Dịch Chikungunya: Cảnh giác cao độ, phòng ngừa hiệu quả

Đây cũng là loài muỗi vốn đã lưu hành phổ biến tại Việt Nam gây bệnh sốt xuất huyết.

Kích hoạt nhiều biện pháp ứng phó

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tại tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc), chỉ trong nửa đầu năm 2025, số ca mắc virus Chikungunya đã vượt quá 4.800 trường hợp, mức cao nhất từng được ghi nhận. Tại Singapore, số ca bệnh cũng đã tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm trước, cho thấy tốc độ lây lan nhanh chóng và nguy cơ bùng phát khó kiểm soát của loại virus này. Trong bối cảnh biên giới, giao thương và du lịch quốc tế ngày càng mở rộng, nguy cơ dịch bệnh xâm nhập vào Việt Nam là hoàn toàn hiện hữu, đặc biệt trong mùa mưa - thời điểm muỗi sinh sản mạnh.

Thạc sĩ, bác sĩ Võ Hải Sơn - Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho biết: “Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do virus Chikungunya (CHIKV) gây ra. Bệnh không lây trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua trung gian là muỗi vằn thuộc giống Aedes (cùng loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết). Triệu chứng điển hình của bệnh Chikungunya bao gồm sốt cao khởi phát đột ngột, đau khớp dữ dội, viêm khớp, đau cơ, phát ban, mệt mỏi; các triệu chứng này có thể kéo dài nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng. Mặc dù bệnh hiếm khi gây tử vong, nhưng vẫn để lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng do nguy cơ di chứng lâu dài, làm giảm năng suất lao động và chất lượng cuộc sống. Đáng lo ngại hơn, hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu hay vắc xin phòng ngừa đối với Chikungunya. Việc điều trị chủ yếu dựa trên chăm sóc hỗ trợ và điều trị triệu chứng, khiến công tác kiểm soát dịch phụ thuộc hoàn toàn vào các biện pháp phòng tránh muỗi đốt và ngăn chặn sự lan truyền trong cộng đồng".

Thạc sĩ, bác sĩ Võ Hải Sơn nhấn mạnh, để chủ động ứng phó với dịch bệnh, Việt Nam đã kích hoạt hàng loạt biện pháp đồng bộ. Tại cửa khẩu quốc tế, hệ thống kiểm dịch y tế được tăng cường nhằm phát hiện sớm ca nghi ngờ từ vùng dịch trở về. Các cơ sở y tế địa phương được yêu cầu chuẩn bị sẵn sàng tiếp nhận, phân loại và điều trị bệnh nhân, ngành Y tế cũng chỉ đạo các địa phương đẩy mạnh chiến dịch vệ sinh môi trường, diệt muỗi, diệt bọ gậy, loại bỏ vật dụng chứa nước thải trong hộ gia đình, đồng thời tuyên truyền rộng rãi qua báo chí, phát thanh, truyền hình và mạng xã hội để người dân chủ động bảo vệ sức khỏe.

Ngoài ra, Việt Nam đang phối hợp chặt chẽ với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các trung tâm kiểm soát bệnh tật khu vực để theo dõi tình hình dịch tễ toàn cầu, cập nhật kịch bản ứng phó và điều chỉnh chiến lược phù hợp. Việc chia sẻ dữ liệu, nghiên cứu virus, xây dựng năng lực phòng xét nghiệm và tham gia thử nghiệm vắc xin quốc tế cũng là hướng đi quan trọng để chủ động ứng phó lâu dài.

Tăng cường giám sát và phòng ngừa chủ động

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, tình trạng mưa lớn kéo dài, lũ lụt và quá trình đô thị hóa nhanh đã làm gia tăng các khu vực đọng nước, môi trường thuận lợi cho muỗi sinh sản và phát triển. Điều này khiến nguy cơ bùng phát các dịch bệnh do muỗi truyền bệnh như sốt xuất huyết, Zika và Chikungunya ngày càng phức tạp. Việt Nam nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới, với mùa mưa ẩm kéo dài, tạo điều kiện lý tưởng để muỗi vằn phát triển quanh năm. Chính vì vậy, công tác phòng, chống các bệnh lây truyền qua muỗi đốt không thể chỉ dừng lại ở các giải pháp tình thế, ngắn hạn, mà cần trở thành nhiệm vụ thường xuyên, liên tục và gắn liền với đời sống sinh hoạt cũng như ý thức phòng bệnh của cộng đồng.

Do Chikungunya có biểu hiện lâm sàng tương tự như sốt xuất huyết và Zika nên dễ bị chẩn đoán nhầm, đặc biệt trong bối cảnh số ca mắc sốt xuất huyết đang gia tăng tại nhiều địa phương. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đắc Phu - nguyên Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng - nhấn mạnh: “Chúng ta không được chủ quan với bệnh Chikungunya, nhưng cũng không nên quá hoang mang. Khác với sốt xuất huyết, bệnh này “nhẹ hơn”, hầu như không gây sốc hay tử vong, đa số bệnh nhân có thể điều trị tại nhà. Tuy nhiên, vẫn cần đặc biệt lưu ý đối với trẻ nhỏ, người cao tuổi và những người có bệnh nền. Điều quan trọng là phải đánh giá đúng nguy cơ, triển khai giám sát chặt chẽ và thực hiện các biện pháp phòng muỗi đốt để chủ động bảo vệ sức khỏe cộng đồng”.

Để phòng ngừa hiệu quả cả sốt xuất huyết và Chikungunya, Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) khuyến cáo người dân thường xuyên dọn dẹp nhà cửa, phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh, loại bỏ các vật dụng có thể chứa nước đọng; đậy kín các dụng cụ chứa nước như bể nước, chum, vại; thay nước bình hoa, máng nước gia súc định kỳ; mặc quần áo dài tay; ngủ màn cả ban ngày lẫn ban đêm; sử dụng kem xua muỗi, nhang muỗi, vợt điện hoặc các biện pháp phòng muỗi khác để bảo vệ cá nhân. Khi có triệu chứng như sốt cao đột ngột, đau khớp, phát ban, người dân cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời, tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc hạ sốt hoặc kháng viêm khi chưa có chỉ định của bác sĩ.