100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam: Tự hào truyền thống, vững bước tương lai

Bước vào kỷ nguyên mới, báo chí cách mạng đứng trước thách thức phải chuyển mình mạnh mẽ, như phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Lễ trao giải Búa liềm vàng năm 2024: “Kỷ nguyên mới đang mở ra tương lai xán lạn của dân tộc.

Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới, cao hơn đối với báo chí cách mạng, đòi hỏi báo chí cũng phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại”.

Tự hào một thế kỷ đồng hành cùng dân tộc

Ngày 21-6-1925, Báo Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập đã chính thức ra đời, đặt nền móng cho nền báo chí cách mạng Việt Nam. Từ đó đến nay, báo chí luôn là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng, góp phần tích cực trong các cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và trong công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc ngày nay.

Đặc biệt, trong thời kỳ đổi mới và hội nhập, báo chí cách mạng Việt Nam đã thực sự hòa mình vào dòng chảy thực tiễn cuộc sống, thể hiện rõ vai trò dẫn dắt tư tưởng, định hướng dư luận xã hội, lan tỏa niềm tin, trách nhiệm, khát vọng phát triển tới mọi tầng lớp nhân dân để thực hiện thắng lợi đường lối đổi mới do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, cũng như đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng quan hệ đối ngoại, nâng cao vai trò, vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Đất nước Việt Nam đang tiến vào kỷ nguyên số, truyền thông đa nền tảng phát triển bùng nổ. Báo chí Việt Nam theo đó cũng đối mặt với những thách thức chưa từng có, như tình trạng tin giả, sự cạnh tranh khốc liệt từ mạng xã hội và các nền tảng xuyên biên giới, mô hình kinh doanh báo chí truyền thống bộc lộ nhiều bất cập. Tất cả đều đặt ra yêu cầu đổi mới toàn diện từ tư duy đến tổ chức và công nghệ.

Nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh: “Hơn bao giờ hết, những người làm báo Việt Nam, các cơ quan báo chí Việt Nam, bên cạnh việc phải tiếp tục gìn giữ cho mình bản lĩnh chính trị vững vàng, cái tâm sáng, tinh thần nhân văn, sự chính trực trung trinh với nghề, còn phải thắp sáng cho mình ngọn lửa đổi mới sáng tạo”.

Bên cạnh hoạt động báo chí truyền thống, hầu hết các cơ quan báo chí trên cả nước đã và đang thực hiện chuyển đổi số báo chí, phát triển các nội dung số nhằm đáp ứng yêu cầu hiện nay và tiếp cận đa dạng đối tượng độc giả. Theo thống kê từ Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), năm 2024 có 282 đơn vị thực hiện đánh giá, đo lường mức độ chuyển đổi số. Kết quả cho thấy, 28 cơ quan báo chí đạt mức Xuất sắc (tăng 6,27% so với năm 2023); 65 đơn vị đạt mức Tốt (tăng 14,99% so với năm 2023); 55 đơn vị đạt mức Khá (tăng 6,31% so với năm 2023); 25 đơn vị đạt mức Trung bình (giảm 3,22% so với năm 2023); và 109 đơn vị đạt mức Yếu (giảm 24,35% so với năm 2023).

Nhiều cơ quan báo chí tiên phong trong chuyển đổi số đã ghi dấu ấn như Báo Nhân Dân, Thông tấn xã Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, VnExpress, Vietnamnet, Báo Tuổi Trẻ... Các cơ quan báo chí không chỉ sản xuất tin, bài thuần túy mà có những sản phẩm báo chí số như E-magazine, Infographic, Longform, Podcast... Không chỉ đổi mới nội dung và hình thức thể hiện, nhiều cơ quan báo chí còn tổ chức lại bộ máy, tích hợp dữ liệu, ứng dụng AI để tối ưu hóa quy trình sản xuất và phân phối nội dung.

Xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại

Phát biểu tại Hội thảo khoa học quốc gia “100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam đồng hành cùng sự nghiệp vẻ vang của Đảng và dân tộc”, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định: “Cơ đồ và uy tín đất nước hôm nay có phần đóng góp không nhỏ của báo chí cách mạng Việt Nam”.

Trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên mới với nhiều cơ hội và thách thức, báo chí cách mạng Việt Nam tiếp tục giữ vai trò là lực lượng tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Báo chí không chỉ phản ánh hiện thực mà còn góp phần định hướng dư luận, khơi dậy khát vọng phát triển, củng cố niềm tin và tạo động lực cho toàn xã hội.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa cho rằng, trong kỷ nguyên mới, trước hết, cần tiếp tục khẳng định báo chí là công cụ tư tưởng - văn hóa sắc bén của Đảng, do đó, việc giữ vững sự lãnh đạo của Đảng là nguyên tắc bất di bất dịch; đồng thời, tiếp tục xây dựng, củng cố và nâng tầm một thế hệ nhà báo tương lai “bút sắc - lòng trong - tâm sáng”, thấm nhuần tinh thần phụng sự đất nước, phụng sự nhân dân.

Bên cạnh đó, theo đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, phải xây dựng thể chế, chính sách có tính định hướng và kiến tạo môi trường cho sự phát triển lành mạnh của báo chí, khẩn trương hoàn thiện hành lang pháp lý, trọng tâm là sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí năm 2016 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Đặc biệt là thời gian tới phải đẩy mạnh nghiên cứu, khai thác, ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI); thực hiện chuyển đổi số báo chí gắn với cải cách bộ máy hành chính, xây dựng các cơ quan báo chí chuyên nghiệp, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và hội nhập quốc tế; tăng cường sự hiện diện của báo chí cách mạng trên các nền tảng mạng xã hội, làm chủ mặt trận thông tin, tuyên truyền trước sự phát triển của các nền tảng số xuyên biên giới; giữ vững thương hiệu, vị thế của báo chí Việt Nam trong dòng chảy của báo chí truyền thông quốc tế, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên mới.

Ngoài ra, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa cũng nhấn mạnh việc thực hiện hiệu quả kinh tế báo chí; đẩy mạnh hợp tác quốc tế về báo chí, truyền thông cũng rất quan trọng để báo chí vươn mình mạnh mẽ xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại.

Về vấn đề đổi mới khai thác, ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, TS Phan Văn Kiền, Viện trưởng Viện Đào tạo báo chí và truyền thông (Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) gợi mở về việc triển khai báo chí đa nền tảng, biến báo chí trở thành công cụ kiến tạo không gian công, cổ vũ đổi mới sáng tạo và thúc đẩy sự gắn kết xã hội trong một kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.

“Mô hình đa nền tảng đòi hỏi báo chí không chỉ sản xuất nhiều định dạng nội dung mà còn phải phân phối một cách tối ưu trên nhiều nền tảng khác nhau như website, ứng dụng di động, YouTube, TikTok, podcast và mạng xã hội” - TS Phan Văn Kiền phân tích.

Cùng với phát triển chuyên nghiệp, hiện đại, báo chí cũng cần hướng đến yếu tố nhân văn. Nhà báo Nguyễn Anh Vũ, Tổng Biên tập Báo Văn hóa cho rằng, báo chí được coi là mặt trận tư tưởng - văn hóa xung kích, khơi nguồn sáng tạo văn hóa và lan tỏa khát vọng phát triển quốc gia. Trước hết, báo chí là kênh thông tin thiết yếu đưa các giá trị văn hóa đến với đông đảo quần chúng. Bên cạnh đó, báo chí còn tạo diễn đàn thảo luận về các vấn đề văn hóa đương đại. Những tranh luận, phản biện trên mặt báo về những vấn đề nổi bật trong văn hóa giúp định hình dư luận xã hội theo hướng tích cực, cầu thị.

“Báo chí và truyền thông chính là cánh tay nối dài đưa văn hóa Việt bay xa, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh bằng “sức mạnh mềm” văn hóa dân tộc” - nhà báo Nguyễn Anh Vũ nhấn mạnh.

Trong thư gửi cán bộ, hội viên, những người làm báo cả nước nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam bày tỏ mong muốn, báo chí cách mạng Việt Nam khi bước vào dấu mốc 100 năm, bên cạnh việc giữ vững tính định hướng, lập trường một lòng theo Đảng, phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước, ngoài việc phải “gọn” và “tinh” theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TƯ, còn phải cấp thiết đổi mới sáng tạo, đổi mới sáng tạo liên tục, mạnh mẽ hơn nữa, tìm kiếm các giải pháp phát triển để có thể chinh phục độc giả, khán thính giả trên những nền tảng mới; tạo sự khác biệt giữa báo chí với các kênh truyền thông khác.

“Chỉ có hiện thực hóa hiệu quả các mô hình đổi mới, sáng tạo thành công mới có thể giúp báo chí phát triển thực sự bền vững, chuyên nghiệp, sáng tạo và nhân văn, mới có thể tiếp tục giữ vững vị thế là phương tiện truyền thông chủ lực, thiết yếu, là ngọn hải đăng truyền thông dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, định hướng cho người dân giữa biển cả thông tin thời đại số” - nhà báo Lê Quốc Minh khẳng định.