Nhà báo Hồ Quang Lợi: Chính trực, nhân văn là vẻ đẹp và sức sống bền vững của báo chí

Niềm tin, đạo đức và văn hóa

- Thưa nhà báo Hồ Quang Lợi, trong bối cảnh hiện nay, khi thông tin bùng nổ và có nhiều luồng quan điểm trái chiều, theo ông, những giá trị cốt lõi nào của nền báo chí cách mạng Việt Nam cần được gìn giữ và phát huy?

- Khi nói về báo chí cách mạng Việt Nam, điều đầu tiên chúng ta phải khẳng định đó là tính Đảng và tính nhân dân. Đó không chỉ là khẩu hiệu, mà là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của người làm báo. Tính Đảng ở đây là sự trung thành với lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam, với con đường mà dân tộc ta đã lựa chọn. Nhưng tính Đảng không có nghĩa là rập khuôn, là giáo điều. Nó phải được thể hiện qua sự phân tích sâu sắc, khoa học, trên cơ sở thực tiễn sinh động của đời sống.

Còn tính nhân dân thì sao? Đó là hơi thở của cuộc sống, là tiếng nói của nhân dân. Người làm báo cách mạng phải luôn đặt mình vào vị trí của nhân dân, lắng nghe những tâm tư, nguyện vọng, nỗi lo toan của họ. Chúng ta phải đấu tranh cho lẽ phải, công bằng xã hội, bảo vệ lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân. Chỉ khi báo chí thực sự là tiếng nói của nhân dân, được nhân dân tin yêu, thì đó mới là một nền báo chí vững mạnh.

Thêm vào đó, không thể không nhắc đến tính chiến đấu và tính xây dựng. Báo chí là một mặt trận tư tưởng. Chúng ta phải kiên quyết đấu tranh với cái xấu, cái tiêu cực, với những luận điệu xuyên tạc, thù địch. Nhưng đấu tranh không phải là triệt hạ, mà là để xây dựng. Xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn, văn minh hơn, giàu mạnh hơn. Ngòi bút chính trực là ngòi bút biết đứng về phía sự thật, dũng cảm lên tiếng trước những bất công, nhưng đồng thời cũng biết lan tỏa những giá trị tốt đẹp, những câu chuyện truyền cảm hứng. Đó là sự cân bằng, là bản lĩnh của người làm báo.

- Là một nhà báo gạo cội, đã trải qua nhiều thăng trầm của nghề, ông suy nghĩ thế nào về giá trị văn hóa, đạo đức của người làm báo trong bối cảnh áp lực thông tin và sự cạnh tranh ngày càng lớn hiện nay?

- Tôi vẫn tâm niệm rằng, người làm báo phải có "ngòi bút nhân văn", cơ quan báo chí phải trở thành cơ quan báo chí nhân văn, nền báo chí phải là nền báo chí nhân văn. Trong đó, để có được "ngòi bút nhân văn", trước hết và trên hết, chúng ta phải có tâm. Tâm ở đây là sự chân thành, là lòng trắc ẩn, là sự thấu hiểu. Chúng ta không thể viết về con người nếu không thực sự yêu thương con người. Không thể chạm đến trái tim độc giả nếu trái tim mình khô cằn.

Văn hóa của người làm báo thể hiện ở sự tôn trọng sự thật, tôn trọng con người. Viết về một vấn đề, dù gay cấn đến mấy, cũng phải giữ được sự khách quan, công tâm, tránh bôi nhọ, vùi dập. "Ngòi bút nhân văn" không chỉ là ngòi bút phản ánh những điều tốt đẹp, mà còn là ngòi bút biết cách phản ánh những điều chưa tốt đẹp một cách văn minh, mang tính xây dựng, để người đọc cảm nhận được sự thiện lương ẩn chứa đằng sau mỗi con chữ.

Trong bối cảnh áp lực thông tin và cạnh tranh khốc liệt, có đôi khi chúng ta dễ bị cuốn theo những cái giật gân, câu view. Đó là lúc bản lĩnh của người làm báo được thử thách. Bản lĩnh ở đây không chỉ là dám nói lên sự thật, mà còn là dám từ chối những cám dỗ, dám giữ mình trong sạch. Hãy nhớ, uy tín của một tờ báo, của một nhà báo, không đến từ những con số click ảo mà đến từ niềm tin bền vững của độc giả. Và niềm tin đó được xây dựng trên nền tảng của đạo đức và văn hóa.

- Thực tế thời gian qua cho thấy áp lực và những cám dỗ đối với người làm báo cũng không hề đơn giản?

- Đúng như vậy, chúng ta đã chứng kiến một bộ phận người làm báo còn thiếu sót, thậm chí vi phạm đạo đức, lâm vòng lao lý. Đó là điều rất đáng tiếc, đáng buồn và là bài học chung cho người làm báo, nhất là thế hệ trẻ. Chúng ta phải không ngừng trau dồi đạo đức, rèn luyện bản lĩnh từng ngày và hơn hết là phải học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh - người thầy của cách mạng Việt Nam, người thầy, người sáng lập của Báo chí cách mạng Việt Nam. Chỉ có như vậy, khi đối diện với thử thách, chúng ta mới không dễ bị gục ngã và có thể vượt qua.

Báo chí Hà Nội phải phản ánh được hơi thở của Hà Nội

- Kỷ nguyên số đã mang đến những thay đổi sâu rộng cho báo chí. Theo ông, vị trí, vai trò của nhà báo ở đâu trong dòng chảy thông tin không ngừng này? Liệu có phải nhà báo đang mất dần vai trò "người gác cổng" thông tin?

- Kỷ nguyên số đúng là một cuộc cách mạng, một sự chuyển mình lớn lao. Nó mang đến cả cơ hội và thách thức. Nhiều người lo ngại rằng nhà báo sẽ mất dần vai trò "người gác cổng" khi ai cũng có thể đăng tải thông tin. Nhưng tôi cho rằng, điều đó không hẳn đã đúng. Thay vì "người gác cổng" theo nghĩa truyền thống, nhà báo trong kỷ nguyên số trở thành người kiểm chứng, người định hướng, người phân tích.

Trong biển thông tin hỗn độn, thật giả lẫn lộn, vai trò của nhà báo càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Độc giả cần những người có chuyên môn, có đạo đức để giúp họ sàng lọc, phân tích, hiểu rõ bản chất vấn đề. Chúng ta không chỉ đưa tin, mà còn phải lý giải, phải đặt vấn đề trong bối cảnh rộng lớn hơn.

Hơn nữa, kỷ nguyên số cũng mở ra những cánh cửa mới cho sự sáng tạo. Nhà báo không chỉ viết, mà còn làm video, podcast, đồ họa tương tác. Chúng ta có thể tiếp cận độc giả theo nhiều cách thức đa dạng hơn, truyền tải thông điệp một cách sống động hơn. Vị trí của nhà báo không mất đi, mà nó thay đổi, mở rộng và sâu sắc hơn. Đó là sự tiến hóa, và người làm báo phải thích nghi, phải học hỏi không ngừng để luôn là người dẫn dắt thông tin có giá trị.

- Hà Nội là trái tim của cả nước, nơi hội tụ tinh hoa và là trung tâm của nhiều sự kiện quan trọng. Theo ông, báo chí Hà Nội cần làm gì để phát triển trong kỷ nguyên mới, xứng đáng với vị trí, vai trò Thủ đô?

- Báo chí Hà Nội có một vị thế đặc biệt, là báo chí của Thủ đô, nơi hội tụ những tinh hoa, những sự kiện mang tầm quốc gia và quốc tế. Để xứng đáng với vị thế đó, báo chí Hà Nội cần phải nỗ lực vượt bậc trên nhiều phương diện.

Thứ nhất, phải nâng cao hơn nữa tính chuyên nghiệp và chất lượng nội dung. Tin tức phải nhanh, chính xác, sâu sắc, có tính phân tích cao. Phải phản ánh được hơi thở của Hà Nội, những vấn đề của người Hà Nội, từ văn hóa, lịch sử, kinh tế đến những vấn đề đời thường nhất. Nhưng không chỉ dừng lại ở Hà Nội, báo chí Thủ đô còn phải có tầm nhìn quốc gia và quốc tế, phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và thế giới.

Thứ hai, cần đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ và đa phương tiện. Hà Nội là một đô thị thông minh, thì báo chí Hà Nội cũng phải là báo chí thông minh.

Thứ ba, phải phát huy mạnh mẽ tính định hướng và dẫn dắt dư luận; kiến tạo không gian đối thoại, góp phần xây dựng sự đồng thuận xã hội, lan tỏa những giá trị tích cực của Thủ đô.

Cuối cùng, không thể quên việc đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ. Người làm báo Hà Nội phải là những người có trình độ chuyên môn cao, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức nghề nghiệp trong sáng và đặc biệt là có tình yêu sâu sắc với Hà Nội.

- Với hơn 45 năm cầm bút, ông không chỉ ghi dấu ấn bằng những tác phẩm báo chí sắc sảo, mà còn là người thầy, người truyền lửa cho biết bao thế hệ nhà báo trẻ. Nhìn lại chặng đường làm báo của mình, điều gì khiến ông trăn trở nhất về nghề báo hiện nay? Và điều gì ông kỳ vọng nhất vào thế hệ nhà báo trẻ Việt Nam?

- Điều tôi trăn trở nhất có lẽ là làm thế nào để chúng ta giữ vững được niềm tin của công chúng trong một xã hội bùng nổ thông tin và sự thật đôi khi bị bóp méo, xuyên tạc. Tuy nhiên, tôi vẫn luôn lạc quan và đặt kỳ vọng rất lớn vào thế hệ nhà báo trẻ Việt Nam. Các bạn hãy dấn thân vào cuộc sống, lắng nghe nhân dân và dũng cảm theo đuổi ước mơ. Hãy nhớ rằng, ngòi bút của các bạn không chỉ là công cụ kiếm sống, mà còn là vũ khí sắc bén để bảo vệ công lý, xây dựng đất nước. Hãy viết bằng cả khối óc và trái tim, để mỗi tác phẩm báo chí đều là một minh chứng cho sự chính trực, nhân văn và trách nhiệm xã hội. Tôi tin rằng, thế hệ nhà báo trẻ sẽ tiếp tục viết nên những trang sử vẻ vang cho nền báo chí cách mạng Việt Nam.

- Trân trọng cảm ơn nhà báo Hồ Quang Lợi!