Chuyên gia chỉ cách nhận diện "bắt cóc online": Đừng để bị tê liệt tinh thần

Thông tin tại tọa đàm, Trung tá Phạm Quốc Cường, cán bộ Đội Đặc nhiệm hình sự, Phòng Cảnh sát hình sự, Công an thành phố Hồ Chí Minh cho biết, thời gian qua, tại thành phố xảy ra 8 vụ “bắt cóc online”, nạn nhân chủ yếu là học sinh, sinh viên. Đây là hình thức phạm tội mới khi tội phạm lợi dụng công nghệ cao, thủ đoạn tinh vi, xây dựng kịch bản chặt chẽ… đưa nạn nhân vào trạng thái hoảng loạn, “đông cứng” phản ứng. Tội phạm từ đó chiếm đoạt tài sản, thậm chí đe dọa tính mạng nạn nhân.

Theo Trung tá Cường, tội phạm thường giả danh công an, cán bộ viện kiểm sát… gọi điện cho nạn nhân để lừa đảo. Điều đáng nói là thông tin cá nhân của nạn nhân bị khai thác khá chính xác, khiến người nghe dễ hoảng loạn. Trên thực tế, khi công an nhận được tin báo thì nạn nhân thường đã rơi vào trạng thái bị uy hiếp tinh thần, tự ý rời khỏi nhà, thậm chí tự nhốt mình trong một khách sạn theo yêu cầu của đối tượng. Sau đó, chúng chiếm quyền kiểm soát các tài khoản Zalo, ngân hàng của nạn nhân rồi liên hệ trực tiếp với người nhà để yêu cầu tiền chuộc.

“Công an thành phố Hồ Chí Minh đã giải cứu thành công nhiều vụ “bắt cóc online”, nhưng vấn nạn này cũng cần sự chung tay hóa giải của toàn xã hội”, Trung tá Cường nói.

Từ góc độ chuyên môn, chuyên gia tâm lý, Thạc sĩ Quang Thị Mộng Chi, giảng viên Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn thuộc Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh lý giải về tâm lý các nạn nhân. “Trước đây, kẻ gian thường tạo ra các “bẫy lợi ích”, đánh vào mong muốn có tiền, nhận phần thưởng hay cơ hội đầu tư hấp dẫn. Ngày nay, chúng chuyển sang khai thác yếu tố cảm xúc mạnh, dẫn tới mất kiểm soát và đưa ra quyết định thiếu cân nhắc”, Thạc sĩ Mộng Chi nói.

Bà Vũ Thị Xuân Nhuệ, nguyên Kiểm sát viên Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hồ Chí Minh cho biết, băng nhóm "bắt cóc online" thường dàn dựng kịch bản như: Người thân bị bắt cóc; bản thân đang bị điều tra hình sự; bị liên đới trong một vụ án ma túy hoặc rửa tiền, trốn thuế…. Những tình huống này gây sốc và làm tê liệt khả năng suy luận tạm thời cho nạn nhân. Chúng lợi dụng công nghệ cao để giả tài liệu, hình ảnh, giọng nói… phục vụ việc lừa đảo.

Về biện pháp phòng, chống, Tiến sĩ Lê Đình Phong, Trưởng khoa Công nghệ thông tin, Trường Đại học Hoa Sen nhận định, các bạn trẻ cần có sự tiếp cận thực tế để nhận diện được các cuộc tấn công, lừa đảo, mã độc… Đối với các tài khoản mạng xã hội hay các tài khoản dùng để học tập, làm việc trên mạng, cần phải tạo mật khẩu mạnh; kích hoạt bảo mật 2 lớp để tăng tính bảo mật cho các tài khoản cá nhân.

Còn chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu cho rằng, cách tốt nhất là khi cảm thấy có điều gì bất thường, việc đầu tiên người dân nên làm là "chậm lại trên không gian mạng". Bước thứ 2 là kiểm chứng thông tin thông qua cơ quan chức năng phường, xã, gọi điện đến các đường dây hotline, phòng chăm sóc khách hàng của các ngân hàng, thậm chí có thể ra tận ngân hàng để kiểm tra… Bước thứ 3 là báo cáo cơ quan chức năng.

“Nhóm chúng tôi đã xây dựng một công cụ miễn phí và dễ sử dụng dành cho cộng đồng, giúp phân tích và nhận diện các đường link lừa đảo tại địa chỉ https://ai.luadao.vn. Khi người dân nghi ngờ một đường link, chỉ cần dán đường link đó vào website, hệ thống sẽ tự động phân tích và giải mã chi tiết mức độ nguy hiểm của liên kết đó. Kết quả chỉ mất vài chục giây, nhưng có thể giúp tránh mất hàng chục triệu đồng trong những vụ lừa đảo”, ông Ngô Minh Hiếu chia sẻ.

Luật sư Trương Văn Tuấn khuyến cáo mọi người cần thiết lập tài khoản đồng sở hữu hoặc giám hộ với con trẻ; kiểm chứng thông tin khi nhận điện thoại lạ; báo cơ quan công an gần nhất khi nghi ngờ bị lừa đảo….

“Cha mẹ với con cái nếu sống ở xa nhau, cần tương tác, liên hệ thường xuyên để nắm bắt tâm tư, tình cảm, hoàn cảnh sống, tạo sự gần gũi và hiểu biết lẫn nhau. Việc này cũng giúp hạn chế bị lừa đảo online”, luật sư Trương Văn Tuấn khuyến cáo.