Quan hệ EU - Cuba: Kỷ nguyên mới đầy triển vọng

Lễ ký kết mang ý nghĩa lịch sử này có sự hiện diện của Ngoại trưởng Cuba Bruno Rodriguez Parrilla, Đại diện cấp cao chính sách an ninh và đối ngoại EU Federica Mogherini, cùng đại diện 28 quốc gia thành viên EU.

Với bước đi này, quan hệ giữa EU và Cuba đang đứng trước một kỷ nguyên mới đầy triển vọng. Để đạt được dấu mốc này, hai bên đã phải trải qua quá trình đàm phán trong nhiều năm. Năm 2005, Tây Ban Nha trở thành quốc gia tiên phong trong việc bình thường hóa quan hệ với Cuba. Đến năm 2008, EU đồng thuận quyết định thiết lập đối thoại chính trị và dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt đối với quốc đảo Caribbe này. Tới ngày 7-2-2012, EU khẳng định liên minh đã sẵn sàng cải thiện quan hệ với Cuba nhằm mở rộng các khuôn khổ hợp tác giữa hai bên. Hơn nửa năm sau đó, ngoại trưởng các nước thành viên EU đã nhất trí khởi động tiến trình thương lượng một thỏa thuận song phương với Cuba, tiền đề quan trọng để tới ngày 10-2-2014, EU tuyên bố bắt đầu quá trình tiến tới bình thường hóa quan hệ với La Habana. Đây được xem là bước ngoặt quan trọng trong quan hệ đối ngoại giữa hai bên sau hơn một thập kỷ không hề có trao đổi đoàn ngoại giao chính thức. Cuba ngay lập tức hoan nghênh chủ trương này và coi đây là động thái mang tính xây dựng dù vẫn khẳng định đối thoại phải dựa trên nguyên tắc tôn trọng chủ quyền của Cuba. Tháng 4-2014, hai bên bắt đầu quá trình đàm phán song phương cụ thể nhằm tiến tới Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác, mở đường cho việc ký kết chính thức vào ngày 12-12-2016.

Trên thực tế, việc bình thường hóa quan hệ là điều mà cả EU và Cuba đều trông đợi. Đối với Cuba, việc xây dựng mối quan hệ chính trị tốt đẹp với Lục địa già đem đến cơ hội tranh thủ sự hỗ trợ từ một đối tác lớn và giàu tiềm lực cho quá trình cải cách và phát triển kinh tế. Kể cả khi chưa có các thỏa thuận bình thường hóa quan hệ, nhiều quốc gia thành viên EU vẫn có quan hệ song phương với La Habana. Những hoạt động kinh tế đơn lẻ này đã đưa EU trở thành đối tác thương mại lớn thứ hai của Cuba chỉ sau Venezuela. Ngược trở lại, kể từ năm 2008 đến nay, EU cũng đã viện trợ phát triển cho Cuba tới 50 triệu euro, trong đó có cả các khoản giúp xây dựng năng lực quản trị hành chính công và sản xuất lương thực bền vững.

Đối với EU, việc liên tục phát đi những tín hiệu tích cực với Cuba cũng được xem là kết quả của những thành tựu mà chính quyền La Habana đạt được trong việc cải cách kinh tế, đem lại sự tiến bộ đáng kể tại đảo quốc này. Hiện Chính phủ của Chủ tịch Raul Castro cũng đang triển khai thành công việc mở cửa cho kinh tế tư nhân, cắt giảm lực lượng lao động trong khu vực nhà nước, giảm bao cấp, phi tập trung hóa Ngành Nông nghiệp, khuyến khích đầu tư nước ngoài... Bên cạnh những thành tựu về kinh tế, Cuba còn giữ được sự ổn định về an ninh, chính trị. Một số nhận định cũng cho rằng việc Tổng thống Mỹ Barack Obama ra lệnh khôi phục lại hoàn toàn quan hệ ngoại giao với Cuba năm 2014 sau 50 năm gián đoạn đã phần nào kích thích tiến trình bình thường hóa quan hệ EU - Cuba diễn ra nhanh chóng hơn. Lý do quan trọng là nhiều doanh nghiệp EU lo ngại về việc chậm chân hơn các đối thủ Mỹ trong việc tiếp cận thị trường Cuba nói riêng và khu vực Mỹ Latinh nói chung.

Nhìn chung, có thể khẳng định rằng việc bình thường hóa quan hệ giữa EU và Cuba trên cơ sở đối thoại, tôn trọng lẫn nhau, hợp tác bình đẳng và hiệu quả là xu thế tất yếu và được thế giới mong đợi. Quan trọng hơn, thành tựu lần này đã minh chứng rằng, việc thúc đẩy tiến bộ, dung hòa những khác biệt bằng thiện chí là điều hoàn toàn khả thi. Đó cũng chính là động lực cho những bước đi tích cực, xích lại gần nhau hơn giữa những quốc gia yêu hòa bình, hướng tới sự phát triển bền vững và thịnh vượng.