Tháo gỡ “rào cản” sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh Bắc Trung bộ

Tiềm năng nhưng còn hạn chế

Phát biểu khai mạc tại Diễn đàn, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Ngọc Thạch cho biết, khu vực các tỉnh Bắc Trung bộ có diện tích lớn trồng dứa, chè, cây có múi, như: Dứa Đồng Giao ở Hà Tĩnh, cam Vinh, bưởi Phúc Trạch, Thanh Trà... tất cả không chỉ là sản phẩm nông sản, mà còn là tài sản văn hóa, mang đậm bản sắc vùng miền. Những mô hình như liên kết sản xuất dứa giữa người dân và doanh nghiệp tại Hà Tĩnh nơi mà mỗi héc-ta dứa có thể đem về 500-700 triệu đồng/năm, cho thấy tiềm năng rất lớn và hiện hữu. Riêng với 3 loại cây trồng chủ lực, gồm dứa, chè, cây có múi, khu vực có tổng diện tích hơn 28.600ha, sản lượng hằng năm đạt 400.000 tấn. Những sản phẩm này đang từng bước khẳng định vị thế trên thị trường, nhờ sự đầu tư về vùng nguyên liệu, kỹ thuật canh tác và chế biến.

Song song với tiềm năng là không ít thách thức, như: Biến đổi khí hậu, thiên tai bất thường, dịch bệnh, suy thoái đất, chi phí logistics cao, thiếu kho lạnh, hạn chế trong chế biến sâu và thị trường tiêu thụ chưa ổn định…“Tất cả đang đòi hỏi chúng ta phải thay đổi mạnh mẽ hơn nữa tư duy từ sản xuất sang kinh tế nông nghiệp, coi nông sản là sản phẩm hàng hóa cần định danh, định chuẩn và định hướng thị trường rõ ràng”, ông Nguyễn Ngọc Thạch nhấn mạnh.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Nguyễn Văn Đệ cho biết, Nghệ An xác định nông nghiệp tiếp tục đóng vai trò quan trọng; các sản phẩm chủ lực như chè, dứa và cây ăn quả có múi (cam, chanh, quýt, bưởi) sẽ được ưu tiên phát triển. Hiện tại, tỉnh đang sở hữu hàng nghìn héc-ta diện tích các loại cây trồng này và đặt mục tiêu mở rộng diện tích trồng dứa tập trung lên khoảng 5.000ha. Tỉnh sẽ áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng cao như VietGAP, GlobalGAP, nhằm xây dựng các vùng nguyên liệu an toàn, đáp ứng nhu cầu cả thị trường trong nước và quốc tế. Tuy vậy, sản xuất nông nghiệp của tỉnh vẫn chưa có quy mô lớn và chuỗi giá trị ổn định. Các sản phẩm chế biến còn thô sơ, giá trị thấp và hoạt động tiêu thụ còn thiếu bền vững, dẫn đến tình trạng tồn đọng nông sản cục bộ. Việc xây dựng thương hiệu, cải thiện mẫu mã sản phẩm và liên kết vùng còn hạn chế.

Còn theo Phó Viện trưởng Viện Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Thị Bích Ngọc, vùng sản xuất cây ăn quả có múi chủ lực của miền Bắc, các tỉnh Bắc Trung bộ, như: Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Huế hiện đối mặt với tình trạng suy thoái nghiêm trọng. Diện tích trồng cam tại Nghệ An giảm từ hơn 5.400ha, xuống còn 2.500ha; hàng trăm héc-ta bưởi Thanh Trà ở Huế bị chết trắng. Nhiều vườn cây không cho thu hoạch, quả rụng sớm, chất lượng kém, khiến người dân nản lòng. Nguyên nhân chính là do giống cây trồng kém chất lượng, đất đai bị thoái hóa vì lạm dụng phân bón hóa học và dịch bệnh. Cùng với đó, mô hình sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi và đầu ra bấp bênh, khiến người dân không dám đầu tư cải tạo vườn...

Xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn

Tại diễn đàn, các đại biểu cho rằng, để đẩy mạnh sản xuất và kết nối tiêu thụ nông sản ở các tỉnh Bắc Trung bộ, các địa phương tập trung xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, thúc đẩy chế biến sâu, ứng dụng chuyển đổi số, hoàn thiện logistics và tăng cường xúc tiến thương mại. Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO) Đinh Cao Khuê cho rằng, hiện nay các tỉnh Bắc Trung bộ cây dứa có tiềm năng cạnh tranh vượt trội, không chỉ với các cây trồng truyền thống trong vùng, mà còn trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả, cần có định hướng rõ ràng về cây trồng thế mạnh, tránh tình trạng manh mún, tự phát. Chính quyền địa phương có chính sách hỗ trợ nông dân, đặc biệt trong giai đoạn đầu trồng thử nghiệm cây trồng hoặc giống mới. “Chúng tôi sẵn sàng đồng hành, bao tiêu sản phẩm cho nông dân, nhưng rất cần vai trò hỗ trợ từ Nhà nước để giảm thiểu rủi ro cho nông dân trong giai đoạn đầu chuyển đổi”, ông Đinh Cao Khuê cho biết thêm.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Nguyễn Văn Đệ cho rằng, để “trải thảm đỏ” thu hút đầu tư, Nghệ An đã xây dựng 4 cơ chế, chính sách quan trọng. Thứ nhất, quy hoạch vùng nguyên liệu và đất đai để bảo đảm điều kiện xây dựng nhà máy sản xuất, chế biến. Thứ hai, ban hành nhiều chính sách khuyến khích người dân mở rộng sản xuất chè, dứa, cam. Thứ ba, áp dụng các ưu đãi về đất đai, thuế, hạ tầng và vùng nguyên liệu dành cho nhà đầu tư. Thứ tư, thúc đẩy chuyển đổi số, sản xuất theo quy trình GlobalGAP, VietGAP, ưu tiên truy xuất nguồn gốc, minh bạch mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, tiếp cận hiệu quả hơn với những thị trường tiềm năng trong và ngoài nước.

Phó Viện trưởng Viện Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Thị Bích Ngọc cho hay, về tổ chức sản xuất, các địa phương quy hoạch lại vùng trồng, thúc đẩy mô hình canh tác đạt chuẩn VietGAP, phát triển mã số vùng trồng và đẩy mạnh chuyển đổi số trong cảnh báo sâu bệnh và quản lý kỹ thuật. Nhiều gói kỹ thuật phục hồi hoàn chỉnh đã được Viện hoàn thành, sẵn sàng chuyển giao cho các địa phương. "Hy vọng Bắc Trung bộ sớm trở lại vị thế trung tâm sản xuất cây ăn quả có múi chất lượng cao, hướng đến xuất khẩu và phát triển bền vững", bà Nguyễn Thị Bích Ngọc bày tỏ.

Tại Diễn đàn đã diễn ra hoạt động "Trao quà hỗ trợ cho đồng bào Nghệ An” - Chương trình ý nghĩa do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các đơn vị tổ chức, với mong muốn sẻ chia khó khăn, tiếp thêm động lực để bà con vùng lũ sớm ổn định cuộc sống và khắc phục hậu quả thiên tai.