Cấp bách kiểm soát ô nhiễm khí thải

Đây là bước đi táo bạo nhưng cần thiết, thể hiện quyết tâm của Thủ đô trong chuyển đổi xanh, kiểm soát ô nhiễm khí thải - vấn đề ở mức báo động trong nhiều năm qua. Chính sách này không chỉ đơn thuần là cấm xe máy xăng, mà nằm trong chuỗi các giải pháp tổng thể thực hiện Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12-7-2025 của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.

Hà Nội là đô thị đặc biệt, vừa có mật độ phương tiện lớn, vừa đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí kéo dài. Nhiều thời điểm, chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở khu vực nội đô vượt ngưỡng cho phép, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân. Trong đó, phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch, nhất là xe máy được xác định là một trong những tác nhân chính gây ô nhiễm chất lượng không khí. Theo các nghiên cứu, xe máy cũ không đạt tiêu chuẩn khí thải sẽ gây ô nhiễm cao gấp nhiều lần ô tô. Chính vì vậy, thành phố Hà Nội chọn khu vực Vành đai 1 để mở đầu quá trình chuyển đổi là phù hợp.

Theo đó, đến ngày 1-7-2026 không còn mô tô, xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1. Đến năm 2028 mở rộng hạn chế ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong Vành đai 2 và hướng tới loại bỏ trong Vành đai 3 từ năm 2030. Lộ trình rõ ràng, mục tiêu cụ thể là điểm khác biệt so với các đề xuất trước đây còn mang tính thử nghiệm, thiếu đồng bộ. Do đó, để bảo đảm tính khả thi, lộ trình này phải đi kèm các giải pháp đồng bộ về hạ tầng, dịch vụ và cơ chế hỗ trợ. Theo kế hoạch, từ nay đến năm 2030, thành phố Hà Nội sẽ phát triển mạng lưới giao thông công cộng đa phương thức, phủ khắp địa bàn trọng điểm, ưu tiên xe buýt điện, tàu điện, xe đạp công cộng. Ngoài ra, thành phố cũng đầu tư đồng bộ hệ thống trạm sạc cho xe điện cá nhân.

Cùng với đó, thành phố khuyến khích doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp phương tiện thân thiện với môi trường, hỗ trợ người dân đổi xe máy xăng sang xe điện bằng hình thức miễn lệ phí đăng ký, giảm lệ phí trước bạ, hỗ trợ tín dụng... Đồng thời, Hà Nội điều chỉnh tăng dần phí trông giữ phương tiện, lệ phí đăng ký, cấp biển số đối với xe dùng xăng dầu tại khu vực trung tâm, nhằm hạn chế sự hiện diện của phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia môi trường, thách thức lớn của chính sách này là cần bảo đảm công bằng trong quá trình thực hiện, bởi đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất chính là người lao động có thu nhập thấp, phụ thuộc vào xe gắn máy để mưu sinh. Do đó, chuyển đổi xanh cần được gắn với chuyển đổi sinh kế: Hỗ trợ tài chính cho người dân đổi xe máy điện; tạo điều kiện tiếp cận phương tiện công cộng dễ dàng, tiện lợi; phát triển phương tiện trung chuyển giá rẻ, phù hợp với nhiều đối tượng…

Chính sách loại bỏ xe máy xăng không chỉ là vấn đề môi trường hay giao thông, mà còn là cơ hội để thành phố Hà Nội tái thiết không gian đô thị, nâng cao chất lượng sống, giảm tiếng ồn, khói bụi để nhường chỗ cho bầu không khí trong lành.

Rõ ràng, việc cấm xe máy dùng nhiên liệu hóa thạch trong Vành đai 1 từ năm 2026 không phải là một biện pháp “đóng”, mà là “mở” - mở ra hướng đi mới cho phát triển bền vững, môi trường sống lành mạnh. Hành trình này không tránh khỏi khó khăn ban đầu, nhưng càng trì hoãn thì cái giá phải trả là tắc nghẽn giao thông và suy thoái môi trường ngày càng lớn. Hà Nội đã đi đầu, quyết liệt và có lộ trình rõ ràng. Đây là lúc mỗi người dân cần đồng hành với chính quyền trong việc chuyển đổi phương tiện, sử dụng giao thông công cộng và xây dựng thói quen sống thân thiện với môi trường.

Mỗi hành động nhỏ hôm nay của người dân Thủ đô sẽ góp phần tạo nên sự thay đổi lớn cho mai sau.