80 năm Văn hoá đi cùng đất nước

Văn hoá soi đường cho quốc dân đi

Trong Đề cương Văn hoá Việt Nam (1943), Đảng ta đã xác định văn hoá là một mặt trận, người làm văn hoá là chiến sĩ. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, văn hoá trở thành vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng, góp phần hiệu triệu, đoàn kết toàn dân đứng lên giành độc lập năm 1945 với cuộc Cách mạng Tháng Tám, mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc. Ngày 28-8-1945, Bộ Thông tin - Tuyên truyền (tiền thân của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) được thành lập, đánh dấu một mốc son quan trọng, mở ra hành trình 80 năm ngành Văn hoá đồng hành cùng dân tộc.

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, văn hoá thực sự là “vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng”, cổ vũ toàn dân quyết tâm bảo vệ Tổ quốc. Ngay trong giai đoạn cực kỳ cam go của cuộc kháng chiến chống Pháp, tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc tháng 11-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh: “Văn hoá phải soi đường cho quốc dân đi”. Nhiều phong trào văn nghệ kháng chiến, những tác phẩm âm nhạc, hội hoạ, thơ ca đã trở thành niềm tin, sức mạnh, nuôi dưỡng khát vọng giải phóng dân tộc. Cùng với văn hoá, các hoạt động về du lịch, thể thao cũng được quan tâm phát triển để nâng cao thể chất, tinh thần của người Việt Nam.

Sau ngày đất nước thống nhất (1975), ngành Văn hoá lại đảm nhận sứ mệnh hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục đời sống tinh thần nhân dân, khơi dậy niềm tin xây dựng đất nước. Trong công cuộc đổi mới, nhiều phong trào văn hoá được triển khai sâu rộng, tiêu biểu như: Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá, Người tốt – việc tốt, phong trào Khỏe vì nước… tạo sức lan toả mạnh mẽ, bồi đắp đời sống tinh thần nhân dân.

Nhìn lại chặng đường 80 năm phát triển văn hoá Việt Nam, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng cho biết, kể từ khi được thành lập, Đảng và Nhà nước luôn khẳng định vị trí đặc biệt của văn hoá. Nghị quyết Trung ương 5 khoá VIII (1998) nêu rõ: “Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội”. Tiếp đó, Nghị quyết 33-NQ/TW (2014) khẳng định nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng một lần nữa nhấn mạnh yêu cầu “khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc” trên nền tảng văn hoá.

Văn hoá là trụ cột phát triển

Với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, trong 80 năm, ngành Văn hoá đã có bước tiến dài: bảo tồn và phát huy kho tàng di sản văn hoá dân tộc; nhiều di sản vật thể và phi vật thể được UNESCO vinh danh như Nhã nhạc cung đình Huế, Ca trù, Dân ca Quan họ, Tín ngưỡng thờ Mẫu, Nghệ thuật Bài chòi… Đây vừa là niềm tự hào vừa là trách nhiệm tiếp tục gìn giữ, trao truyền cho thế hệ mai sau.

Văn hoá không chỉ dừng lại ở bảo tồn, mà còn đồng hành cùng sự phát triển kinh tế - xã hội. Các lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, điện ảnh, mỹ thuật, quảng cáo, du lịch văn hoá… từng bước hình thành công nghiệp văn hoá, đóng góp ngày càng rõ nét vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm, lan toả hình ảnh Việt Nam thân thiện, năng động ra thế giới.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, trong giai đoạn phát triển mới, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế về văn hoá ngày càng được chú trọng; tư duy “làm văn hoá” đã chuyển sang “quản lý nhà nước về văn hoá”, tiệm cận với định hướng quản trị phát triển. Điểm nhấn đặc biệt là Quốc hội đã thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá giai đoạn 2025 – 2035.

Môi trường văn hoá ngày càng được xây dựng sâu rộng và thực chất, nơi người dân vừa là chủ thể sáng tạo, vừa là người thụ hưởng. Nhiều mô hình mới, cách làm hay góp phần bảo tồn văn hoá truyền thống, nhất là văn hoá dân tộc thiểu số. Công nghiệp văn hoá từng bước chuyên nghiệp, đóng góp lớn cho tăng trưởng kinh tế. Ngoại giao văn hoá chuyển từ “giao lưu, gặp gỡ” sang “hợp tác thực chất”, nâng cao vị thế quốc gia. Thể thao quần chúng phát triển mạnh, thể thao thành tích cao khẳng định uy tín trên đấu trường quốc tế. Du lịch và báo chí trở thành “cầu nối” đưa đất nước hội nhập sâu rộng; du lịch liên tục tăng trưởng, báo chí – xuất bản giữ vai trò mạch dẫn tri thức và tiếng nói của nhân dân.

Tại Hà Nội - Thủ đô ngàn năm văn hiến, nơi hội tụ và lan toả tinh hoa văn hoá cả nước, việc phát triển văn hoá luôn được chú trọng, thể hiện vị thế đi đầu trong phát triển văn hoá, con người. Phó Bí thư Thường trực Thành uỷ Hà Nội Nguyễn Văn Phong khẳng định, văn hoá là trụ cột quan trọng, là nguồn lực mới để phát triển kinh tế, xã hội. Văn hoá và con người Hà Nội không chỉ là nền tảng, mà còn là mục tiêu phát triển mà thành phố hướng đến.

Chính vì thế, qua nhiều thế hệ lãnh đạo, Hà Nội luôn đầu tư cho lĩnh vực văn hoá. Trong nhiệm kỳ 2021 - 2025, Thành uỷ Hà Nội ban hành Chương trình 06-CTr/TU (2021) về phát triển văn hoá, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh; Nghị quyết 09-NQ/TU về phát triển công nghiệp văn hoá trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn tới năm 2045.

Vừa qua, Thành phố Hà Nội đã ban hành Nghị quyết 24/2025/NQ-HĐND về tổ chức và hoạt động của Trung tâm công nghiệp văn hoá trên địa bàn thành phố, và Nghị quyết 25/2025/NQ-HĐND về khu phát triển thương mại và văn hoá với nhiều cơ chế, chính sách ưu đãi. Những quyết sách quan trọng này cho thấy vị thế đi đầu của Thủ đô trong chiến lược phát triển văn hoá chung của cả nước.

Nhìn lại 80 năm, ngành Văn hoá đã chứng minh vai trò “soi đường cho quốc dân đi” như lời Bác Hồ căn dặn. Văn hoá vừa là nền tảng tinh thần vững chắc, vừa là động lực nội sinh, góp phần đưa dân tộc vượt qua gian nan, khẳng định bản lĩnh và vị thế trong thời đại mới.