Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt của Liên minh châu Âu: Còn nhiều nút thắt khó gỡ

Tại hội nghị, thay vì các vấn đề nội khối, cuộc xung đột tại Ukraine một lần nữa lại chi phối diễn đàn. Chuyến thăm bất ngờ của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đến một loạt nước châu Âu được cho là nhân tố khiến chương trình nghị sự thay đổi.

Hầu hết những vấn đề mà nhà lãnh đạo Ukraine từng đề cập trong các cuộc gặp riêng rẽ với các nhà lãnh đạo châu Âu đều nhận được những lời tái khẳng định ủng hộ hoặc tái cam kết ủng hộ. Cụ thể như: Tiếp tục cung cấp hỗ trợ chính trị, tài chính và quân sự; tăng cường quan hệ và mở rộng hợp tác; sát cánh với Kiev xây dựng lại một Ukraine hiện đại và thịnh vượng… Thực tế, những nội dung này không thay đổi so với kết quả Hội nghị Thượng đỉnh EU - Ukraine cách đó một tuần. Nỗ lực đẩy nhanh tiến trình xem xét đơn xin gia nhập EU của Ukraine cũng chưa có chuyển động mới, bởi nhiều nước cho rằng, việc “gánh” thêm quốc gia Đông Âu này sẽ khiến EU có những gánh nặng không mong muốn trong bối cảnh vẫn đang đối mặt nhiều thách thức.

Bế tắc cũng xảy ra ở những thảo luận về chủ đề di cư - vấn đề vốn được lãnh đạo EU đặt lên hàng đầu trong chương trình nghị sự dự kiến của hội nghị. Mặc dù các nhà lãnh đạo EU nhất trí siết chặt quy định kiểm soát người nhập cư trái phép ở biên giới, nhưng từ chối thanh toán chi phí xây dựng tường rào, với lý do đây là biện pháp không hợp lý để ngăn chặn người di cư từ các quốc gia láng giềng không thuộc khối. Các nước cũng thể hiện chia rẽ trong vấn đề phân chia trách nhiệm tiếp nhận cũng như nghĩa vụ hỗ trợ người di cư từ các nước láng giềng và đối tác. Thực trạng trên khiến công tác quản lý và hỗ trợ người di cư ngày càng tiềm ẩn nhiều rủi ro, trong bối cảnh lượng người di cư vào châu Âu tiếp tục tăng chóng mặt.

Năm 2022, hơn 330.000 lượt vượt biên trái phép vào châu Âu, cùng gần 8 triệu người tị nạn đến từ Ukraine... Theo các nhà quan sát, những giới hạn trong chia sẻ gánh nặng, các cơ quan quản lý nhập cư quốc gia quá tải… đã dẫn đến một hệ thống khủng hoảng “gần như vĩnh viễn”. Tới nay, vấn đề di cư còn dẫn đến nhiều mâu thuẫn nội tại, gần nhất là việc Áo và Hà Lan phủ quyết đề nghị của Bulgaria và Romania gia nhập khu vực tự do đi lại Schengen.  

Bất đồng cũng xuất hiện trong nỗ lực ứng phó với Đạo luật giảm lạm phát (IRA) của Mỹ và phương cách duy trì sức mạnh kinh tế của thị trường chung châu Âu trong bối cảnh mới. Mặc dù các bên thừa nhận cần phải phối hợp tìm giải pháp để bảo đảm đạt được tham vọng chung về một tương lai xanh và bền vững hơn mà vẫn có thể bảo vệ hệ thống thương mại đa phương và tôn trọng các quy tắc của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), song quá trình giải quyết lại không suôn sẻ.

Châu Âu cho rằng việc thống nhất những thay đổi nhỏ trong IRA sẽ không làm thay đổi bản chất của đạo luật, mà khiếu nại lên WTO mới gửi đi thông điệp rằng Đạo luật IRA không phù hợp với các quy định của tổ chức này. Người đứng đầu Ủy ban Thương mại của Nghị viện châu Âu Bernd Lange thậm chí còn nói rằng, việc gây sức ép với Mỹ để viết lại IRA là lãng phí thời gian và EU nên đệ đơn khiếu nại lên WTO.

Có thể thấy, tuy hội nghị lần này đã thể hiện sự đoàn kết và sự sẵn sàng đàm phán để tìm ra các đối sách của EU, song đáng tiếc chưa giải quyết được nhiều nút thắt lâu nay vẫn cản trở khối thực thi các mục tiêu chung. Đây sẽ vẫn là những thách thức lớn trong thời gian tới.