tuyên truyền đến người dân.

- Trân trọng cảm ơn ông!