Sáu nghị quyết và kỳ vọng mở đường cho Hà Nội bứt phá bằng khoa học - công nghệ

PGS.TS Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội:

Bổ sung yếu tố bình đẳng giới trong chính sách

Tôi đánh giá cao quyết tâm chính trị và sự chủ động của Hà Nội khi trong thời gian ngắn đã chỉ đạo lấy ý kiến và chuẩn bị ban hành cùng lúc 6 nghị quyết để triển khai Luật Thủ đô và Nghị quyết số 57-NQ/TƯ trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây là bước đi tiên phong, thể hiện rõ tinh thần biến “chủ trương” thành “hành động thực tế”. 6 nghị quyết được xây dựng đồng bộ, toàn diện, bao quát từ cơ chế đặc thù, quỹ đầu tư mạo hiểm, sàn công nghệ, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đến hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp. Nhờ vậy, Hà Nội có cơ sở tạo dựng môi trường đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, trở thành trung tâm dẫn dắt cả nước trong phát triển kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn, khẳng định vị thế đầu tàu của Thủ đô trong hội nhập và cạnh tranh quốc tế.

Tuy nhiên, để các nghị quyết đi vào cuộc sống hiệu quả, tôi xin kiến nghị một số điểm sau: Thứ nhất, cần phân công rõ trách nhiệm cho từng sở, ngành, đơn vị và thiết lập cơ chế giám sát, đánh giá theo mốc thời gian cụ thể, tránh tình trạng “nhiều đầu mối nhưng không ai chịu trách nhiệm cuối cùng”. Thứ hai, chính sách phải gắn chặt với nhu cầu thực tiễn, tập trung tháo gỡ các “điểm nghẽn” như thủ tục hành chính, vốn đầu tư, chuyển giao công nghệ. Thứ ba, cần bố trí đầy đủ nguồn lực cho từng nghị quyết, đồng thời huy động mạnh mẽ xã hội hóa, đặc biệt là cho quỹ đầu tư mạo hiểm và hệ sinh thái khởi nghiệp. Thứ tư, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý có tư duy đổi mới, nâng cao năng lực quản trị, bảo đảm minh bạch và phòng ngừa lợi ích nhóm. Thứ năm, Hà Nội phải chủ động phối hợp, kết nối với Trung ương, các địa phương, doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học để tạo thành mạng lưới đổi mới sáng tạo quốc gia - quốc tế. Thứ sáu, cần đẩy mạnh truyền thông, giúp cộng đồng khoa học, doanh nghiệp và người dân hiểu rõ quyền lợi, trách nhiệm, từ đó tạo đồng thuận xã hội.

Đặc biệt, tôi đề nghị lồng ghép yếu tố bình đẳng giới trong tất cả nghị quyết. Phụ nữ chiếm tỷ lệ lớn trong lực lượng khoa học và đổi mới sáng tạo, song hiện chưa được đề cập cụ thể trong mục tiêu, chỉ tiêu. Việc bổ sung các quy định về tỷ lệ nữ tham gia lãnh đạo, ưu tiên doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ, hỗ trợ khởi nghiệp nữ giới… sẽ bảo đảm sự phát triển bao trùm và bền vững hơn.

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, nguyên Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội

“Cơ chế quan trọng hơn cả tiền bạc”

Tôi cho rằng thể chế là yếu tố vô cùng quan trọng. Thể chế đúng và trúng sẽ khơi thông mọi nguồn lực. Hà Nội hiện có rất nhiều trường đại học, viện nghiên cứu lớn, nhưng thành phố chưa thể đầu tư, đồng hành một cách hiệu quả. Nhờ có Luật Thủ đô, đây sẽ là bước tiến lớn giúp Hà Nội kết nối và khai thác sức mạnh từ đội ngũ trí thức, các trường, viện.

Về cơ chế, đây là điểm tôi đặc biệt trăn trở. Hiện nay 6 dự thảo Nghị quyết về cơ bản đã hoàn thiện, nhưng có một thực tế: Nhà khoa học thường không muốn “đề xuất” vì ngại trách nhiệm, thủ tục phức tạp. Nhưng nếu được giao nhiệm vụ, họ sẽ sẵn sàng nhận và tìm mọi cách để hoàn thành. Ngày xưa, nhà khoa học Trần Đại Nghĩa được Bác Hồ giao nhiệm vụ nghiên cứu, chế tạo súng Bazooka dựa theo mẫu có sẵn của Mỹ do Đồng Minh cung cấp. Dù gian khổ, thiếu thốn mọi thứ nhưng được trao niềm tin, trao trách nhiệm ông đã tìm mọi cách để hoàn thành nhiệm vụ. Còn bây giờ, một nhà khoa học muốn đề xuất phải qua “xin phép” đủ cấp, từ thủ trưởng đơn vị đến cô kế toán, nên rất khó. Tôi cho rằng, cơ chế quan trọng hơn cả tiền bạc. Nếu lãnh đạo giao trách nhiệm, trao niềm tin, để nhà khoa học thực sự là “tổng công trình sư”, chắc chắn họ sẽ làm được. Ngược lại, có tiền mà cơ chế rườm rà thì vẫn “chịu chết”.

Cuối cùng, quan trọng nhất vẫn là công khai, minh bạch và thay đổi tư duy. 6 nghị quyết là tâm huyết của lãnh đạo thành phố và giới khoa học. Nếu thành phố dành sự quan tâm, động viên, khích lệ, thì niềm tin ấy sẽ trở thành động lực để các nhà khoa học cống hiến và biến khát vọng thành hiện thực.

Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Chủ tịch điều hành Tập đoàn Công nghệ CMC Nguyễn Trung Chính:

Cần lộ trình triển khai cụ thể

Tôi hoàn toàn nhất trí với dự thảo 6 nghị quyết của thành phố. Các văn bản đã được chuẩn bị cẩn thận, cầu thị, tiếp thu qua nhiều lần góp ý. Nếu được ban hành sớm, đây sẽ là cú hích quan trọng cho sự phát triển của Thủ đô. Theo tôi, không nên tiếp tục lùi thời gian nữa. Càng chậm ban hành thì càng mất cơ hội. Thông thường, Nghị quyết không thể hoàn hảo ngay từ đầu, quan trọng là sớm có cơ sở để triển khai, trong quá trình thực hiện sẽ tiếp tục hoàn chỉnh. Không có nghị quyết nào tồn tại mãi mãi, mà đều cần cập nhật, bổ sung theo thực tiễn.

Để các nghị quyết đi vào cuộc sống, thành phố cần có sự chỉ đạo quyết liệt từ những người đứng đầu. Rất cần một đồng chí Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch có tâm huyết, có quyền lực điều hành để trực tiếp triển khai nghị quyết. Đồng thời, phải có một cơ quan đầu mối rõ ràng để cộng đồng doanh nghiệp, viện trường và các bên liên quan có thể liên hệ, phối hợp thuận lợi.

Song song với việc ban hành 6 nghị quyết, thành phố cũng cần nhanh chóng xây dựng kế hoạch triển khai và lộ trình cụ thể. Nếu chỉ dừng lại ở văn bản thì rất khó đạt hiệu quả thực chất. Chúng tôi – Tập đoàn Công nghệ CMC – đã phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ và Ban Quản lý các Khu công nghệ cao và Khu công nghiệp TP để lập ra Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội theo mô hình công ty cổ phần. Chúng tôi rất mong nghị quyết liên quan đến Đề án thành lập Trung tâm này sớm được thông qua, để có hành lang pháp lý đầy đủ cho hoạt động.

Cuối cùng, điều quan trọng nhất là hiệu quả thực tế. 6 nghị quyết thể hiện quyết tâm và tầm nhìn chiến lược, nhưng giá trị của chúng chỉ được khẳng định khi mang lại những kết quả cụ thể, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp, trường viện và tạo động lực phát triển bền vững cho Thủ đô.

TS. Phạm Đức Nghiệm - Phó Cục trưởng Cục khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ)

Niềm tin là yếu tố quyết định

Nhìn tổng thể, 6 nghị quyết của thành phố được xây dựng theo đúng phương châm “6 rõ” mà Chính phủ đã đề ra: Rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian và rõ kết quả. Các nghị quyết khá đồng bộ, hoàn thiện và nếu được ban hành sớm sẽ tạo ra bước phát triển đột phá cho Hà Nội trong lĩnh vực khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Tôi có ba ý kiến góp ý để quá trình triển khai đạt hiệu quả thực chất.

Thứ nhất là cơ chế giám sát. Khi đã có chính sách đột phá, biện pháp thực hiện càng cần đổi mới. Nên tăng cường giám sát bằng công cụ trực tuyến (online), thay vì dựa quá nhiều vào thủ tục hành chính truyền thống. Ví dụ, việc áp dụng nhật ký nhiệm vụ, nhật ký đề tài, dự án có thể giúp kiểm soát được tiến độ và kết quả qua môi trường online, giảm bớt gánh nặng thủ tục cho các đơn vị thực hiện và cho nhà khoa học.

Thứ hai là chọn trọng tâm, trọng điểm. Trong triển khai cần có sự lựa chọn chiến lược, tập trung vào những dự án đột phá, có sức lan tỏa lớn. Đặc biệt, phải ưu tiên chọn những doanh nghiệp lớn, có năng lực thực sự, cũng như những nhà khoa học uy tín, có khả năng dẫn dắt để tạo ra kết quả rõ ràng và thuyết phục.

Thứ ba là vấn đề lòng tin. Đây là yếu tố rất quan trọng nhưng cũng vô cùng khó. Lịch sử dân tộc ta đã để lại một minh chứng sinh động: Cách đây hơn 2000 năm, một cậu bé 3 tuổi ở làng Gióng xin được ăn “ba nong cơm, bảy nong cà” để ra trận diệt giặc Ân. Không ai biết chắc “cậu bé” ấy có thực hiện được lời hứa hay không, nhưng dân làng vẫn góp gạo, cho “cậu bé” ăn đủ như yêu cầu, và kết quả là “cậu bé” đã đánh tan giặc Ân. Đó là một minh chứng cho sức mạnh của niềm tin.

Qua đó cho thấy, nếu không đặt lòng tin vào các nhà khoa học, nếu không tạo niềm tin để thu hút chuyên gia giỏi, thì rất khó để chính sách đi vào cuộc sống. Nhân tài là yếu tố quyết định thành bại của chính sách. Có cơ chế hay đến đâu, nhưng thiếu niềm tin và thiếu nhân tài thì nghị quyết vẫn khó thành công.