Chưa kịp tiến đã lại lùi

Phía Thái Lan đơn phương đưa ra quyết định này sau khi xảy ra một số vụ nổ mìn ở khu vực biên giới chung giữa hai nước khiến một vài binh sĩ Thái Lan bị thương. Những cáo buộc của Thái Lan nhằm vào Campuchia rất nặng nề, bất kể phía Campuchia đã thanh minh và bác bỏ ra sao.

Thông điệp của phía Thái Lan là Campuchia không thành tâm thực thi nghiêm chỉnh và đầy đủ những gì đã cam kết trong hòa ước. Việc thỏa thuận hòa bình này chưa được thực thi bao nhiêu trên thực tế đã bị ngưng hiệu lực chẳng khác gì hai bên “chưa kịp cùng nhau tiến đã lại có bước lùi”, khiến mối quan hệ giữa hai quốc gia trở lại căng thẳng và trắc trở. Nó cũng chẳng khác nào “gáo nước lạnh” dội vào cá nhân Tổng thống Mỹ Donald Trump - người từng tuyên bố, hòa ước ấy là sản phẩm “nghệ thuật ngoại giao” của chính mình và nhờ có ông mà chiến tranh biên giới Campuchia - Thái Lan mới được chấm dứt.

Phía Thái Lan hiện mới chỉ tuyên bố ngừng hiệu lực của hòa ước chứ chưa xóa bỏ hoàn toàn. Nhưng chỉ như vậy thôi cũng đã đủ cho thấy thỏa thuận này dễ đổ vỡ đến mức nào, tương lai của nó mờ mịt ra sao và có thể nhanh chóng chuyển từ tác dụng sang phản tác dụng đối với ông Trump như thế nào.

Sự “đoản thọ” về hiệu lực của thỏa thuận hòa bình giữa Campuchia và Thái Lan, bất kể chỉ nhất thời hay kéo dài, bộc lộ bốn bất cập lớn trong nội dung khiến kết cục hiện tại gần như khó tránh khỏi.

Thứ nhất, hòa ước này chưa đủ để xử lý ổn thỏa, dứt điểm và lâu bền cũng như tận gốc cuộc tranh chấp chủ quyền lãnh thổ dai dẳng giữa hai bên. Nó mới chỉ là giải pháp tình thế nhằm giảm căng thẳng, cùng lắm là ngăn ngừa được nguy cơ chiến tranh biên giới tái bùng phát. Cuộc tranh chấp chưa được khắc phục thực sự căn cơ thì vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ phát tác.

Thứ hai, hòa ước thiếu vắng cơ chế giám sát và chế tài trong quá trình triển khai thực hiện cụ thể. Vì vậy, mỗi khi xảy ra sự cố ảnh hưởng tới hiệu lực hoặc đe dọa sự tồn tại của hòa ước thì khó xác minh khách quan lỗi và trách nhiệm thuộc về bên nào, khó phân định công bằng ai đúng, ai sai.

Thứ ba, thỏa thuận hòa bình được ký kết trong bối cảnh hai bên hoàn toàn không còn tin cậy lẫn nhau. Giữa họ chưa có sự nhất trí cần thiết về lộ trình gây dựng lòng tin - yếu tố không thể thiếu để việc thực thi hòa ước thành công và bền vững.

Thứ tư, hòa ước tuy trên danh nghĩa là chuyện ngoại giao song phương, nhưng thực chất lại bị chi phối mạnh bởi nhu cầu đối nội ở cả hai phía. Tranh chấp biên giới giữa Thái Lan và Campuchia vốn nhạy cảm như nhau về chính trị nội bộ đối với cả hai nước, song hiện là thách thức trực tiếp đối với quyền lực và uy tín của chính phủ mới, cũng như giới quân sự ở Thái Lan.

Sắp tới, Thái Lan sẽ tiến hành tổng tuyển cử. Việc thể hiện thái độ kiên quyết, không khoan nhượng trong vấn đề biên giới; đồng thời, khẳng định vai trò dẫn dắt quá trình thực hiện hòa ước với Campuchia giúp chính phủ và giới quân sự Thái Lan tranh thủ được cử tri và dư luận, phục vụ cho “cuộc chơi quyền lực” hiện tại và sắp tới ở trong nước.