“Trợ lý AI” khơi dậy trí tò mò – Một ý tưởng học tập mới mẻ

Từ trăn trở đến ý tưởng khơi dậy trí tò mò

Trong môi trường giáo dục hiện nay, không ít học sinh coi sách giáo khoa như một tập hợp kiến thức phải ghi nhớ, thay vì là một kho tri thức đáng để tìm tòi. Việc học thuộc lòng và luyện đề liên tục khiến nhiều bạn cảm thấy mệt mỏi, thụ động và không còn hứng thú học tập. Trong khi đó, trí tò mò - động lực tự nhiên thúc đẩy con người tìm kiếm tri thức - đã được nhiều nghiên cứu chứng minh là yếu tố then chốt giúp nâng cao hiệu quả học tập, phát triển tư duy phản biện và sáng tạo.

Từ thực tế đó, nhóm các học sinh Hà Nội gồm: Trần Việt Cường (sinh năm 2008, học sinh Trường THPT chuyên Chu Văn An, Hà Nội), Nguyễn Công Phúc Lâm (sinh năm 2008, Trường THPT Trần Nhân Tông, Hà Nội), Nguyễn Khánh An (sinh năm 2009, Trường The Dewey Schools, Hà Nội), Nguyễn Ngọc Anh (sinh năm 2008, Trường THPT Phạm Hồng Thái, Hà Nội) và Phan Minh Châu (sinh năm 2011, Trường THCS Ba Đình, Hà Nội) đã đặt ra một mục tiêu rõ ràng: Tạo ra một công cụ giúp “đánh thức” trí tò mò của học sinh thông qua sách giáo khoa.

Ý tưởng hình thành khi nhóm nhận thấy nếu chỉ trình bày kiến thức theo dạng định nghĩa – công thức – bài tập thì khó thu hút sự chú ý của học sinh. Từ câu hỏi: “Làm thế nào để biến những nội dung khô khan thành hành trình khám phá hấp dẫn?”, nhóm đã phát triển “Trợ lý AI Copilot” – hệ thống tích hợp các mô hình ngôn ngữ lớn như GPT-4 và Google Gemini, có khả năng tái cấu trúc nội dung sách giáo khoa thành câu hỏi mở, tình huống thực tiễn và nhiệm vụ khám phá.

Điểm đặc biệt của trợ lý này là khả năng hỗ trợ song ngữ Việt – Anh, cá nhân hóa nội dung dựa trên “hồ sơ tò mò” của từng học sinh. Mỗi người dùng sẽ điền thông tin về sở thích, tính cách, mục tiêu học tập, từ đó AI sẽ tạo ra nội dung phù hợp: ôn thi, nghiên cứu hay học mở rộng. Giao diện thân thiện trên nền tảng web giúp học sinh dễ dàng tương tác và trải nghiệm nhiều hình thức học tập khác nhau.

Không dừng ở đó, nhóm còn nghiên cứu các dạng trí tò mò để xây dựng tới 12 kiểu định hướng nội dung. Mỗi kiểu gắn với một cách tiếp cận riêng: “tò mò khám phá” thông qua trải nghiệm và thử nghiệm; “tò mò khoa học” xuất phát từ hiện tượng bí ẩn; “tò mò hướng nghiệp” kết nối kiến thức với nghề nghiệp tương lai; “tò mò giải quyết vấn đề” gắn với trò chơi trí tuệ và các bài toán hóc búa; “tò mò sáng tạo” thông qua các câu hỏi giả định; “tò mò nhận thức” với việc khám phá kiến thức mới… Chính sự đa dạng này giúp hệ thống phù hợp với nhiều đối tượng và mục tiêu học tập khác nhau.

Công nghệ mở ra cách học chủ động, sáng tạo

Để hiện thực hóa ý tưởng, nhóm đã triển khai một quy trình chặt chẽ. Bước đầu, thu thập đề cương của 10 môn học chính trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, lọc ra các chủ đề trọng tâm từ lớp 9 đến lớp 12. Tiếp đó, nhóm mời giáo viên hiệu chỉnh nội dung, dịch song ngữ và chuyển về định dạng dữ liệu có cấu trúc. Từ cơ sở dữ liệu này, AI tự động chuyển đổi nội dung thành các hình thức khơi gợi tò mò như câu hỏi “vì sao?”, “điều gì sẽ xảy ra nếu…?”, kịch bản tình huống hay hoạt động thực hành gắn với thực tế.

Kết quả thử nghiệm trên nội dung môn Toán và Sinh học cho thấy sự khác biệt rõ rệt. Học sinh hứng thú hơn, chủ động đặt câu hỏi, thảo luận và vận dụng kiến thức vào các tình huống mới. Giáo viên cũng đánh giá cao hệ thống vì tiết kiệm thời gian soạn bài, đồng thời tạo điều kiện cho học sinh tham gia vào quá trình học một cách tích cực.

Điểm sáng tạo của “Trợ lý AI Copilot” không chỉ nằm ở việc kết hợp sức mạnh của hai nền tảng AI hàng đầu, mà còn ở tư duy thiết kế học tập lấy trí tò mò làm trung tâm. Hệ thống linh hoạt tùy biến theo mục tiêu, hỗ trợ học cá nhân hoặc theo nhóm, phù hợp với nhiều lĩnh vực, đặc biệt là STEM. Ngoài ra, nhóm còn thiết kế luồng xử lý kết hợp giữa Gemini 2.5 Flash và GPT-4.1 để tối ưu tốc độ tạo nội dung, đồng thời duy trì độ chính xác và tính hữu ích.

Em Nguyễn Khánh An đại diện nhóm tác giả chia sẻ mong muốn được mở rộng dự án để giúp đỡ các bạn học sinh không chỉ ở Hà Nội mà còn ở khắp các tỉnh thành trên cả nước.

Tuy nhiên, nhóm cũng thẳng thắn nhìn nhận những khó khăn: Chi phí API cao, khả năng xử lý tiếng Việt của AI chưa mượt mà như tiếng Anh, và đôi khi nội dung sinh ra chưa thật gần gũi với bối cảnh học tập của học sinh Việt Nam. Để khắc phục, nhóm dự định tích hợp thêm các nền tảng AI nguồn mở, tối ưu hóa khả năng hiểu và sinh ngôn ngữ tiếng Việt, phát triển chức năng phân tích hành vi học tập để đưa ra khuyến nghị cá nhân hóa hơn. Một mục tiêu lớn khác là tìm kiếm nguồn tài trợ để mở rộng ứng dụng, hỗ trợ học sinh có hoàn cảnh khó khăn tiếp cận công cụ học tập mới mẻ này.

TS Lê Xuân Rao, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học – Kỹ thuật Hà Nội, Trưởng ban tổ chức cuộc thi đánh giá cao dự án và cho biết việc các em tiếp cận và ứng dụng AI một cách tự tin không chỉ là minh chứng cho chất lượng giáo dục STEM đang được chú trọng mà còn khẳng định tiềm năng to lớn trong việc đào tạo nguồn nhân lực trẻ có khả năng làm chủ công nghệ tương lai.

Giành giải đặc biệt tại một sân chơi sáng tạo lớn của Thủ đô, “Trợ lý AI” là minh chứng cho năng lực công nghệ và tinh thần đổi mới của học sinh Hà Nội. Quan trọng hơn, sản phẩm mang đến thông điệp rằng: Khi trí tò mò được khơi dậy và công nghệ được áp dụng đúng cách, việc học sẽ trở thành một hành trình khám phá đầy cảm hứng, thay vì là nhiệm vụ áp lực phải hoàn thành.