Ngân hàng trung ương các nước đồng loạt tăng lãi suất: Đối mặt nhiều tác động tiềm ẩn

Thống kê cho thấy, các ngân hàng trung ương lớn đã thực hiện nhiều đợt tăng lãi suất với tốc độ và quy mô chưa từng thấy trong năm 2022, để chống lại lạm phát tăng cao. Các ngân hàng trung ương lớn, giám sát 8/10 loại tiền tệ được giao dịch nhiều nhất, đã thực hiện tăng tổng cộng 550 điểm cơ bản trong các đợt tăng lãi suất trong tháng 9-2022, nâng tổng mức tăng lãi suất trong 9 tháng kể từ đầu năm 2022 từ các ngân hàng trung ương của các nước gồm: Bỉ, Canada, Pháp, Đức, Italia, Nhật Bản, Hà Lan, Thụy Điển, Thụy Sĩ, Anh và Mỹ lên 1.850 điểm cơ bản.

Tính từ đầu năm đến nay, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã tăng lãi suất tổng cộng 6 lần, trong đó 4 lần gần nhất đều nâng với mức 0,75 điểm phần trăm trong các cuộc họp tháng 6, tháng 7, tháng 9 và tháng 11. Tính đến đầu tháng 10, ngân hàng trung ương ở các thị trường mới nổi đã tăng lãi suất tổng cộng 6.340 điểm cơ bản, nhiều hơn gấp 2 lần so với mức 2.745 điểm cơ bản trong cả năm 2021 nhằm kiểm soát lạm phát. Nhiệm vụ chính của ngân hàng trung ương là bảo đảm ổn định giá cả. Điều này có nghĩa là họ cần kiểm soát cả lạm phát khi giá tăng và giảm phát khi giá giảm. Nhưng khi lạm phát tăng vọt, đã gây ra rất nhiều thách thức đối với người tiêu dùng, doanh nghiệp, chính phủ...

Tuy nhiên, sự quyết liệt trong điều hành chính sách tiền tệ hiện đang được tiến hành cũng đẩy các ngân hàng trung ương vào những nguy cơ tiềm ẩn rủi ro. Một số nhà kinh tế cảnh báo, bằng cách thắt chặt tiền tệ, đồng thời khi tăng trưởng ở Trung Quốc và châu Âu đang chậm lại, các ngân hàng trung ương toàn cầu có nguy cơ lạm dụng nó. Họ có thể đẩy các nền kinh tế vào suy thoái sâu hơn mức cần thiết để kiềm chế lạm phát, khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng đáng kể.

Nghiên cứu của WB cho thấy, trừ khi tình trạng gián đoạn nguồn cung và áp lực thị trường lao động giảm bớt, nếu không, những đợt tăng lãi suất có thể khiến tỷ lệ lạm phát cơ bản toàn cầu (không bao gồm tăng giá năng lượng) ở mức khoảng 5% vào năm 2023, gần gấp đôi mức trung bình 5 năm trước đại dịch. Theo nghiên cứu trên, để cắt giảm lạm phát toàn cầu xuống mức phù hợp với mục tiêu, các ngân hàng trung ương có thể cần tăng lãi suất thêm nữa. Nếu chính sách này đi kèm với căng thẳng trên thị trường tài chính, tăng trưởng Tổng sản phẩm nội địa (GDP) toàn cầu sẽ chậm lại, xuống mức 0,5% trong năm 2023.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) nhận định, việc thắt chặt các điều kiện tài chính toàn cầu “đang đè nặng lên chi tiêu nhạy cảm với lãi suất và làm tăng thêm áp lực mà nhiều nền kinh tế thị trường mới nổi phải đối mặt”. Do đó, các nhà hoạch định chính sách tại các thị trường mới nổi cần sẵn sàng ứng phó với những tác động tiềm ẩn từ việc thắt chặt chính sách tiền tệ trên toàn cầu.

Việc ngân hàng trung ương của các nước cố gắng đưa ra các biện pháp riêng rẽ nhằm kiểm soát lạm phát trong nước một cách hiệu quả là điều cần thiết, song khả năng cao cũng sẽ đẩy nền kinh tế thế giới rơi vào một cuộc suy thoái nặng nề. Tuy nhiên, đến thời điểm này, tại nhiều ngân hàng trung ương, các nhà hoạch định chính sách vẫn đang coi nhiệm vụ của họ là phải kiên quyết trong cuộc chiến chống tăng giá.